ABMK

Późnośredniowieczne superekslibrisy Mikołaja Heskena z Kościana. Cymelia ze zbiorów Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu

Radosław Franczak

Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu , Polska


Abstrakt

Pozostałości po późnośredniowiecznym księgozbiorze kanonika poznańskiego Mikołaja Heskena z Kościana (zm. 1485 r.) znajdują się obecnie w zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Podczas swoich badań ks. Kamil Kantak opisał jego zbiór, zwracając uwagę na „pieczątki” znajdujące się na oprawach ksiąg. Autor artykułu po przeprowadzeniu bliższej analizy stwierdził, że wspomniane „pieczątki” są superekslibrisami Mikołaja Heskena wyciśniętymi za pomocą tłoków pieczętnych. Dalsze badania wykazały, że jest to cenny i wartościowy materiał do dziejów książkowych znaków własnościowych w Polsce. Świadczy o tym m.in. chronologia superekslibrisów, która czyni je najstarszymi w Wielkopolsce.

Słowa kluczowe:

Mikołaj Hesken z Kościana; Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu; superekslibris; pieczęć; herb Drogosław; św. Katarzyna; tegumentologia; introligatorstwo; sfragistyka

Chwalewik E., Exlibriy polskie w XVI i XVII wieku, Wrocław 1955.

Czyżak M., Katalog rękopisów średniowiecznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, Toruń 2016. Dembiński Paweł, Poznańska kapituła katedralna schyłku wieków średnich. Studium prozopograficzne 1428-1500, Poznań 2012.

Engel B., Die Mittelalterlichen siegel der fürsten, der geistlichkeit und de Polnischen adels in Thorner Rathsarchive, Danzig 1902.

Fjordholm O., Hohler E. B., Kjellberg H., Nyquist B., Norske sigiller fra middelalderen, Tredje bind: Geistlige segl fra Nidaros Bispedømme, Oslo 2012.

Gloria Deo. Rzemiosło sakralne, t. 2, red. M. Korżel-Kraśna, aut. oprac. T. Fercowicz i in., Wrocław 2010.

Hildebrand B.E., Svenska sigiller från medeltiden utgifna, Första Bandet, Stockgolm 1862-1867. Incunabula quae bibliothecis Poloniae asservantur, vol. 1, moderante A. Kawecka-Gryczowa, composuerunt M. Bohonos et E. Szandorowska, Wratislaviae-Varsaviae-Cracoviae 1970

Kantak K., Spis książek z XV wieku Książnicy Seminarjum Duchownego w Poznaniu. Część pierwsza, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, 45 (1918) s. 3-48.

Kantak K., Spis książek z XV wieku Książnicy Seminarjum Duchownego w Poznaniu. Część pierwsza (dokończenie), „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, 46 (1919) s. 243-311.

Krzyżaniakowa J., Mikołaj z Kościana, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 21, red. E. Roztworowski, Wrocław 1976, s. 116-117.

Leeuwen van J.S., The Golden Age of Bookbindings in Cracow 1400-1600, Kraków 2011.

Lewicka-Kamińska A., Rzut oka na rozwój oprawy książkowej w Krakowie, „Roczniki Biblioteczne”, 16 (1972) z. 1-2, s. 49-64.

Lewicka-Kamińska A., Nieznane ekslibrisy polskie XVI wieku w Bibliotece Jagiellońskiej, Kraków 1974.

Lewicka-Kamińska A., Walenty z Pilzna, introligator krakowski XV wieku, „Roczniki Biblioteczne”, 18 (1974) z. 1-2, s. 265-271.

Lewicka-Kamińska A., Z dziejów dawnego bibliofilstwa w Krakowie, w: Silva Rerum, red. T. Ulewicz, Kraków 1981, s. 29-40.

Lisiecki A., Katalog rękopisów biblioteki seminaryjnej w Poznaniu aż do wieku XV włącznie: dokończenie, Poznań 1905.

Muzzi A., Tomasello B., Tori A., Sigilli nel museo nazionale del Bargello, I ecclesiastici, Firenze 1988.

Petersen H., Danske gejstlige Sigiller fra Middelalderen, Kjøbenhavn 1883.

Piechota G., Mikołaj z Kościana i jego księgozbiór, Folia Bibliologica, 48/49 (2006/2007, 2008) s. 25-39.

Piekarski K., O superexlibrisie polskim, w: Katalog wystawy pięknej książki polskiej, Warszawa 1936. Sachsendahl Johannes, Siegel und Münzen de weltlichen und geistlichen Gebietiger über Liv-, Est- und Curland bis zum Jahre 1561 nebst Siegeln einhemischer Geschlechter, Reval 1887.

Tadeusiewicz H., Mikołaj z Kościana, w: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement, I. Reichel, Warszawa 1986, s. 143.

Wagner A., Superekslibris Polski. Studium o kulturze bibliofilskiej I sztuce od średniowiecza do połowy XVII wieku, Toruń 2016.

Wagner A., Supralibros in Polen in der Zeit vom 15. Bis zur ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts im Lichte neuerster Forschungen, „Einband Forschung”, (2014) H. 34, s. 54-62.

Wagner A., Włoskie wpływy w polskim introligatorstwie XV-XVI wieku, w: Tegumentologia polska dzisiaj, t. 1, , red. A. Wagner, Toruń 2015, s. 81-106.

Wiesiołowski J., Hesken Mikołaj z Kościana, w: Wielkopolski słownik biograficzny, A. Gąsiorowski, T. Topolski, Warszawa 1981, s. 252-253.

Wiesiołowski J., Społeczeństwo a książka w późnośredniowiecznym mieście polskim Poznań i jego osiedla przedmiejskie w XV i na początku XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze”, 23 (1978) s. 65-81.

Wisłocki W., Incunabula typographica Bibliothecae Universitatis Jagellonicae Cracoviensis, Cracoviae 1900.

Pobierz

Opublikowane
2021-06-30


Franczak, R. (2021). Późnośredniowieczne superekslibrisy Mikołaja Heskena z Kościana. Cymelia ze zbiorów Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 115, 83–92. https://doi.org/10.31743/abmk.9922

Radosław Franczak  rad.fran7@gmail.com
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu