Rubrycele diecezji krakowskiej z lat 1735-1811 przechowywane w księgozbiorze podręcznym Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
Jan Szczepaniak
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5365-8146
Abstrakt
W księgozbiorze podręcznym Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie przechowywany największy znany zbiór kalendarzy liturgicznych drukowanych dla potrzeb duchowieństwa diecezji krakowskiej. Od połowy XVIII w. zbiór jest prawie kompletny. Zgodnie ze zmodyfikowaną klasyfikacją przyjętą przez ks. Stanisława Librowskiego, krakowskie kalendarze liturgiczne można podzielić na cztery rodzaje, ściśle wiązane z fazami ich rozwoju. Do pierwszego typu należą kalendarze liturgiczne wydawane bez żadnych dodatków (XVI w. do 1750), do drugiego – kalendarze z spisem zmarłych duchownych (od 1751) oraz katalogiem prałatów i kanoników katedralnych (od 1753). Do trzeciego rodzaju rubrycel należą druki połączone z pełnym katalogiem parafii i duchowieństwa (od 1811), do czwartego – samoistne druki zawierające oddzielnie kalendarz liturgiczny i schematyzm diecezji pojawiły się dopiero od 1871 r. Do końca XVIII w. zazwyczaj za wydanie rubrycel odpowiadały kapituły katedralne. W imieniu ordynariusza bądź wikariusza kapitulnego jeden z kanoników lub wikariuszy katedralnych, którego imię i nazwisko z reguły podawano na stronie tytułowej, opracowywał tekst. Do kapituły należały organizacja druku oraz dystrybucja kalendarza. W Krakowie kalendarz redagowali kolejni wicedziekani katedry wawelskiej, którzy równocześnie byli kanonikami kolegiaty św. Jerzego na Wawelu. Trzeba również wspomnieć, że w zachowanych egzemplarzach rubrycel znajdują podpisy właścicieli rubrycel, które pozwalają poznać historię powstania kolekcji. Często również w zachowanych egzemplarzach kalendarzy znajdują się uwagi poczynione przez właścicieli. Dotyczą one kwestii ducho wych i gospodarczych, dostarczając informacje o ważnych dla duchownych sprawach.
Słowa kluczowe:
kalendarze liturgiczne (rubrycele), diecezja krakowska, schematyzmy (katalogi) duchowieństwa, wikariusze katedry wawelskiej, kolegiata św. Jerzego na Wawelu, drukarnie w Krakowie (XVIII w.)Bibliografia
Bruździński A., Kanonicy regularni od pokuty na ziemiach polskich, Kraków 2003.
Chomentowska E., Schematyzmy zakonów męskich z ziem dawnej Rzeczpospolitej z lat 1718-1918. Studium źródłoznawcze, Lublin 2016.
Gołuszka M., Jaśnieoświeconego księcia biskupa krakowskiego Andrzeja Stanisława Załuskiego drukarnia w Krakowie 1749-1758, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVII wieku, t. 1, Małopolska, cz. 2, Wiek XVII-XVIII, vol. 2, L-Ż i drukarnie żydowskie, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 262-268.
Grzeszczuk M., Grebel Ignacy, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVII wieku, t. 1, Małopolska, cz. 2, Wiek XVII-XVIII, vol. 1, A-K, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 224-235.
Grzeszczuk M., Matyaszkiewicz Jakub, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVII wieku, t. 1, Małopolska, cz. 2, Wiek XVII-XVIII, vol. 2, L-Ż i drukarnie żydowskie, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 426-434.
Grzeszczuk M., Stachowicz Stanisław, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVII wieku, t. 1, Małopolska, cz. 2, Wiek XVII-XVIII, vol. 2, L-Ż i drukarnie żydowskie, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 594-599.
Jaglarz M., w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVII wieku, t. 1, Małopolska, cz. 2, Wiek XVII-XVIII, vol. 2, L-Ż i drukarnie żydowskie, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 561-562.
Kalendarz, w: Encyklopedia wiedzy o książce, red. A. Birkenmajer i J. Trzynadlowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971, kol. 1087-1092.
Kicińska-Fujawa A., Akademii Krakowskiej Drukarnie, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVII wieku, t. 1, Małopolska, cz. 2, Wiek XVII-XVIII, vol. 1, A-K, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 39-69.
Konarska-Zimnicka S., Konferencja naukowa „Rubrycele i schematyzmy Kościoła w Polsce, Kielce 23-25 maja 2014, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 102 (2014), s. 438-446.
Konieczny A., Rubrycela, w: Encyklopedia katolicka, t. 17, red. E. Giglewicz, Lublin 2012, kol. 513-514.
Korotajowa K., Cezary, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVII wieku, t. 1, Małopolska, cz. 2, Wiek XVII-XVIII, vol. 1, A-K, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 78-82.
Kumor B. S., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 2, Kraków 1999.
Kumor B, Granice (archi)diecezji krakowskiej (1000-1939), „Prawo Kanoniczne. Kwartalnik prawno-historyczny”, 6 (1963), nr 1-4, s. 535-556.
Kwaśniewski A., Rubrycele i elenchusy diecezji krakowskiej z lat 1801-1848, „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne”, 3 (2014), s. 205-245.
Librowski S., Katalog rubrycel i schematy zmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w Księgozbiorze Podręcznym Archiwum Diecezjalnego we Włocławku. Cześć 1: Rubrycele i schematyzmy diecezjalne. Zeszyt 1: Diecezja augustowska – archidiecezja krakowska, 23 (1971) s. 213-310.
Librowski S., Katalog rubrycel i schematy zmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w księgozbiorze podręcznym Archiwum Diecezjalnego we Włocławku. Część 1: Rubrycele i schematyzmy diecezjalne. Zeszyt 2: Diecezja lubelska – diecezja płocka, 24 (1972) s. 5-94.
Librowski S., Katalog rubrycel i schematyzmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w księgozbiorze podręcznym Archiwum Diecezjalnego we Włocławku. Część 1: Rubrycele i schematyzmy diecezjalne. Zeszyt 3: Diecezja podlaska – diecezja warmińska, 25 (1972) s. 39-113.
Librowski S., Katalog rubrycel i schematyzmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w księgozbiorze podręcznym Archiwum Diecezjalnego we Włocławku. Część 1: Rubrycele i schematyzmy diecezjalne. Zeszyt 4: Archidiecezja warszawska – diecezja żmudzka, 26 (1973) s. 89-197.
Librowski S., Katalog rubrycel i schematyzmów diecezji i zakonów historycznej Polski, znajdujących się w księgozbiorze podręcznym Archiwum Diecezjalnego we Włocławku. Część 2: Rubrycele i schematyzmy zakonne, 27 (1973) s. 57-130.
Majkowska R., Archiwum kościoła św. Marka w Krakowie, „Nasza Przeszłość”, 71 (1989) s. 137-145.
Murawiec W., Wyczawski H., Banaczkowski Szymon, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H. Wyczawski, t. 1, Warszawa 1981, s. 95-96
Müller W., Szczygielski W., Młodziejowski (Młodziejewski) Andrzej Mikołaj, w: Polski Sownik Biograficzny, t. 21, red. E. Rostworowski, Wrocław 1976, s. 428-432.
Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, t. 2-3, Tarnów 2000-2004.
Pękalski P., O początku, rozkrzewieniu i upadku Zakonu XX. Kanoników Stróżów św. Grobu Jerozolimskiego, Kraków 1867.
Pidłypczak-Majerowicz M., Badania proweniencyjne w bibliotekach kościelnych, „Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych”, 2014 nr 1 (38) s. 3-14.
Rouez S., Les cérémonies en l’honneur de la béatification et de la canonisation de Jeanne de Chantal. Entre dévotion privée des visitandines et dévotion publique, „Revue Mabillon”, 13: 2002, t. 74, s. 265-302.
Szady B., Kościół i społeczeństwo Małopolski w II połowie XVIII w. Materiały źródłowe, t. 1, Ludność i organizacja diecezji krakowskiej, Lublin 2010.
Szczepaniak J. Duchowieństwo diecezji krakowskiej: studium prozopograficzne, Kraków 2010.
Szymański J., Kapituła kolegiacka w Wojniczu 1465-1786, Lublin 1962.
X. M. S. [M. Stefanowski], Rubrycela, w: Podręczna encyklopedya kościelna, red. S. Gall, J. Gautier, R. Jałbrzykowski i.in., t. 23-24, Warszawa-Lublin-Łódź 1914, s. 853.
X. S. Ch. [S. Chodyński], Dyrektorium, directorium, w: Encyklopedja Kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami, wyd. Nowodworski, t. 4, Warszawa 1874, s. 416-420.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
prof. historii, Instytut Historii
https://orcid.org/0000-0001-5365-8146