Zmiany personalne w organizacji administracji i sądownictwie diecezji kujawsko-kaliskiej (1918-1925)
Abstrakt
Problematyka zmian personalnych w administracji i sądownictwie diecezji kujawsko-kaliskiej w latach 1918-1925, była uwarunkowana kilkoma czynnikami. Przede wszyskim doszło do zmian w prawodawstwie kościelnym. Nowy Kodeks Prawa Kanonicznego, który zaczął obowiązywać w 1918 r. oddzielał władzę administracyjną od sądowniczej. W tymże roku biskup kujawsko-kaliski ustanowił Kurię Biskupią we Włocławku dla prowadzenia spraw administracyjnych, zaś dla prowadzenia spraw sądowych ustanowił Trybunał Generalny we Włocławsku oraz Trybunał Pomocniczy w Częstochowie i Kaliszu. W miejsce dawnego oficjalatu włocławskiego ustanowił wikariat generalny włocławski, oficjalat kaliski został wikariatem, zaś oficjalat piotrkowski przemianował na wikariat częstochowski. We Włocławku rezydował wikariusz generalny dla całej diecezji, którym był biskup pomocniczy. Nadto w stolicy diecezji urzędował ks. S. Chodyński, któremu podlegał wikariat włocławski, był jednocześnie oficjałem Trybunału Włocławskiego. Wiceoficjałem tegoż Trybunału był bp W.S. Owczarek, który następnie objął urząd oficjała. Z kolei wikariuszem generalnym i wiceoficjałem w Trybunale Częstochowskim został bp W.P. Krynicki, zaś wikariuszem generalnym i wiceoficjałem w Trybunale Kaliskim był ks. J.N. Sobczyński. Należy zauważyć, że w kurii byli zatrudnieni kanclerz, konsultorzy, radcowie, sekretarze, skarbnik, archiwariusz, architekci, członkowie różnych komisji, cenzorzy ksiąg religijnych i wizytatorzy nauki religii. Piastujący powyższe stanowiska duchowni pracowali również w sądzie, a większość z nich stanowiła elitę duchowieństwa, które było wykształcone w zagranicznych uczelniach. Władza diecezjalna doceniała ich zaangażowanie, czego wyrazem były nadawane im godności kościelne. Wielu z nich parało się pracą naukową. Ten skład obsady personalnej uległ zmianie w 1925 r., kiedy diecezja kujawsko-kaliska utraciła wikariat częstochowski na rzecz nowo utworzonej diecezji.
Słowa kluczowe:
diecezja kujawsko-kaliska, Włocławek, diecezja włocławska, kanclerz kurii, konsystorz, Kuria Biskupia, Sąd BiskupiBibliografia
Banaszak M., Chodyński Stanisław, krypt.: S.Ch., (1836-1919), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 1, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1981, s. 308-314.
Cieślak B., Profesorowie prawa kanonicznego, w: 425 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Profesorowie i moderatorzy XX wieku, red. W. Hanc, K. Rulka, Włocławek 1997, s. 17-26.
Dąbrowski K., Arcybiskup Włodzimierz Jasiński 1873-1965, Łódź 1990.
Dębiński J., Duchowieństwo rzymskokatolickie diecezji włocławskiej w latach 1918-1939, Toruń 2010.
Jabłonowska H., Owczarek Wojciech Stanisław, krypt.: W.O., (1875-1938), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 6, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 597-598.
Jaros M., Dyrektorzy ekonomiczni (prokuratorzy), w: 425 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Profesorowie i moderatorzy XX wieku, red. W. Hanc, K. Rulka, Włocławek 1997, s. 153-158.
Kawczyński B., Krynicki Władysław Paweł, krypt.: Wł.K. (1861-1928), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 6, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 227-231.
Kujawski W., Profesorowie historii (1900-1908), w: 425 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Profesorowie i moderatorzy XX wieku, red. W. Hanc, K. Rulka, Włocławek 1997, s. 95-100.
Kujawski W., Sobczyński Jan Nepomucen (1861-1942), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 7, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 141-142.
Kuliński S., W sprawie związku organistów, „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 13 (1919) nr 10-11, s. 303-304.
Librowski S., Chodyński Stanisław ks., w: Encyklopedia katolicka, t. 3, red. F. Gryglewicz, Lublin 1985, kol. 207-208.
Librowski S., Ksiądz Jan Nepomucen Sobczyński (1861-1942), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2 (1961) z. 1-2, s. 323-330.
Librowski S., Ofiary zbrodni niemieckiej spośród duchowieństwa diec. włocławskiej, „Kronika Diecezji Włocławskiej”, 41 (1947) nr 7-8, s. 184-208.
Łaszczyk M., Profesorowie teologii pastoralnej, w: 425 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Profesorowie i moderatorzy XX wieku, red. W. Hanc, K. Rulka, Włocławek 1997, s. 34-42.
Patykiewicz W., Ks. Antoni Grochowski (1860-1937), „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne”, 38 (1964) nr 9, s. 204.
Poniński A., Borowski Antoni (1884-1968), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 5, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 154-158.
Prejs R., Administracja diecezjalna w Królestwie Polskim w latach 1864-1918. Studium prozopograficzne, Lublin 2012.
Rosik S., Borowski Antoni ks., w: Encyklopedia Katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, Lublin 1985, kol. 823-824.
Rulka K., Biskupski Stefan, (1895-1973), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 5, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 119-124.
Rulka K., Czapla Piotr, krypt.: P.C. (1868-1928), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 5, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 250-251.
Rulka K., Filipski Rudolf, krypt.: Ks. R.F. (R.). (1869-1932), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 5, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 386-388.
Rulka K., Nassalski Marian, krypt.: Ks. M.N., N. (1860-1942), w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 6, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 529-535.
Rulka K., Owczarek Wojciech Stanisław bp, w: Encyklopedia katolicka, t. 14, red. E. Gigilewicz, Lublin 2010, kol. 1048-1049.
Rulka K., Rektorzy, wicerektorzy, prefekci, w: 425 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Profesorowie i moderatorzy XX wieku, red. W. Hanc, K. Rulka, Włocławek 1997, s. 132-142.
Szymak J., Ś.p. ks. Feliks Mikulski, „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 37 (1933) nr 6, s. 181-184.
Wlaźlak W., Judicium Succursale Czenstochoviensis (1918-1925), „Gubernaculum et Administratio. Zeszyty Naukowe Instytutu Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie”, (2002) z. 2, s. 7-17.
Wlaźlak W., Sądownictwo kościelne w diecezji włocławskiej czyli kaliskiej (1819-1918), „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 54 (2002) z. 1, s. 365-385.
Wlaźlak W.P., Ks. Franciszek Mirecki (4 X 1869 – 21 XII 1948), „Wiadomości Archidiecezji Częstochowskiej”, 79 (2005) nr 9-11, s. 100-101.
Wlaźlak W.P., Ks. Roman Józef Kossowski (16 II 1875 – 4 IV 1940), „Wiadomości Archidiecezji Częstochowskiej”, 80 (2006) nr 3-4, s. 150-151.
Włodarczyk T., Konkordaty. Zarys historii z uwzględnieniem XX wieku, wyd. 2, Warszawa 1986.
Uniwersytet Rzeszowski
dr hab. prof. UR, Instytut Nauk Prawnych
https://orcid.org/0000-0001-5293-8736
