Ksiądz August Nahlik (1812-1878). Proboszcz strzyżowski z konspiracyjną przeszłością
Wojciech Ziobro
Uniwersytet Rzeszowski , PolskaAbstrakt
W artykule przybliżone zostały mało znane losy księdza Augusta Nahlika (1812- 1878) z czasów, kiedy sprawował on probostwo w parafii pw. św. Katarzyny w Rumnie. Zaangażował się tam bowiem w ruch niepodległościowy, a następnie stał się jedną z czołowych postaci tzw. spisku w Horożannie, którego głównym celem było wywołanie w Galicji Wschodniej lokalnego powstania skierowanego przeciwko zaborcom. Wspólnie z innymi tego typu wystąpieniami na terenie całej Galicji spisek w Horożannie miał stać się ważnym ogniwem w przygotowywanym od lat 40. XIX wieku przez Towarzystwo Demokratyczne Polskie ogólnonarodowym zrywie niepodległościowym. Niestety, w 1846 r. spisek ten został wykryty i krwawo stłumiony przez chłopów, a same zaś zajścia w Horożannie łączone są z rozgrywającymi się w tym samym czasie wydarzeniami określanymi przez historiografię mianem rabacji galicyjskiej. Ks. Nahlik wraz z innymi spiskowcami, którym udało się ujść z życiem przed cepami i kosami chłopów, skazany został na 15 lat pobytu w jednym z najcięższych ówcześnie więzień Cesarstwa Austrii – twierdzy Spielberg. Jednak dzięki ogłoszonej w 1848 r. amnestii odzyskał wolność i po rocznej suspensie skierowany został najpierw na probostwo do parafii pw. św. Wawrzyńca w Chyrowie, a następnie w 1864 r. przeniesiony został na zachodnie krańce diecezji przemyskiej do parafii pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i Bożego Ciała w Strzyżowie, która była ostatnią placówką duszpasterską na drodze ks. Nahlika. Zarządzał nią bowiem aż do swojej śmierci w 1878 r. Treść artykułu wzbogaca ponadto edycja ostatniej woli ks. Nahlika z 1878 r., która zachowała się w aktach notarialnych Feliksa Misky’ego, a także fotografia księdza pochodząca ze zbiorów Polskiej Akademii Nauk.
Słowa kluczowe:
parafia Strzyżów, proboszcz, Galicja, testament, ruch niepodległościowy, rabacja galicyjska, Galicja Wschodnia, August NahlikBibliografia
Boniecki A., Herbarz polski, cz. 1: Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, t. 5, Warszawa 1902.
Bober M., Dekanat strzyżowski od 1807 roku. Wybrane zagadnienia, „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, 4 (2018) s. 48-63.
Dembiński S., Rok 1846. Kronika dworów szlacheckich zebrana na pięćdziesięcioletnią rocznicę smutnych wypadków lutego, Jasło 1896.
Dunin-Borkowski J.S., Rocznik szlachty polskiej, t. 1, Lwów 1881.
Fedorowicz W.W., Wiadomość o Fedorowiczach, cz. 1, Lwów 1880.
Grzebień L., Zarys dziejów parafii w Strzyżowie, „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, 3 (2017) s. 131-170.
Harasimowicz Z., Patryn B., Epitafium Adama Augustinusa, proboszcza w Strzyżowie w latach 1597-1636, „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, 3 (2017) s. 63-67.
Kamieński K., „Okropne dzieje przyniósł nam czas”. Duchowieństwo diecezji tarnowskiej wobec wydarzeń 1846 roku, Tarnów 2015.
Kieniewicz S., Ruch chłopski w Galicji w 1846 roku, Wrocław 1951.
Limanowski B., Historia ruchu rewolucyjnego w Polsce w 1846, Kraków 1913.
Łopuszański B., Udział księży diecezji przemyskiej w konspiracjach galicyjskich w latach 1831-1846, „Nasza Przeszłość”, 43 (1975) s. 171-199.
Łopuszański B., Nahlik August (1812-1878), Polski Słownik Biograficzny, t. 22: Morsztyn Zbigniew-Niemirycz Teodor, red. E. Roztworowski, Wrocław-Warszawa -Kraków-Gdańsk 1977, s. 460-461.
Motyka A., Duchowni wyświęceni w łacińskiej diecezji przemyskiej w latach 1788- 1834, Rzeszów 2015.
Nicieja S.S., Patelski M., Rok 1846 we Lwowie. Stracenie Kapuścińskiego i Wiśniowskiego i ich kult we Lwowie, w: Rok 1846 w Galicji. Ludzie, wydarzenia, tradycje. Zbiór studiów, red. M. Śliwa, Kraków 1997, s. 77-100.
Ostrowski J.K., Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca w Chyrowie, w: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J. K. Ostrowski, cz. 1, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 5, Kraków 1997, s. 30-40.
Radimsky J., Wykaz polskich więźniów politycznych w Szpilbergu 1839-1848, „Sobótka”, 6 (1951) s. 173-188.
Schnürr-Pepłowski S., Z przeszłości Galicji (1772-1862), Lwów 1895. Tandecki Janusz, Kopiński Krzysztof, Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa 2014.
Wnęk S., Elita strzyżowska od schyłku XIX do połowy XX wieku. Wybrane zagadnienia, „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, 2 (2016) s. 189-234.
Ziobro W., Zapis Antoniego Dydyńskiego z 2 lutego 1808 r. – przyczynek do badań nad Fundacją stypendialną im. Antoniego Dydyńskiego w Godowej, „Prace Historyczne”, 46 (2019), z. 4, s. 837-857.
Zubrzycki Tadeusz, Rzeź galicyjska w r. 1846, Stanisławów 1910.