Wykaz zniszczeń w obiektach sakralnych diecezji lubelskiej po II wojnie światowej
Joanna Kumor-Mielnik
Ośrodek Geografii Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-4428-9059
Abstrakt
Przedstawiony w tekście powojenny obraz zniszczeń kościołów parafialnych diecezji lubelskiej, został oparty na materiale zgromadzonym przede wszystkim w lubelskim Archiwum Archidiecezjalnym. Podstawą do jego tabelarycznego opracowania stały się formularze zawierające informacje o zniszczeniach kościołów, nadsyłane w 1948 roku przez administratorów poszczególnych parafii do kurii biskupiej w Lublinie. Z ich zestawienia wynika, że znaczna liczba świątyń diecezji lubelskiej została dotknięta skutkami wojny. Największych zniszczeń doznały dekanaty południowo-wschodnie i wschodnie jak dekanat: zamojski, hrubieszowski, tarnogrodzki, tomaszowski, ale także dekanaty zachodnie jak: puławski i opolski. Z uwagi na braki w materiale archiwalnym nie było możliwe ukazanie w tekście pełnej skali zniszczeń, z uwzględnieniem wszystkich kościołów diecezji lubelskiej. Z przedstawionego przeze mnie cząstkowego obrazu strat w świątyniach parafialnych diecezji lubelskiej po II wojnie światowej wynika, że na skutek działań wojennych przeważająca liczba kościołów doznała uszkodzeń zewnętrznych w postaci zniszczonych pokryć i wież, wybitych szyb, uszkodzonych ścian, parkanów; ponadto kilka świątyń zamieniono na magazyny zbożowe, na cerkwie prawosławne lub też zostało spalonych. Ofiarność wiernych, zaangażowanych w odbudowę miejsc kultu, a także powołany przez biskupa ordynariusza lubelskiego – Stefana Wyszyńskiego – Komitet Odbudowy Kościołów Diecezji Lubelskiej odegrały największą rolę w reparacji uszkodzonych i odbudowie zrujnowanych świątyń.
Słowa kluczowe:
świątynia, parafia, diecezja, II wojna światowa, odbudowa, straty wojenneBibliografia
Diecezja Lubelska. Informator historyczny i administracyjny, oprac. M.T. Zahajkiewicz, Lublin 1985.
Gałecka M., Zniszczenia i straty w zabytkach nieruchomych w granicach obecnego województwa lubelskiego poniesione w wyniku II wojnie światowej, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 8 (2006) s. 188 207.
Gawarecki H., Kronika. Prace konserwatorskie. Województwo Lubelskie (1945-1946), „Ochrona Zabytków” 5 (1952) nr 4 (19), s. 271-277.
Gawarecki H., Kronika. Prace konserwatorskie. Województwo Lubelskie (1953-1957), „Ochrona Zabytków” 11 (1958) nr 1-2, s. 119-129.
Kulik M., Zamojszczyzna pamięta i oskarża..., Lublin 2009.
Markiewicz J., Szczygieł R., Śladkowski W., Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985.
Mazurkiewicz W.P., Kurów lubelski w XX stuleciu, Lublin 2002.
Niedźwiedź E., Niedźwiedź J., Siudak J., Dzieje miejscowości gminy Miączyn. Powiat zamojski, t. 3, Miączyn-Zamość 2005.
Ogiński J., Wilków n. Wisłą. Wieś, parafia, kościół p.w. śś. Floriana i Urszuli. (szkic do monografii), (mps w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie, Dział Bibliografii Lubelszczyzny i Wiedzy o Regionie), [b.m.w.] 1996.
Polska i Puławy „na głównym szlaku duchowych dziejów”, red. T. Giergiel, Puławy 2017.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji lubelskiej 1948, Lublin 1948.
Tokarczyk R., Turobin. Dzieje miejscowości, Lublin 2002.
Tomaszów Lubelski. Monografia miasta, red. R. Szczygieł, Lublin-Tomaszów Lubelski 2011.
Walewander E., Diecezja lubelska, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982.
Wójcik R., Kościoły Garbowa, Garbów 1997.
Zabytki Architektury i Budownictwa w Polsce. Województwo Lubelskie, oprac. H. awarecki, B. Wolff-Łozińska, J. Łoziński, t. 8, z. 8, Warszawa 1973.
Zieliński W., 600 lat Oszczowa, Lublin 2009.
Ośrodek Geografii Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego https://orcid.org/0000-0002-4428-9059
