ABMK

Kościół pw. św. Franciszka Ksawerego w Grodnie. Bryła architektoniczna i wystrój wnętrza

Witalij Bohatyrewicz

Wydział Filologiczno-Historyczny Akademii Jana Długosza w Częstochowie , Polska


Abstrakt

Kościół pw. św. Franciszka Ksawerego, stanowi główny akcent architektoniczny miasta Grodna. Historia tego zabytku architektury liczy ponad trzysta lat. 15 grudnia 1990 roku papież Jan Paweł II nadał tej świątyni tytuł bazyliki mniejszej. Od 1991 roku kościół pojezuicki pełni funkcje katedry diecezji grodzieńskiej. Kamień węgielny kościoła jezuitów został poświęcony przez biskupa Mikołaja Słupskiego 21 czerwca roku 1678. Konsekracja odbyła się 6 grudnia 1705 roku. Dokonał jej biskup chełmiński Teodor Potocki, w obecności króla Augusta II i cara Piotra I.

Kościół został usytuowany w centrum miasta, przy dawnym rynku. Budowla powstała na planie podłużnym w kształcie krzyża łacińskiego, według kanonu dwuwieżowej bazyliki trójnawowej z transeptem i kopułą. Dwuwieżowa, trójkondygnacyjna fasada; łączna wysokość drugiej i trzeciej kondygnacji jest  mniejsza od pierwszej. Wnęki z drewnianymi posągami: św. Franciszka Ksawerego (po środku trzeciej kondygnacji fasady) oraz śś. Piotra i Pawła we wnękach bocznych (kondygnacji drugiej).

Kościół posiada trzynaście ołtarzy: główny i dwanaście bocznych. Ołtarz św. Michała Archanioła (w kaplicy północnej), Ołtarz Matki Boskiej Kongregackiej (Studenckiej) usytuowany w kaplicy południowej, jest jedynym murowanym ołtarzem w tym kościele. Ołtarz św. Trójcy, który mieści się przy północno-wschodnim filarze kopułowym. Ołtarz Matki Boskiej Różańcowej – przy południowo-wschodnim filarze kopułowym. Ołtarz św. Stanisława Kostki znajduje się w północnym skrzydle transeptu. Ołtarz św. Kazimierza – w południowym skrzydle transeptu, naprzeciwko ołtarza św. Stanisława Kostki.

Sześć kolejnych ołtarzy bocznych znajduje się przy filarach nawowych: św Tadeusza, Pana Jezusa Ubiczowanego, Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, Józefata Kuncewicza, Matki Boskiej Szkaplerznej, św. Józefa.

Ołtarz główny, św. Franciszka Ksawerego, usytuowany w części prezbiterialnej, w apsydzie nawy głównej. Został wykonany z drewna pomalowanego inicjującego kamień. Autorem ołtarza głównego w farze grodzieńskiej był Johan Christian Schmidt.

Ponad arkadami nawy głównej i prezbiterium znajduje się czternaście fresków w kształcie leżących prostokątów o wymiarach 1,5 x 4,5 m., których tematem są sceny z życia św. Franciszka Ksawerego. Na jednym z malowideł znajduje się sygnatura: B. I. D. P. 1752. Ambona, wykonana czterdzieści lat później od ołtarzy bocznych. Zarówno w modelowaniu rzeźbiarskim jak i kolorystyce o charakterze rokokowym. Posadzka w świątyni wykonana jest z kamienia szwedzkiego. W posadzce umieszczono siedem płyt, zamykających wejścia do krypt grobowych, wykonane z tego samego kamienia. 

W 2006 roku w wyniku pożaru uszkodzona została znaczna część ołtarza głównego a cztery rzeźby zniszczone. Obecny wygląd ołtarz otrzymał po konserwacji. Został pomalowany pod marmur w tonacji szaro-błękitnej. Niektóre elementy zostały także pozłocone. Ponowne otwarcie nastąpiło w 2011 roku.

Słowa kluczowe:

architektura sakralna, sztuka sakralna, zabytek kościelny, Franciszek Ksawery

Pobierz

Opublikowane
2021-01-18


Bohatyrewicz, W. (2021). Kościół pw. św. Franciszka Ksawerego w Grodnie. Bryła architektoniczna i wystrój wnętrza. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 100, 35–53. https://doi.org/10.31743/abmk.11952

Witalij Bohatyrewicz 
Wydział Filologiczno-Historyczny Akademii Jana Długosza w Częstochowie