Ks. Franciszek Niemczyk SDB, Wiązanka wspomnień i zdarzeń z czasu jego pobytu w zakładzie oświęcimskim(1894, 1900-1904)
Waldemar Witold Żurek
Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-5602-5077
Abstrakt
W sierpniu 1898 roku przybył z kolebki Zgromadzenia Salezjańskiego z Turynu do Oświęcimiu młody salezjanin, skierowany tutaj jako delegat przełożonego generalnego salezjanów – ks. Michała Rua, aby przejąć na rzecz zgromadzenia zabytkową kaplicę św. Jacka Odrowąża, mając w planie odkupić z rąk żydowskich ruiny podominikańskiego klasztoru i kościoła Świętego Krzyża. Inspiratorem powyższego przedsięwzięcia był proboszcz oświęcimski ks. Andrzej (Jędrzej-junior) Knycz (1835-1902), który z wdzięczności osobistej wobec założyciela salezjanów ks. Jana Bosko (1815-1888), za zgodą ordynariusza krakowskiego biskupa Jana Puzyny doprowadził do przekazania obiektów podominikańskich w Oświęcimiu salezjanom. Ci w zamian zobowiązali się do wybudowania, otwarcia i prowadzenia zakładu młodzieżowego o charakterze wychowawczo-dydaktycznym. Zapisane wspomnienia Franciszka Niemczyka, jednego z pierwszych trzech wychowanków salezjańskich w tymczasowym zakładzie w Oświęcimiu, późniejszego salezjanina, obejmują okres od przybycia w 1898 roku do Oświęcimia ks. Franciszka Trawińskiego do objęcia na początku grudnia 1900 roku tej placówki zakonnej przez następcę ks. F. Trawińskiego – ks. Emanuela Manassero. Wiązanka wspomnień opisuje życie codzienne otwartego tymczasowego zakładu salezjańskiego w wydzierżawionym budynku przy ulicy Kęckiej (późniejszej ulicy Jagiełły), a głównie zmagania z podjętą przez ks. F. Trawińskiego ryzykowną loterią, która miała dostarczyć środków ekonomicznych na budowę salezjańskiego zakładu młodzieżowego w Oświęcimiu. Ten został zbudowany w Oświęcimiu i poświęcony w 20 października 1901 roku przez kard. Jana Puzynę z Krakowa.
Słowa kluczowe:
początki działalności salezjanów w Polsce, Oświęcim, historia KościołaBibliografia
Daniluk M., Gazeta Kościelna, w: Encyklopedia katolicka, t. 5, red. L. Bieńkowski, Lublin 1989, kol. 905-906.
Uroczystość odpustowa św. Jacka w Oświęcimiu, „Wiadomości Salezjańskie”, 6 (1902) nr 7, s. 177.
Jacniacka M., Jacek Odrowąż, w: Encyklopedia katolicka, t. 7, red. S. Wielgus, Lublin 1997, kol. 640-642.
Jasiński K., Kazimierz, Kaźko, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, red. A. Szostek, Lublin 2000, kol. 1279.
Kazimierz, Kazek, w: B. Snoch, Górnośląski leksykon biografi czny, Katowice 2004, s. 152-153.
Knycz Andrzej, w: A. Nowak, Słownik biografi czny kapłanów diecezji tarnowskiej 1795-1985, t. 3, Tarnów 2002, s. 48.
Krawiec J., Powstanie Towarzystwa św. Franciszka Salezego oraz jego organizacja i działalność na ziemiach polskich, Kraków 2004.
Krawiec J., Działalność religijno-patriotyczna salezjanów w Oświęcimiu, Kraków 2006.
Kunowska-Poręba M., „Czas”, w: Encyklopedia katolicka, t. 3, red. R. Łukaszczyk, Lublin 1985, kol. 776-777.
Oświęcim, w: Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, z. 1: Powiat bialski, oprac. J. Szablowski, Warszawa 1951, s. 23-24.
Ożóg J.K. SDB, Wspomnienia z wojny 1939-1945, oprac. i wyd. W.W. Żurek, Lublin 2016.
Ptaszkowski J., Rzecz o dobrej sławie Oświęcimia. Kartki z historii Zakładu Księdza Bosko, Kraków 1998.
Rogowski H., Nekrolog alfabetyczny salezjanów polskich 1891-2003, Warszawa 2003.
Rożek M., Odrzywolski Sławomir (1843-1933), w: Polski Słownik Biografi czny, t. 23, red. E. Rostworowski, Wrocław 1978, s. 567-570.
Skalińska-Dindorf E., Kronika Oświęcimia. Dzieje Oświęcimia 1772-2003, Oświęcim 2006.
Szymeczko Jan Kanty, w: M. Gawlik, J. Szczepaniak, Księża katecheci diecezji krakowskiej 1880-1939. Słownik biografi czny, t. 3, Kraków 2002, s. 298.
Ślósarczyk J., Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego w Polsce, t. 1, Pogrzebień 1960 (mps-Archiwum Salezjańskiej Inspektorii Krakowskiej, Kraków).
Świda A., Towarzystwo Salezjańskie. Rys historyczny, Kraków 1984.
Świda A., Droga do samodzielności polskiej prowincji salezjańskiej, Warszawa 1990.
Uroczystość odpustowa św. Jacka w Oświęcimiu, „Wiadomości Salezjańskie”, 6 (1902) nr 7, s. 177.
W XXV-cio letnią rocznicę założenia „Wiadomości Salezjańskich” 1877-1901, „Wiadomości Salezjańskie”, 5 (1901) nr 10-11, s. 227-229.
Zakład X. Bosko w Oświęcimiu, „Wiadomości Salezjańskie”, 4 (1900) nr 11-12, s. 202-203.
Zdrada J., Piniński Leon Jan, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 26, red. E. Rostworowski, Kraków-Wrocław 1981, s. 332-337.
Żurek W., Salezjańskie szkolnictwo ponadpodstawowe w Polsce 1900-1963. Rozwój i organizacja, Lublin 1996.
Żurek W.W., Szkoły salezjańskie w Oświęcimiu na tle salezjańskiego szkolnictwa średniego ogólnokształcącego i zawodowego na ziemiach polskich 1900-1939, Lublin 2010.
Zakład im. Księdza Bosko w Oświęcimiu 1898-1907. Kronika tom 1, oprac. i wyd. W.W. Żurek SDB, Lublin 2013.
Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL https://orcid.org/0000-0002-5602-5077