ABMK

Konserwacja szesnastowiecznej powieści alegorycznej Desiderosvs ze zbiorów Biblioteki Opactwa Benedyktynek w Krzeszowie

Agnieszka Bangrowska

Instytut Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Śląski , Polska
https://orcid.org/0000-0002-5151-7099

Tadeusz Maciąg

Instytut Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Śląski , Polska
https://orcid.org/0000-0002-3234-3951


Abstrakt

Badania konserwatorskie i mikrobiologiczne zostały przeprowadzone na XVI wiecznym zbiorze zatytułowany Desiderosvs, Abo Scieszka Do Milosci Bozey Y Do Doskonalosci Zywota Chrzescianskiego: Dialog dziwnie nabożny y ucieszny, z Hiszpańskiego na Włoski, Francuski, Niemiecki, Niderlandski Y Laciński ięzyk, / a teraz na Polski nowo przełożony przez Gaspra Wilkowskiego. Oryginalne dzieło zostało opublikowane w 1515 r. pod tytułem Espill de la vida religiosa. Książka została wydrukowana w Krakowie w 1589 r. w drukarni Andrzeja Piotrkowczyka. Książka wydrukowana jest na papierze czerpanym o niejednorodnej gramaturze w granicach od 52g/m2 do 76g/m2. Zawiera 154 karty zadrukowane obustronnie, pierwsze 18 kart nie posiada numeracji, następnie występuję 128 kart numerowanych i 8 kart nienumerowanych. Wymiary bloku książki wynoszą 15x10 cm. Wkład książki jest wieloskładowy. Tylna okładzina wykonana była z drewna bukowego. Przed podjęciem prac konserwatorskich wykonano dokumentację fotograficzna i opisową z uwzględnieniem analiz historycznych dotyczących rekonstrukcji oprawy. Wykonano badania laboratoryjne papieru: zbadano pH papieru, skład włóknisty, grubość i gramaturę oraz przeprowadzono badania mikrobiologiczne. Wyizolowane z obiektu grzyby zidentyfikowano do trzech gatunków: Chaetomium globosum, Alternaria alternata i Aspergillus niger. W związku z tym papier poddano dezynfekcji. Po wykonaniu próby odporności farby drukarskiej na wodę, karty papierowe poddano kąpieli dezynfekcyjnej w sterinolu oraz przeprowadzono kilkukrotne płukanie obiektu w czystej wodzie destylowanej następnie przeprowadzono właściwa kąpiel kart w letniej wodzie z dodatkiem mydła szarego. Mniejsze ubytki papieru uzupełniano ręcznie masą papierową z ICE w Łodzi na stole podciśnieniowym a duże ubytki i brakującą kartę 15 uzupełniono w maszynie do uzupełnień masą. Następnie na mokro przyklejono karty, używając do tego celu 3% wodny roztwór metylocelulozy, jednocześnie poddając papier odkwaszeniu. Jako środek odkwaszający użyto wodorotlenek wapnia. Zawarte w papierze substancje o charakterze kwasowym w reakcji z wodorotlenkiem wapnia uległy zobojętnieniu  a nadmiar wodorotlenku w ciągu kilku dni pod wpływem dwutlenku węgla z powietrza dał produkt reakcji czyli węglan wapnia, który stanowi rezerwę alkaliczną. W wyniku przeprowadzonych prac oczyszczono książkę z różnorodnych zanieczyszczeń, wzmocniono  strukturę papieru, uzupełniono rozdarcia i ubytki. Odtworzono oprawę wykorzystując drewno bukowe i cielęcą skórę. Dzięki tym badaniom książka przetrwa na kolejne lata i będzie służyć kolejnym pokoleniom.

Słowa kluczowe:

konserwacja, kąpiel wodna, sterinol, grzyby, dezynfekcja, ochrona, Krzeszów

PN-92/P-50116/03. Papier, tektura, masy włókniste. Oznaczanie składu włóknistego. Część 2. Próba wybarwiania odczynnikiem Herzberga.

Bover August, The spili de la vida religiosa ,”Multicultural Iberia. Language, literature, and music” ,Berkeley 1999.

Bover August, Desiderosus albo ścieżka do Miłości Bożej i do doskonałości żywota chrześcijańskiego. Polski przekład XVI-wiecznej anonimowej powieści katalońskiej, Spili de la vida religiosa Studia iberystyczne. Almanach kataloński, red. T. Kminowicz-Jaśkowska, F. Nawrocka, Kraków 2005, s. 171-182.

Cieszyńska Beata, Alegoryczna ścieżka do Miłości Bożej. O „Desiderosusie...” Kaspra Witkowskiego, w: Człowiek w drodze, t. 1, Droga w świecie literackim. Bydgoszcz 2000, s. 57-68.

Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, praca zbiorowa. T. 1, Małopolska. Cz. 1, Wiek XV-XVI, red. Alodia Kawecka-Gryczowa, Wrocław 1983, s. 147-169.

Estreicher Karol, Bibliografia polska, t. 22 (33), Kraków 1939.

Literatura ariańska w Polsce XVI wieku: antologia, oprac., wstęp i przypisy L. Szczucki, J. Tazbir, Warszawa 1959.

Fasatiowa Olga, Grzyby mikroskopowe w mikrobiologii technicznej, Warszawa 1983.

Gwioździk Jolanta, Desiderosus czyli o pobożnych staraniach księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 41 (2009) s. 161-172.

Gwioździk Jolanta, Historyczne kolekcje klasztorne. Zarys problematyki badań, w: Bibliologia. Problemy badawcze nauk humanistycznych, red. D. Kuźmina, Warszawa 2007, s. 167-175.

Literatura ariańska w Polsce XVI wieku, antologia, oprac., wstęp i przypisy L.Szczucki, J. Tazbir, Warszawa 1959.

Lulewicz Henryk, Radziwiłł Mikołaj Krzysztof, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 30, Wrocław 1987, s. 349-361.

Kempa Tomasz, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549-1616), wojewoda wileński, Warszawa 2000.

Gwioździk Jolanta, Biblioteka panien benedyktynek łacińskich we Lwowie (XVI-XVIII wiek), Katowice 2001.

Ogierman Leonard, Konserwacja zabytkowego materiału bibliotecznego krakowskich paulinów na Skałce, Katowice 2005.

Sobucki Władysław, Odkwaszanie papierów zabytkowych, „Ochrona Zabytków”, 54/1 (212), 2001, s. 63-73.

Pobierz

Opublikowane
2018-12-09


Bangrowska, A., & Maciąg, T. (2018). Konserwacja szesnastowiecznej powieści alegorycznej Desiderosvs ze zbiorów Biblioteki Opactwa Benedyktynek w Krzeszowie. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 110, 23–34. https://doi.org/10.31743/abmk.2018.110.02

Agnieszka Bangrowska 
Instytut Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Śląski

dr chemii; adiunkt w Zakładzie Ochrony i Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych, Instytut Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Śląski

https://orcid.org/0000-0002-5151-7099
Tadeusz Maciąg 
Instytut Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Śląski

mgr biologii, pracownik Zakładu Ochrony i Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych, Instytut Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Śląski

https://orcid.org/0000-0002-3234-3951