Parafia i kościół w Ornecie w świetle protokołu powizytacyjnego z 1798 r.
Andrzej Kopiczko
Wydział Humanistyczny; Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9834-2433
Abstrakt
Podstawę źródłową artykułu stanowi protokół powizytacyjny parafii w Ornecie z 1798 r., spisany w języku łacińskim. Zawiera on informacje o początkach kościoła i jego wyposażeniu. Szczegółowo opisano w nim ołtarze i kaplice, chrzcielnicę i zakrystię. Odnotowano porządek nabożeństw oraz działające bractwa. Do przyjmowania Komunii św. wielkanocnej zobowiązanych było 2500 osób, ale do miejscowego kościoła przybywali też katolicy z protestanckich Prus w liczbie ok. 400. Na terenie parafii mieszkało jeszcze 60 luteranów, którym odprawiano nabożeństwa w gmachu magistratu. W protokole podano podstawowe dane biograficzne proboszcza ks. Tadeusza Orlikowskiego oraz trzech wikariuszy: ks. Antoniego Rehana, ks. Franciszka Wegnera i ks. Jana Kolberga. Wizytator sprawdził funkcjonowanie szkoły, podał nazwiska nauczyciela (Franciszka Eckerta) i kantora (Andrzeja Eckerta) oraz liczbę uczniów (90 chłopców). W mieście funkcjonowała jeszcze placówka prowadzona przez siostry katarzynki, w której 86 dziewcząt uczyło się czytania, pisania, prawd wiary oraz robótek ręcznych. Z pracowników kościelnych odnotowano także organistę (Antoniego Krohnenbergera), kościelnego (Jana Kolessa), grabarza (Jakuba Brauna) oraz akuszerki. Z instytucji parafialnych opisano dwa szpitale (Ducha Świętego i św. Jerzego). Dużo miejsca w protokole zajmuje kwestia uposażenia kościoła. Wiele z podanych w protokole informacji, zwłaszcza personalnych, nie było dotychczas odnotowanych w literaturze, zatem uzupełniają one w sposób znaczący naszą wiedzę o orneckiej parafii i tamtejszej świątyni.
Słowa kluczowe:
diecezja warmińska, Orneta, parafia, kościół, zabytki, duszpasterze, pracownicy kościelniBibliografia
Boetticher A., Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, cz. 4: Das Ermland, Königsberg 1894.
Buchholz F., Aus sechs Jahrhunderten. Bilder aus Wormditts Vergangenheit, Braunsberg 1912.
Buchholz F., Bilder aus Wormditts Vergangenheit, Wormditt 1931.
Hemperek P., Dymisorie, w: Encyklopedia Katolicka, t. 4, red. F. Grylewski, Lublin 1985, kol. 419-420
Kopiczko A., Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525–1772, Olsztyn 1993.
Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525–1821, cz. 2, Olsztyn 2000.
Kopiczko A., Porta Domini. Kościoły jubileuszowe i sanktuaria Świętego Krzyża w archidiecezji warmińskiej, Olsztyn 2002.
Kopiczko A., Katalog duchowieństwa katolickiego w diecezji warmińskiej (do 1945 roku), Olsztyn 2003.
Matern G., Die Hospitäler im Ermland, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 16 (1905) s. 73-157.
Matern G., Die kirchlichen Bruderschaften in der Diözese Ermland, Braunsberg 1920.
Rzempołuch A., Architektura kościoła farnego w Ornecie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 2 (1981) s. 89-101.
Schmauch H., Zur Geschichte der St. Johannispfarrkirche zu Wormditt. Zum 550jährigen Jubiläum herausgegeben, Wormditt 1929.
Ulewicz A., Dąbrowski J., Filigrany w zasobie Archiwum Państwowego w Olsztynie, Olsztyn 2018.
Wydział Humanistyczny; Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie https://orcid.org/0000-0002-9834-2433
