Działalność kolekcjonerska ks. Jana Wiśniewskiego, na tle zainteresowań przeszłością sandomierskiego środowiska duchownego przełomu XIX i XX wieku
Urszula Stępień
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest próba ukazania kolekcjonerstwa ks. Jana Wiśniewskiego (1876-1943). Niezwykle ważny wpływ na zainteresowania ks. Wiśniewskiego miał duchowy klimat Sandomierza - miejsca jego seminaryjnych studiów i ówczesne środowisko kościelne, zainteresowane przeszłością i pamiątkami minionego czasu. Wzorem i oparciem byli dla niego pierwsi nauczyciele w Seminarium Duchownym. Ks. Wiśniewski ofiarował do Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu, niezwykłe zbiory o charakterze artystycznym oraz patriotyczno – narodowym, zadziwiające bogactwem i różnorodnością. Jego kolekcjonerstwo miało korzenie w XIX w., w atmosferze dojrzewania myśli patriotycznych i budzącym się w okresie niewoli narodowej zainteresowaniem historią własnego kraju. Oprócz działalności kolekcjonerskiej ks. Wiśniewski prowadził szeroką działalność badawczą. Jako historyk amator, opracował i wydał nakładem własnym 15 tomów Monografii dekanatów i Historycznych opisów kościołów. Ks. Wiśniewski gromadził swoje zbiory początkowo w Radomiu, a następnie w Borkowicach. Na plebanii w Borkowicach urządził „Muzeum pamiątek narodowych”. Zbiory wypożyczał na liczne wystawy. Zachowane materiały źródłowe informują o szerokich kontaktach ks. Jana Wiśniewskiego z kolekcjonerami, antykwariuszami, marszandami i bibliofilami, nie brak wśród nich postaci pod wieloma względami wybitnych. Kolekcja ks. Jana Wiśniewskiego legła u podstaw Muzeum Diecezjalnego. Powstało ono w oparciu o prywatne zbiory kolekcjonera, którego indywidualnym zamysłem było od początku upowszechnienie kolekcji następnym pokoleniom.
Słowa kluczowe:
ks. Jan Wiśniewski, ks. Józef Rokoszny, Borkowice, Dom Długosza, Sandomierz, Seminarium Duchowne, Muzeum Diecezjalne, kolekcjonerstwoBibliografia
Bobula M., Kwiatkowski J., Ciernista droga prawdy. Błogosławiony ks. prałat Antoni Rewera (1869-1942), Sandomierz 2002.
Chwalewik E., Zbiory polskie, Warszawa-Kraków 1927.
Giergiel T., Ks. Jan Wiśniewski, w: Encyklopedia Katolicka, t. 20, Lublin, 2014, kol. 698.
Gil Z., Sługa Boży ks. prałat Antoni Rewera (1869-1942), w: Męczennicy za wiarę 1939-1945, red. zbiorowa, Warszawa 1996, s. 201-207.
Fidos J., Olszewski D., Ks. Jan Wiśniewski 1876-1943, Życie i działalność, Kielce 2000.
Górski E., Diecezjalne Muzeum Sandomierskie, Sandomierz 1946.
Historya Stefana na Czarncy Czarnieckiego Wojewody Kijowskiego Hetmana Polnego Koronnego przez ks. Mi chała Krajewskiego S.P., Kraków 1859.
Inwentarz rękopisów Archiwum Kapituły Kolegiackiej i Katedralnej w Sandomierzu XIII -XX wieku, opr. Kiryk. F., Sandomierz 2010.
Kotkowski S., Seminarium Duchowne w Sandomierzu w latach 1820-1926, opracowała i przygotowała do druku H.I. Szumił, Sandomierz 2010.
Pieczątkowski F., Miłkowski Władysław, Polski Słownik Biografi czny, t. 21, Kraków 1976, s. 262-263.
Rokoszny J., Przewodnik po Sandomierzu z dokładnym planem miasta, Warszawa 1909.
Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce Działających przed 1966 r., T. IV, Kl-La, red. J. Maurin Białostocka, J. Derwojed, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1986, s.220.
Stefan Czarniecki jego grobowiec i pamiątki po hetmanie w Czarncy, zebrał i wydał ks. H. Grochulski, Włoszczowa 1937.
Stępień U., Muzeum pamiątek narodowych ks. Jana Wiśniewskiego, Sandomierz 2015.
Stępień U., Przewodnik po Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu, Sandomierz 1994.
Śpiewy Historyczne z muzyką, rycinami przez Jul. Urs. Niemcewicza S.S., Warszawa 1816.
Treter M., Muzea współczesne. Studium muzeologiczne. Początki, rodzaje, red. „Muzeum Polskiego”, Kijów 1917.
Wiśniewski J., Dekanat opatowski, Radom 1907.
Wiśniewski J., Dekanat sandomierski, Radom 1915.
Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186 do 1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866, Radom 1926.
Bastrzyk S., Ks. Józef Rokoszny, a środowisko kościelne Sandomierza, w: Ks. Józef Rokoszny (1870-1931) Życie i dzieło, Materiały z sesji, Sandomierz, 19 października 2001 r., red. K. Burek, Sandomierz 2003, s. 17-26.
Kobylański J.W., Na plebanii w Borkowicach, „Ziemia Radomska”, VI (1923) nr 231,
Kobylański J.W., Na plebanii w Borkowicach, „Ziemia Radomska”, VI (1923) nr 232.
Kobylański J.W., Pamiątki po Sobieskim na plebanii w Borkowicach, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, 13 IX 1933.
Kumor B., Wielka fundacja Jana Długosza w Sandomierzu, „Zeszyty Sandomierskie”, 6 (1999) nr 9, s. 82.
Lewiński J., Muzeum Diecezjalne Sztuki Kościelnej w Sandomierzu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 54 (1987) s. 125-127.
Pajzderski N., Kościół św. Jakuba i dom Długosza w Sandomierzu, „Sprawozdanie Towarzystwa Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury”, Kraków 1907, s. 15-18.
Polanowski L., Dzieje budowlane klasztoru Panien Benedyktynek w Sandomierzu, w: Klasztor Panien Benedyktynek w historii i kulturze Sandomierza, red. K. Burek, Sandomierz 2003, s. 115-127.
Rokoszny J., Z Sandomierza, „Przegląd Katolicki”, 7 (1899) nr 51, s. 811-812.
Rokoszny J., Sandomierz, w: Encyklopedia Kościelna M. Nowodworskiego, t. 24, Warszawa 1900, s. 338-346.
Rokoszny J., O potrzebie zakładania muzeów diecezjalnych dla zabytków sztuki i archeologii, „Przegląd Katolicki”, 40 (1902) nr 9, s. 136-139.
Rokoszny J., Święte pamiątki Sandomierza, Warszawa 1902.
Rokoszny J., Losy dzieł sztuki i zabytków przeszłości w naszych kościołach, „Przegląd Katolicki”, 42 (1904) nr 51, s. 806-807.
Rokoszny J., Losy dzieł sztuki i zabytków przeszłości w naszych kościołach, „Przegląd Katolicki”, nr 52 [rok], s. 821-823.
Rokoszny J., Freski w katedrze sandomierskiej, „Tygodnik Ilustrowany”, 10 (1905) s. 174.
Rokoszny J., Monografi a kościołów sandomierskiej diecezji, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, 1 (1908) s. 186.
Rokoszny J., Laudemus viros gloriosos (wezwanie do składek na pomnik dla ś.p. księdza Piotrowicza, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, 2 (1909) s. 391-394.
Rokoszny J., Poświecenie kaplicy Matki Boskiej Różańcowej w kościele św. Jakuba, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, 3 (1910) s. 377-378.
Rokoszny J.,Z dziedziny sztuki kościelnej. Karol Frycz, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, 3 (1913) s.73-80, 106-112.
Rokoszny J., Średniowieczne freski w katedrze sandomierskiej, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, 7 (1914) s.156-160.
Stępień U., Sztuka kościelna i zabytki na łamach periodyku diecezjalnego, w: Stulecie periodyku diecezjalnego Kronika Diecezji Sandomierskiej, red. ks. J. Krasiński, Sandomierz 2009, s.385-419.
Stępień U., Wspaniałe gobeliny katedry sandomierskiej, „Zeszyty Sandomierskie”, 18 (2012) nr 33, s. 70-72.
Stępień U., Starania sandomierskiej kapituły katedralnej o odnowienie Domu Długosza (w sześćsetną rocznicę urodzin wielkiego historyka), „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, 108 (2015) s. 103-120.
Wiśniewski J., Ćmielów J., „Ziarno”, 6 (1902) nr 29, s. 566-568.
Wojewoda T., Ks. Józef Rokoszny jako pionier krajoznawstwa i turystyki w Sandomierzu, „Zeszyty Sandomierskie”, 12 (2005) nr 20/21, s. 47-50.
Wójcik W., Ks. Jan Wiśniewski (1876-1943), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 6 (1963) s. 278-294.
Wójcik W., Ks. Józef Rokoszny, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 10 (1965) s. 281-293.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
