ABMK

Księgozbiór kanoników i wikariuszy kapituły kolegiackiej pw. Narodzenia NMP w Tarnowie (XV-XVIII w.) w zbiorach biblioteki tarnowskiego seminarium duchownego

Jolanta Marszalska

Instytut Nauk Historycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego , Polska
https://orcid.org/0000-0002-5112-5984


Abstrakt

Od czasu powstania kolegiaty tarnowskiej (1400) gromadzony był podręczny księgozbiór, niezbędny w pracy duszpasterskiej, zawierający Biblię i jej komentarze, traktaty filozoficzne i teologiczne, a także księgi pomocne w kaznodziejstwie, w tym traktaty z zakresu teologii polemicznej. Systematycznie powiększał się, zwłaszcza dzięki darom i legatom testamentowym tarnowskich kanoników. Wśród ksiąg po kanonikach tarnowskich dają się wyróżnić dwie znaczące i cenne pod względem zawartości kolekcje: kanoników Szymona Starowolskiego i Erazma Marcinowskiego z charakterystycznymi oprawami ksiąg dla obu kolekcji. Są to dzieła z zakresu historii, kaznodziejstwa, prawa, biblistyki, a nade wszystko liturgiki. Drukowane są w języku łacińskim i pochodzą w zdecydowanej większości z zagranicznych oficyn wydawniczych: Paryża, Antwerpii, Bazylei, Wenecji, Rzymu i Werony.

Oprócz zgromadzonego księgozbioru kapitulnego księgi posiadało również kolegium wikariuszów utworzone przy kolegiacie tarnowskiej 10 lipca 1458 roku. Zgromadzone przez nich księgi pełniły funkcję praktyczną, służąc pomocą w duszpasterstwie parafialnym, na co wskazuje duża liczba sermones, homiliariów, wszelkiego rodzaju thesarusy i nade wszystko Biblia. Był to rodzaj księgozbioru podręcznego, służącego przede wszystkim do głoszenia kazań niedzielnych i w okresach roku liturgicznego. Księgi kolegium wikariuszów z czasem zasiliły księgozbiór kapituły kolegiackiej, a następnie katedralnej tarnowskiej. W XIX wieku, gdy tworzono bibliotekę seminarium tarnowskiego, księgi po wikariuszach kolegiackich zostały przekazane do księgozbioru seminaryjnego, gdzie znajdują się do dzisiaj.

Słowa kluczowe:

Tarnów, kolegiata, kanonicy, kapituła kolegiacka, wikariusze, księgozbiór

Herzig F., Katedra niegdyś kolegiata w Tarnowie wraz z krótką wzmianką o innych kościołach tarnowskich, Tarnów 1900.

Hornowska M., Zdzitowiecka-Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1947.

Kaliszuk J., Codices deperditi. Średniowieczne rękopisy łacińskie Biblioteki Narodowej utracone w czasie II wojny światowej. T. 1. Dzieje i charakterystyka kolekcji, Wrocław 2016.

Kumor B., Diecezja Tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985.

Kumor B., Erekcja kolegiaty i kapituły pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Bobowej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 11 (1965) s. 287-312.

Marszalska J.M., Katalog inkunabułów biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, Tarnów 1997.

Marszalska J.M., Starovolsciana w zbiorach starych druków Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 44 (2013) s. 303-315.

Marszalska J.M., Graczyk W., Zespoły proweniencyjne zasobu inkunabułów i starych druków Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie. Właściciele, użytkownicy, bibliofile, Warszawa 2017.

Misiurek J., Hozjusz Stanisław (1504-1579), w: Encyklopedia katolicka, t. 6, red. J. Walkusz, Lublin 1993, kol. 1257-1260.

Rosowski W., Solikowski Jan Dymitr (1539-1603), w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 580-581.

Ruta Z., Łyczko Marcin h. Sulima (1508-1578), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1973, s. 595.

Salaterski S., Kolegiata i kapituła św. Małgorzaty P.M. w Nowym Sączu (1448-1791), Nowy Sącz 1977.

Szymański J., Kapituła kolegiacka w Wojniczu 1465 – 1788, Lublin 1962.

Śliwa T., Śliwski Jakub (zm. 1638), w: Encyklopedia katolicka, t. 19, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 254-255.

Wyczawski H.E. (red.), Hozjusz Stanisław (1504-1579) w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 2, Warszawa 1982, s. 68-75.

Wyczawski H.E. (red.), Nowopolczyk Wojciech (ok. 1504-1559) w: Słownik Polskich Teologów Katolickich, t.3, Warszawa 1982, s.233-234.

Zachorowski S., Rozwój i ustrój kapituł polskich w wiekach średnich, Kraków 1912.

Pobierz

Opublikowane
2019-12-20


Marszalska, J. (2019). Księgozbiór kanoników i wikariuszy kapituły kolegiackiej pw. Narodzenia NMP w Tarnowie (XV-XVIII w.) w zbiorach biblioteki tarnowskiego seminarium duchownego. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 112, 219–235. https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.11

Jolanta Marszalska 
Instytut Nauk Historycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego https://orcid.org/0000-0002-5112-5984