Mowy uniwersyteckie Stanisława ze Skarbimierza źródłem wiedzy o uniwersytecie i wychowaniu młodzieży akademickiej na początku XV wieku w Krakowie
Ryszard Skrzyniarz
Instytut Pedagogiki, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1732-8155
Abstrakt
Stanisław ze Skarbimierza (1365-1431), pierwszy rektor Akademii Krakowskiej poprzez swoje mowy/kazania kierowane z okazji wewnętrznych uroczystości uczelni i wydarzeń związanych z jej życiem takich jak: wybór rektora, promocje, pogrzeb profesora, rocznica śmierci darczyńców uczelni, a także kazaniach-rozmyślaniach (collationes), zwracał się do nowo wybranych rektorów, promowanych doktorów, do swoich kolegów profesorów, a także do studentów. Był świetnym obserwatorem życia akademickiego średniowiecznego Krakowa. Dla każdej z tych grup miał konkretne pouczenia. Rektorów przestrzegał, aby dbali o dobro uczelni. Promowanym polecał, aby zabiegali o pożyteczny rozwój nauki na chwałę Boga i dla dobra ludzi. Wykładowców przestrzegał przed pychą, zarozumialstwem i niszczeniem innych uczonych. Natomiast dla studentów miał przestrogi, jak mają nie czynić, aby wzrastać w mądrości i wiedzy, którą winni zdobywać w czasie studiów. Piętnował ich wady i napominał, że one mogą doprowadzić ich do upadku, zguby i nieuzyskania tytułu akademickiego. Te wszystkie przestrogi sprzed ponad sześciuset lat są wciąż aktualne, społeczność akademicka i dzisiaj powinna zabiegać, aby uniwersytet miał charakter uniwersalny, a także troszczyć się o rozwój wiedzy i badań naukowych oraz przyczyniać do dochodzenia do prawdy.
Słowa kluczowe:
Stanisław ze Skarbimierza, Akademia Krakowska w XV wieku, mowy/kazania do studentów, rektorów, profesorówBibliografia
Barycz H., Uniwersytet Jagielloński w życiu Narodu Polskiego, Warszawa 1948.
Budkowa Z., Najdawniejsze krakowskie mowy uniwersyteckie, „Sprawozdanie z Czynności i Posiedzeń PAU”, 52 (1951) s. 570-575.
Górski W., W poszukiwaniu pełnej prawdy. Miejsce i rola wydziału teologicznego w uniwersytecie, Warszawa 2003.
Kowalczyk M., Krakowskie mowy uniwersyteckie z pierwszej połowy XV wieku, Wrocław 1970.
Kowalczyk M., Mowy i kazania uniwersyteckie Łukasza z Wielkiego Koźmina, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 12 (1960) nr 2, s. 7-20.
Kowalczyk M., Mowy uniwersyteckie Bartłomieja z Jasła, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 15 (1963) nr 1-2, s. 23-32.
Kozłowska-Budkowa Z., Stanisława ze Skarbimierza mowa o złych studentach, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 15 (1963) nr 1-2, s. 11-21.
Krawiec A., Seksualność w średniowiecznej Polsce, Poznań 2000.
Możdżeń S. I., Historia wychowania do 1795, Sandomierz 2006.
O uniwersytecie. Wykłady otwarte: imienia ojca profesora Mieczysława A. Krąpca OP, red. M. Nawracała-Urban, Lublin 2014.
Panuś K., Zarys historii kaznodziejstwa w Kościele katolickim, cz. 2, Kaznodziejstwo w Polsce. Od średniowiecza do baroku, Kraków 2001.
Ptaśnik J., Życie żaków krakowskich, Lwów 1934.
Sakowicz E., Uniwersytet katolicki. Teksty – bibliografia – dokumenty, Lublin 2012.
Skrzyniarz R., „Kazania świętokrzyskie” a duszpasterstwo benedyktynów łysogórskich w średniowieczu, w: Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000, s. 71-84.
Skrzyniarz R., „Kazania świętokrzyskie”. Przepowiadanie w XIII wieku, Lublin 2001.
Skrzyniarz R., Duszpasterstwo zakonów na terenie Małopolski w średniowieczu, w: Kościół katolicki w Małopolsce w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym, red. W. Kowalski, J. Muszyńska, Kielce 2001, s. 167-191.
Skrzyniarz R., Średniowieczne kaznodziejstwo bożogrobców, w: Ecclesia et civitas. Kościół i życie religijne w mieście średniowiecznym, Warszawa 2002, s. 463-472.
Stanisław ze Skarbimierza, Mowy wybrane o mądrości, oprac. M. Korolko, Kraków 1997.
Stanisław ze Skarbimierza, Trzy mowy rekomendacyjne, wyd. R. Tatarzyński, „Przegląd Tomistyczny”, 6-7 (1997) s. 349-384.
Subała-Tokarska Z., Tokarski Z., Uniwersytety w Polsce. Rys historyczny, Warszawa 1972.
Vetulani A., Początki najstarszych wszechnic środkowoeuropejskich, Wrocław 1970.
Wolny J., Kaznodziejstwo, w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. 1, Średniowiecze, red. M. Rechowicz, Lublin 1974, s. 273-308.
Wyrozumski J., Z najstarszych dziejów Uniwersytetu Lubelskiego. Szkice, Kraków 1996.
Zawadzki R. M., Stanisław ze Skarbimierza, w: Polski słownik biograficzny, t. 42, Warszawa-Kraków 2003, s. 76-80.
Instytut Pedagogiki, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
dr hab. prof. KUL; kierownik Katedry Biografi styki Pedagogicznej, Instytut Pedagogiki, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
https://orcid.org/0000-0002-1732-8155