ABMK

Archiwum dziekańskie dekanatu wałeckiego do 1945 roku w zasobie Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Inwentarz

Tadeusz Ceynowa




Abstrakt

W artykule przedstawiono zachowane archiwalia dziekańskie dotyczące dekanatu wałeckiego. Biskup poznański dla terytoriów zanoteckich utworzył w XIV wieku oficjalat kalisko-wałecki. W wyniku reformacji w połowie XVI wieku oficjalat przestał istnieć. W 1602 r. tereny pozostałe przy katolicyzmie włączono do utworzonego dekanatu czarnkowsko-wałeckiego. Po I rozbiorze Rzeczpospolitej na terenach ziemi wałeckiej reaktywowano oficjalat dla Prus Zachodnich. Pod koniec XVIII wieku wydzielono autonomiczny dekanat wałecki, który pokrywał się z terytorium powiatu poza Czaplinkiem z prowincji Pomorze. Początkowo składał się z 12 parafii i 34 kościołów filialnych. W XX wieku kilka filii stało się samodzielnymi ośrodkami duszpasterskimi. Zachowane archiwalia (159 poszytów) podzielono na dwie części: Generalia, dotyczące problematyki całego dekanatu, dzieląc je na dalsze serie, i Specjalia dotyczące poszczególnych parafii. Zachowane akta pochodzą od końca XVIII wieku do 1945 r.

Słowa kluczowe:

Słowa kluczowe: dekanat wałecki, archidiecezja poznańska, Archiwum Archidiecezji Poznańskiej, archiwalia

Bąk L., Dzieje szkoły średniej w Wałczu. Od kolegium jezuickiego do liceum ogólnokształcącego (1665-1995), Inowrocław 1998.

Bąk L., Ziemia wałecka w dobie reformacji i kontrreformacji w XVI-XVIII w., Piła 1999.

Boras Z., Walczak R., Wędzki A., Historia powiatu wałeckiego w zarysie, Poznań 1961. Ceynowa Tadeusz, Elżbietanki w dekanacie wałeckim w latach 1868-1920, „Roczniki Teologiczne”, 51 (2004) nr 4, s. 129-147.

Ceynowa T., Kulturkampf w dekanacie wałeckim, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, (2003) nr 8, s. 165-178.

Ceynowa T., Materiały Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie dotyczące kościelnych dziejów Piły, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, (2019) nr 26, s. 249-266.

Ceynowa T., Ziemia pogranicza. Dekanat wałecki w latach 1821-1920, Radom 2004.

Ceynowa T., Źródła archiwalne do dziejów dekanatu wałeckiego w latach 1821- 1920 w zasobie Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, w: Historia Ecclesiae in Pomerania. Księga jubileuszowa poświęcona ks. prof. zw. dr. hab. Lechowi Bończa -Bystrzyckiemu, red. Z. Lec, G. Wejman, Szczecin 2008, s. 247-269.

Facultates, w: Encyklopedja kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnieniami, t. 5: Emanacja–Fürstenberg, red. Michał Nowodworski, Warszawa 1874, s. 250-252.

Gatz E., Schneidemühl, w: Lexikon für Theologie und Kirche, Bd. 9, red. M. Buchberger, W. Kasper, Freiburg im Breisgau 2000, szp. 189-190.

Historia Pomorza, t. 4: 1850-1918, cz. 1: Ustrój, gospodarka, społeczeństwo, red. S. Salmonowicz, Toruń 2000.

Historia residentiae Valcensis Societatis Jesu ab Anno Domini 1618, red. M. Rohwerder, Kolonia 1967.

Jurek T., Biskupstwo poznańskie w wiekach średnich, Poznań 2018.

Klitsche E., Die Bulle de salute animarum vom Jahre 1821 und die Entwicklung der kirchlichen Verhältnisse im Osten Deutschlands bis auf unsere Zeit, w: Die Apostolische Administratur Schneidemühl. Ein Buch für das katholische Volk, red. F. Westpfahl, Schneidemühl 1928, s. 46-47.

Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 21 (1972) s. 309-404.

Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772-1918, Kraków 1980.

Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996.

Litak S., Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w Polsce w 1772. Mapy, Lublin 1980. Mańkowski Alfons, Prałaci i kanonicy katedralni chełmińscy od założenia kapituły do naszych czasów, Toruń 1928.

Nowacki J., Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. 2, Poznań 1964.

Petzelt L., Die Errichtung der Erzbischöflichen Delegatur und die Anfänge der Apostolischen Administratur Tütz, w: Die Apostolische Administratur Schneidemühl. Ein Buch für das katholische Volk, red. F. Westpfahl, Schneidemühl 1928, s. 12-15.

Prejs R., Prałatura pilska w świetle schematyzmu z 1940 r., „Roczniki Teologiczne”, 55 (2008) nr 4, s. 36-37.

Silnicki T., Z dziejów Kościoła w Polsce. Studia i szkice historyczne, Warszawa 1960.

Walachowicz J., Z problematyki kościelno-ustrojowej pogranicza diecezji poznańskiej, kamieńskiej i lubuskiej w średniowieczu, „Poznańskie Studia Teologiczne”, (1983) nr 4, s. 309-314.

Wasiak K., Dziekani archidiecezji poznańskiej, Lublin 1964, (mps).

Pobierz

Opublikowane
2021-06-30


Ceynowa, T. (2021). Archiwum dziekańskie dekanatu wałeckiego do 1945 roku w zasobie Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Inwentarz. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 115, 33–55. https://doi.org/10.31743/abmk.10190

Tadeusz Ceynowa  TCeynowa@interia.pl