Święcenia duchowieństwa przez biskupa włocławskiego Macieja Drzewickiego w latach 1516-1529
Krzysztof Kaczmarek
Abstrakt
Opracowanie zawiera analizę wykazów święconych wpisanych do księgi czynności biskupich ordynariusza kujawskiego Macieja Drzewickiego (Archiwum Diecezjalne we Włocławku, sygn ABKP 2 [19]). W latach 1516-1529 w spisach tych odnotowano łącznie 300 kleryków, którzy z rąk biskupa (w jednym przypadku także z rąk jego sufragana) przyjęli święcenia akolitatu, subdiakonatu, diakonatu oraz prezbiteratu. Formularz wpisów obejmuje dane osobowe święconych (ich imiona, przydomki oraz informacje o pochodzeniu terytorialnym), a w przypadku subdiakonatu, diakonatu oraz prezbiteratu także wiadomości o trzymanym przez duchownych tytule do tych święceń. W dobie rządów biskupich Macieja Drzewickiego we Włocławku święcenia odbywały się najczęściej w stołecznej katedrze w okresie wielkanocnym (głownie w Wielkie Soboty). Wśród ordynowanych kleryków znajdowało się liczne grono kandydatów spoza biskupstwa włocławskiego - były to osoby posiadające beneficja na terenie tej diecezji lub też prezentowane do święceń przez miejscowych duchownych. Zdecydowana większość kandydatów do święceń wyższych (subdiakonat, diakonat i prezbiterat) posiadała prowizję wystawioną przez prałatów lub kanoników miejscowych kapituł, szlachtę lub rady miejskie miast kujawskich i pomorskich. Artykuł zawiera też edycję źródłową analizowanego przekazu.
Słowa kluczowe:
święcenia, kler, Biskup Maciej Drzewicki, diecezja włocławska, księga obowiązków biskupaBibliografia
Borek A., Święcenia duchowieństwa w późnośredniowiecznej Polsce: praktyka i jej uwarunkowania na przykładzie włocławskich wykazów święceń, „Studia Źródłoznawcze”, 52 (2014) s. 45-71.
Chodyński S., Biskupi sufragani włocławscy, Włocławek 1906.
Chodyński S., Katalog prałatów i kanoników włocławskich, cz. 1-4, Włocławek 1914.
Doležalova E., Liber ordinationum cleri 1395-1416, w: Semináře a studie výzkumného centra pro dějiny vědy z let 2002-2003, red. A. Kostlán, Praha 2003, s. 165-170.
Doležalova E., Svěceni duchowních v pozdním středověku, w: Sacri canones servandi sunt. Ius canonicum et status ecclesie saeculis XIII-XV, red. P. Krafl , Praha 2008, s. 591-595.
Doležalova E., Svěcecni pražské diecéze 1395-1416, Praha 2010.
Dworzaczek W., Górka Łukasz h. Łodzia (1482-1542), wojewoda poznański, potem biskup kujawski, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 8, Wrocław-Warszawa-Kraków 1959-1960, s. 409-412.
Dworzaczek W., Leszczyński Jan h. Wieniawa (zm. 1535), kasztelan brzesko-kujawski i starosta radziejowski, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 17, Wrocław-Warszawa -Kraków-Gdańsk 1972, s. 114-115.
Gąsiorowski A., Święcenia w diecezji kujawskiej na przełomie XV i XVI wieku, „Roczniki Historyczne”, 67 (2001) s.79-105.
Kaczmarek K., Święcenia duchowieństwa przez biskupa krakowskiego Jana Rzeszowskiego (+1488), „Folia Historica Cracoviensia”, 18 (2012) s. 143-165.
Kaczmarek K., Święcenia duchowieństwa we Włocławku w 1516 r., „Zapiski Historyczne”, 78 (2013) z. 4, s. 103-117.
Kaczmarek K., Święcenia zakonników w diecezji płockiej w I połowie XVI wieku, „Roczniki Historyczne”, 77 (2011) s. 103-148.
Kaczmarek K., Zakonnicy na wykazach święconych z księgi arcybiskupa gnieźnieńskiego Zbigniewa Oleśnickiego (1482-1493), w: Wielkopolska-Polska-Czechy. Studia z dziejów średniowiecza ofi arowane Profesorowi Bronisławowi Nowackiemu, red. Z. Górczak i J. Jaskulski, Poznań 2009, s. 297-315.
Korytkowski J., Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych, t. 2, Gniezno 1883.
Korytkowski J., Zbigniew Oleśnicki, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, 15 (1887) s. 233-309.
Kujawski W., Archiwum Diecezjalne we Włocławku. Przewodnik po zasobach, „Studia Włocławskie”, 6 (2003) s. 501-526.
Kujawski W., Wykazy święconych z najstarszej księgi akt działalności biskupów włocławskich (Kurozwęckiego i Przerębskiego – lata 1496-1511), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 72 (1999) s. 23-112.
Librowski S., Myszczyński (z Myszczyna, Myszczyn) Aleksander h. Pierzchała (zm. 1540), sufragan włocławski, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 22, Wrocław 1977, s. 364.
Łosowska A., Duchowni wyświęceni w Lublinie przez biskupa przemyskiego Macieja Drzewickiego (22 II 1506), „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 100 (2013) s. 245-264.
Pociecha W., Drzewicki Maciej h. Ciołek (1467-1535), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 5, 1939-1946, s. 409-411.
Radzimiński A., Piętnastowieczny formularz z Uppsali jako źródło do badania dziejów Kościoła w państwie Zakonu Krzyżackiego w Prusach, w: Aetas media, aetas moderna.
Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. H. Manikowska, A. Bartoszewicz i W. Fałkowski, Warszawa 2000, s. 238-239.
Rybus H., Działalność synodalna biskupa Macieja Drzewickiego w diecezji włocławskiej (1514-1531), „Studia Theologica Varsoviensia”, 7 (1969) nr 1.
Rybus H., Prymas Maciej Drzewicki. Zarys biografi i (1467-1535), „Studia Theologica Varsoviensia”, 2 (1964) nr 1-2.
Swierzawski A., Kościelecki Mikołaj ze Skępego (Skąpego) h. Ogończyk (ok. 1450-1518), biskup chełmski, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 14, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968-1969, s. 414-415.
Szudrowicz A., Kapituła kruszwicka. W tysiąclecie powołania biskupstwa w Kruszwicy, Kruszwica 2013.
Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski i W. Stanek, przy współudziale Z. Górskiego i R. Kabacińskiego, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1990.
Urzędnicy wielkopolscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. A. Bieniaszewski, Wrocław 1987.
Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 1993.
Wiesiołowski J., Środowiska kościelne i kultura, w: Kultura Polski średniowiecznej XIV -XV wiek, red. B. Geremek, Warszawa 1997, s. 256-307.
Wilk-Woś Z., Późnośredniowieczna kancelaria arcybiskupów gnieźnieńskich (1437-1493), Łódź 2013.
Wiśniowski E., Duchowni święceni w roku 1515 w świetle płockiej księgi święceń, „Roczniki Humanistyczne”, 34 (1986) z. 2, s. 507-512.
Wiśniowski E., Liczebność święceń kapłańskich w diecezji płockiej w latach 1514-1530, w: Religia, edukacja, kultura. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Litakowi, red. M. Surdacki, Lublin 2002, s. 35-46.
Wiśniowski E., Terminarz i miejsce święceń osób duchownych w diecezji płockiej w latach 1515-1530, w: Kościół, społeczeństwo, kultura. Prace ofi arowane Profesorowi Wiesławowi Müllerowi z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej, red. I. Drob, H. Łaszkiewicz, A. Stasiak, B. Szady, C. Taracha, Lublin 2004, s. 37-45.
Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze”, 1 (1957) s. 155-181.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
