ABMK

Biblioteka bazylianów w Białej Podlaskiej

Dorota Wereda

Instytut Historii; Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach , Polska
https://orcid.org/0000-0003-1084-2212


Abstrakt

Bazyliański klasztor w Białej Podlaskiej został ufundowany w 1690 roku przez Katarzynę z Sobieskich Radziwiłłową. Zakonnicy z bialskiego klasztoru zostali zobowiązania do podniesienia poziomu życia religijnego poddanych w bialskich dobrach Radziwiłłów poprzez działalność misyjną.

Wsparciem dla pracy duszpasterskiej, kaznodziejskiej, misyjnej, obsługi pielgrzymów była biblioteka klasztorna gromadząca zbiory kazań oraz książki o tematyce teologicznej, historycznej, medycznej, z zakresu historii sztuki, słowniki, druki popularyzujące kult maryjny oraz okolicznościowe panegiryki upamiętniające wydarzenia związane z rodem Radziwiłłów. Książki do biblioteki były kupowane przez zakonników oraz przekazywane jako dary od fundatorów, duchownych obrządku łacińskiego oraz zakonników pracujących w bialskiej lub innych placówkach bazyliańskich. Zachowana część zasobu bialskiej biblioteki wskazuje na rozległe kontakty i zainteresowania zakonników. W klasztornym księgozbiorze znajdowały się książki opublikowane w wielu krajowych ośrodkach wydawniczych i typografiach kilkudziesięciu miast Europy Zachodniej. Książki były kupowane przez zakonników studiujących w rzymskich placówkach oświatowych, w drodze powrotnej do kraju zaopatrujących się w tamtejszych księgarniach.

Zachowana część księgozbioru klasztoru bazylianów w Białej jest świadectwem wysokiej kultury intelektualnej jego użytkowników i otwartości na inspiracje z różnych środowisk intelektualnych. Analiza księgozbioru potwierdza ogromną rolę zgromadzenia jako pośredników pomiędzy kulturą łacińskiego i bizantyjskiego kręgu kulturowego. Wykorzystanie wiedzy w pracy duszpasterskiej przyczyniało się do przetwarzania idei zawartych w książkach do poziomu odbiorcy często wykluczonego z kręgów kultury piśmienniczej. Księgozbiory bazyliańskie były istotnym narzędziem do wytyczania nowych granic kręgów kulturowych.

Słowa kluczowe:

Cerkiew unicka, zakon bazylianów, biblioteki zakonne, księgozbiory bazyliańskie, kultura książki, Biała Podlaska

Alʹmes Ì., Bogoslužbovì knigi u Krehìvsʹkomu vasilìansʹkomu monastirìu drugìj polovinì XVIII st., w: Ìstorìâ relìgìj v Ukraïnì: Naukovij ŝorìčnik, kn. 1, Lʹvìv, s. 155-168.

Alʹmes Ì., «Cerkovnì knigi» u Vìcinsʹkomu vasilìansʹkomu monastirì (za materìalami ìnventarnogo opisu 1774 r.), „Naukovì pracì Nacìonalʹnoï bìblìoteki Ukraïni ìm. V.Ì. Vernadsʹkogo”, Vip., 42 (2015) s. 365-378.

Almes I., Księgi cyrylickie w bibliotekach monasterów bazyliańskich eparchii lwowskiej XVIII wieku, „Latopisy Akademii Supraskiej”, 17 (2015) s. 209-216.

Alʹmes Ì., Las obras carmelitanas en las bibliotecas de conventos basilios de la Eparquía de Lviv del siglo XVIII, w: Svjata Tereza vіd Іsusa і Ukraїna – Santa Teresa de Jesús y Ucrania, Naukovij zbìrnik, uporâd. ì peredm. B. Čuma, Lʹvìv 2017, s. 194-213.

Alʹmes Ì., «Latino – ì polʹsʹkomovnì starodruki monastirsʹkogo pohodžennâ u fondah Deržavnogo arhìvu Ternopìlʹsʹkoï oblastì, „Arhìvi Ukraïni”, Vipusk, 4 (2015) № 298, s. 110-120.

Alʹmes Ì., Polʹsʹkomovna propovìdnicʹka lìteratura v bìblìotecì Krehìvsʹkogo monastirâ XVII-XVIII st., „Polʹsʹkì studìï”, № 8, Kiïv 2015, s. 66-82.

Almes I., Źródła do historii bibliotek klasztornych eparchii lwowskiej XVII-XVIII wieku. Inwentarze monasteru bazyliańskiego w Krechowie, „Textus et Studia”, 3 (3) 2015 s. 7-27.

Balik B., „Katafal’k chernechii“ Vasiliyan XVII–XVIII st. (Rukopisna zbirka zhittepisiv Vasiliyan), „Analecta OSBM”, 12 (18) Rome 1985, s. 306-311.

Bieńkowski L., Organizacja Kościoła wschodniego w Polsce, w: Kościół w Polsce, red. Jerzy Kłoczowski, t. 2, Kraków 1968, s. 781-1049.

Blažejovskyj D., Byzantine Kyivan rite students in Pontifical Colleges, and in Seminaries, Universities, and Institutes of Central and Western Europe: (1576-1983), Rome 1984.

Britannica, t. 6, Poznań 1998.

Getka J., Polskojęzyczne druki bazyliańskie, Warszawa 2013.

Getka J., U progu modernizacji. Ruskojęzyczne drukarstwo bazyliańskie XVIII wieku, Warszawa 2017.

Gucalenko T., Bìblìoteka ta centralʹnij vasilìansʹkij arhìv u Lʹvovì, w: Rukopisna ukraïnìka u fondah Lʹvìvsʹkoï naukovoï bìblìotekiìm. V. Stefanika NAN Ukraïni ta problemi stvorennâ ìnformacìjnogo banku danih. Materìali mìžnarodnoï naukovo-praktičnoï konferencji (Lʹvìv, 20-21veresnâ 1996 r.), Lwów1998.

Gusiewa O., Siess-Krzyszkowski S., Księgozbiory Katarzyny, Anny Katarzyny i Franciszki Urszuli Radziwiłłowych oraz Konstancji Sapieżyny w Białej i Nieświeżu, w: Libri separati. Inspiracje do badań nad starodrukami polskimi w bibliotekach Rosji, Białorusi, Ukrainy i Litwy, red. S. Siess-Krzyszkowski i W. Walecki, Kraków 2010, s. 15-20.

Holmsko-Varšavskij eparhialʹnyj vestnik, 1883, № 15.

Jaroszuk J., Radziwiłłowa Katarzyna, w: PSB, t. 30, Wrocław-Warszawa 1987, s. 392-396.

Karpińska M., Riaucour Ludwik, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 31, Wrocław-Warszawa 1988-1989, s. 267-268.

Katalog druków cyrylicznych XVI-XVIII wieków w zbiorach biblioteki klasztoru oo. Bazylianów w Warszawie, oprac. R. Lepak, Warszawa 2013.

Katalog rękopisów Biblioteki Seminarium Metropolitarnego w Lublinie, oprac. H.D. Wojtyska, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 28-30 (1975), s. 221-282.

Kołbuk W., Kościoły Wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 r., Lublin 1998.

Lorens B., Bazylianie prowincji koronnej w latach 1743-1780, Rzeszów 2014.

Los’ V., Vasilìansʹkì bìblìoteki v svìtlì monastirsʹkih ìnventarìv Nacìonalʹnoï bìblìoteki Ukraïni ìm. V. Ì. Vernadsʹkogo (Pravoberežna Ukraïna XVIII-XIX stolittâ), w: Między Rzymem a Nowosybirskiem. Księga jubileuszowa dedykowana ks. Marianowi Radwanowi SCJ, red. I. Wodzianowska, H. Łaszkiewicz, Lublin 2012, s. 605-622.

Los’ V., Ìnventar ìbìblìotek vasilìansʹkih monastirìv u profesìjnìj dìâlʹnostì ìstorika (Pravoberežna Ukraïna, seredina XVIII-počatok XIX st.), w: Ìstorìografìčnì ta džereloznavčì problemi ìstorìï Ukraïni, Dnìpropetrovsʹk 2012, s. 202-215.

Marceluk P., Bazylianie w Kościele unickim i ich misja ludowa-teoria i praktyka XVII-XVIII wiek, w: Dziedzictwo unii brzeskiej, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Lubin-Supraśl 2012, s. 59-80.

Osadczy W., Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin 2007.

Paszkiewicz U., Cathalogus cathalogorum. Inwentarze i katalogi bibliotek z ziem wschodnich Rzeczypospolitej od XVI wieku do 1939 roku. Spis scalony, poprawiony i uzupełniony, t. 1-2, Warszawa 2015.

Pidłypczak-Majerowicz M., Bazylianie historycy Kościoła wschodniego, w: Klasztor w Kościele średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Warszawa 2010, s. 461-471.

Pidłypczak-Majerowicz M., Bazylianie w Koronie i na Litwie. Szkoły i książki w działalności zakonu, Wrocław 1986.

Pidłypczak-Majerowicz M., Biblioteki bazylianów lwowskich i dawnej prowincji koronnej zakonu w XVII-XX wieku, w: Kraków – Lwów: książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, t. 9, cz. 1, red. H. Kosętka, B. Góra, E. Wójcik, Kraków 2009, s. 232-233.

Pidłypczak-Majerowicz M., Biblioteki i bibliotekarstwo zakonne na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej w XVII-XVIII wieku, Wrocław 1996.

Pidłypczak-Majerowicz M., Książka i biblioteka bazyliańska w XVII-XVIII w. oraz wpływ kasat na stan ich zachowania i opracowania, „Hereditas Monasteriorum”, 1 (2012) s. 85-97.

Pidłypczak-Majerowicz M., Prywatne księgozbiory bazylianów prowincji koronnej zakonu na podstawie proweniencji wynotowanych z druków XVI-XVIII wieku w zbiorach Ossolineum. Zarys zagadnienia, „Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi”, 10 (2016) s. 95-106.

Stecik Û.O., Vasilìansʹkì monastirì Peremišlʹsʹkoï êparhìï (kìnecʹ XVII-XVIII st.): monografìâ, Drogobič 2014

Szegda M., Bazylianie, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszczyk, Z. Sułowski, Lublin 1976, kol. 138-144.

Warchoł S., Nazwy miast Lubelszczyzny, Lublin 1964.

Vavrik M.M., Naris rozvitku ì stanu Vasilìânsʹkogo čina XVII–XX st.: topografìčno-statističnarozvìdka, Rim 1979.

Wereda D., Misje bazylianów z Białej w drugiej połowie XVIII wieku, w: Archiva temporum testes: źródła historyczne jako podstawa pracy badacza dziejów: księga pamiątkowa ofiarowana Stanisławowi Olczakowi, red. G. Bujak, T. Nowicki, P. Siwicki, Lublin 2008, s. 614-627.

Wereda D., Rozwój kultu Jozafata Kuncewicza w XVIII wieku, w: Śladami unii brzeskiej, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Lublin-Supraśl 2010, s. 253-274.

Wereda D., Szczurowski T., w: Polski Słownik Biograficzny, t. 47, z. 195, Warszawa-Kraków 2011, s. 508-511.

Pobierz

Opublikowane
2019-12-20


Wereda, D. (2019). Biblioteka bazylianów w Białej Podlaskiej. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 112, 419–437. https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.21

Dorota Wereda 
Instytut Historii; Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach https://orcid.org/0000-0003-1084-2212