ABMK

Kościoły i zabudowania parafialne w Konopnicy w XVII-XX wieku

Artur Hamryszczak

Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL , Polska
https://orcid.org/0000-0002-2578-9971

Hubert Mącik

Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego , Polska
https://orcid.org/0000-0002-8508-6768


Abstrakt

Parafia w Konopnicy w ziemi lubelskiej i archidiakonacie lubelskim datuje się na XIV wiek. Obejmowała trzy wsie położone koło siebie: Konopnicę, Radawiec i Uniszowice. Pod koniec XVIII wieku parafia liczyła już sześć wsi, obok wyżej wspomnianych miejscowości, także Radawczyk, Motycz i Sporniak. Zmiana granic parafii dokonała się dopiero w okresie międzywojennym, kiedy powstała parafia w Motyczu.

Uposażanie kościoła zostało nadane przez magistrat miasta Lublina w 1428 r. Najstarszy kościół drewniany pw. św. Katarzyny został zastąpiony po 1650 r. murowanym, konsekrowanym w 1667 r., zbudowanym na cyplu wysuniętym w dolinę rzeczki. Kościół nosił wówczas wezwanie, oprócz dotychczasowego św. Katarzyny, również Wniebowzięcia NMP.

Następcą tej świątyni jest wzniesiony w latach 1904-1906 kościół neogotycki, według projektu Władysława Siennickiego, który funkcjonuje do dziś dnia i został wybudowany w innym miejscu niż poprzednia świątynia. Decyzja o jego wzniesieniu wynikała z rosnącej liczby mieszkańców parafii, złym stanem technicznym dotychczasowego kościoła oraz wytyczeniem szosy kraśnickiej, która stała się głównym traktem prowadzącym z Lublina do Kraśnika. Po wzniesieniu nowego kościoła, budynek starej świątyni z XVII wieku popadł w zapomnienie i w latach międzywojennych uległ rozbiórce.

W kościele w Konopnicy znajdowała się gotycka figura Piety, która aktualnie jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Rzeźba uchodziła za słynącą łaskami i cieszyła się lokalnym kultem. Umieszczona była w głównym ołtarzu. Corocznie w święto Siedmiu Boleści Maryi, w piątek przed Niedzielą Palmową odprawiano mszę św. odpustową z wystawieniem Najświętszego Sakramentu.

Szczegółowe opisy parafii i kościoła parafialnego w Konopnicy pochodzą z wizytacji kanonicznych, w których na przestrzeni lat zapisywano stan zabudowań kościelnych. Do zabudowań parafialnych oprócz kościoła należała plebania, mieszkania sług kościelnych, szpital  oraz budynki gospodarcze (m.in. wozownia, stajnia, chlew, spichlerz, browar). Nowy cmentarz parafialny, który zastąpił przykościelny, powstał w początkach XIX wieku i aktualnie wpisany jest w rejestr zabytków.

Słowa kluczowe:

Konopnica, Pieta, parafia w Konopnicy, archidiakonat lubelski, Władysław Sienicki

Chachaj J., Rozwój struktur parafialnych na obszarze Lublina do połowy lat 70. XX wieku, w: Lublin. Historia dzielnic w 700. rocznicę lokacji miasta, red. J. Chachaj, H. Mącik, D. Szulc, Lublin 2017, s. 7-22.

Dzieje Lubelszczyzny, t. 3: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, opr. S. Kuraś, Warszawa 1983.

Hamryszczak A., Mącik H., Parafia i kościół w Zemborzycach w XVIII-XIX wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 106 (2016) s. 55-74.

Hamryszczak A., Mącik H., Parafia i kościoły w Abramowicach w XVII-XIX wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 107 (2017) s. 145-166.

Kumor B., „Spis ludności diecezji krakowskiej prymasa M.J. Poniatowskiego z 1787 r.”, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 35 (1977) s. 255-283.

Kołacz-Chmiel M., Elity chłopskie w Polsce w XV-XVI wieku (Rodziny Bąków-Tomczyków i Zegadłów w podlubelskiej wsi Konopnica), „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, 7 (2011) s. 186-204.

Księga sądowa podlubelskiej wsi Konopnicy 1521-1555, opr. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, Lublin 2009.

Mazurczak U., Greckie i łacińskie warianty Piety. Pieta z Konopnicy w Muzeum Narodowym w Poznaniu, w: Lublin w kulturze, kultura w Lublinie. Dziedzictwo kulturowe miasta od średniowiecza do współczesności, red. P. Dymmel, R. Jop, Lublin 2019, s. 242-256.

Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980.

Nadolski B., Orientacja (Conversi ad Dominum), w: Leksykon liturgii, red. B. Nadolski, Poznań 2006, s. 1132.

Rachwał P., Spis ludności parafii Konopnica z 1760 roku, „Przeszłość Demograficzna Polski”, 38 (2016) nr 2, s. 117-133.

Rola A., Historia podlubelskiej wsi Konopnica do połowy XVI wieku, „Rocznik Lubelski”, 39 (2013) s. 9-19.

Słowik K., Konopnica, woj. lubelskie. Studium historyczno-ruralistyczne, Lublin 1991, mps, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony zabytków w Lublinie, sygn. 2130.

Sochacka A., Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987.

Szczepaniak J., Spis prepozytów i plebanów diecezji krakowskiej (XVIII w.), Kraków 2008.

Węglin, Szerokie, red. H. Mącik, D. Szulc, J. Chachaj, Lublin 2017.

Szczęch E., Dawny kościół reformatów – obecnie browar – Dąbrowskiego 15 w Lublinie, Lublin 1973, mps, Archiwum WUOZ Lublin.

Trzewik M., Klasztor reformatów w Lublinie, w: Druga szansa zakładów przemysłowych Vetter w Lublinie, red. K. Czerlunczakiewicz, H. Mącik, M. Trzewik, Lublin 2018, s. 15-36.

Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII wieku, red. A. Gąsiorowski, oprac. W. Kiełczewski, W. Urban, Kórnik 1991.

Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV-XVIII wieku, opr. E. Janas, W. Kłaczewski, Kórnik 2002.

Wnuk A.U., Dzieje parafii Popkowice: 600 lat historii, Urzędów 2004.

Żywicki J., Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998.

Żywicki J., Urzędnicy: architekci, budowniczowie, inżynierowie cywilni... Ludzie architektury i budownictwa w województwie lubelskim oraz guberni lubelskiej w Królestwie Polskim w latach 1815-1915, Lublin 2010.

Pobierz

Opublikowane
2019-12-20


Hamryszczak, A., & Mącik, H. (2019). Kościoły i zabudowania parafialne w Konopnicy w XVII-XX wieku. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 112, 167–198. https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.09

Artur Hamryszczak  artur.hamryszczak@kul.pl
Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL https://orcid.org/0000-0002-2578-9971
Hubert Mącik 
Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego https://orcid.org/0000-0002-8508-6768