Schematyzmy diecezji pińskiej (1926-1939)
Marek Hałaburda
Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego; Uniwersytet Papieski Jana Pawła II Kraków , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3801-9378
Abstrakt
Diecezja pińska powstała w 1925 roku. Kanoniczne jej erygowanie nastąpiło na mocy bulli cyrkumskrypcyjnej papieża Piusa XI „Vixdum Poloniae Unitas” z 28 października 1925 roku, wprowadzonej w życie mocą dekretu nuncjusza apostolskiego w Polsce Wawrzyńca Lauriego „Quam favente Deo” z 11 grudnia 1925 roku. Ordynariuszem powstałej wówczas jednostki administracji kościelnej na Kresach został ks. Zygmunt Łoziński, pełniący dotychczas urząd biskupa mińskiego. Troską pierwszego biskupa nowej diecezji było nie tylko szybkie zorganizowanie w Pińsku instytucji koniecznych do działania biskupstwa, lecz także opracowanie pomocy duszpasterskich dla księży i oficjalnych wydawnictw kościelnych. Już 1926 roku przy kurii diecezjalnej pracę rozpoczęło wydawnictwo wraz z drukarnią diecezjalną. Jeszcze w tym samym okresie ukazał się pierwszy schematyzm diecezji pińskiej na 1926 rok (opracowany pod koniec 1925 roku). Druk został wprowadzony do obiegu w 1926 roku. Od tej pory spisy kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej wydawano corocznie aż do wybuchu II wojny światowej (1926-1939). Celem niniejszego artykułu jest prezentacja zagadnień związanych ze schematyzmami diecezji pińskiej pod kątem źródłoznawczym. W pierwszej kolejności chodzi o dostarczenie niezbędnych informacji o źródle, a więc o jego powstaniu, zasobie, treściach merytorycznych, rozwoju oraz ewolucji na przestrzeni omawianego okresu. Świadomie zrezygnowano z rozważań na temat wartości schematyzmów jako źródła historycznego. Analiza tego problemu zostanie podjęta w kolejnej publikacji poświęconej schematyzmom diecezjalnym jako podstawowym źródle do dziejów Kościoła katolickiego na Kresach.
Słowa kluczowe:
bp Zygmunt Łoziński, diecezja, elenchus, Pińsk, schematyzmBibliografia
Borowski E., Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Pińskiej 1925-1939, Drohiczyn n/Bugiem 2000.
Dudik A., Rosowski W., Pińska diecezja, w: Encyklopedia katolicka, t. 15, red. S. Wilk, Lublin 2011, kol. 613-617.
Hałaburda M., Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej (1926-1939), cz. 5, t. 1: Hierarchia kościelna, instytucje diecezjalne, księża przebywający na studiach, katecheci, Kraków 2014, s. 32-35.
Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 22 (1971) s. 309-404.
Librowski S., Katalog rubrycel i schematyzmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w księgozbiorze podręcznym archiwum diecezjalnego we Włocławku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 23 (1971) s. 213-310.
Librowski S., Katalog rubrycel i schematyzmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w księgozbiorze podręcznym archiwum diecezjalnego we Włocławku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 24 (1972) s. 5-94.
Łukomski S., Konkordat zawarty dnia 10 lutego 1925 roku pomiędzy Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Łomża 1934.
Mazur S., Zygmunt Łoziński – od Boracina do Pińska (1870-1931), w: Sługa Boży Biskup Zygmunt Łoziński. W trosce o Kościół i Ojczyznę, red. S. Mazur, T. Syczewski, Drohiczyn 2011, s. 15-23.
„Piński Przegląd Diecezjalny”, 3 (1927) nr 5, s. 1-6.
Wasilewski J., Ks. Zygmunt Łoziński biskup piński, [b.m.w. 1939], s. 270 (mps w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie).
[B.a.], Przybycie J.E. Księdza Biskupa Zygmunta Łozińskiego do Pińska, „Miesięcznik Diecezji Mińskiej”, 1 (1925) nr 8, s. 55.
Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego; Uniwersytet Papieski Jana Pawła II Kraków https://orcid.org/0000-0002-3801-9378