Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

Dedykacja - s. Maria Laurencja Jędrzejczak ZN

Artur Hamryszczak — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Value Of Sacred Monuments in Social Sciences and Art Sciences – Theory and Practice

Katarzyna Chudy-Laskowska, Beata Sadowska, Nina Stępnicka, Grzegorz Zimon — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Przedmiotem rozważań jest postrzeganie wartości zabytków sakralnych z różnych perspektyw nauk społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem ekonomii, socjologii oraz psychologii i filozofii. Celem artykułu jest przedstawienie możliwych sposobów postrzegania wartości zabytków sakralnych oraz podkreślenie, że o ich wymiarze decydują również aspekty subiektywne. Zamiarem szczegółowym publikacji jest ocena znaczenia wartości zabytków sakralnych dla interesariuszy w korelacji z Analizą Wartościowania Zabytków Waltera Frodela, stosowaną w konserwacji (nauki o sztuce). Opracowanie ma charakter przeglądowy i zostało przygotowane na podstawie przeglądu literatury oraz wyników własnych badań empirycznych (pilotażowych) autorów. Do kwerendy wykorzystano test ANOVA Kruskala-Wallisa oraz test niezależności chi-kwadrat Pearsona. Brak legalnej definicji zabytków sakralnych spowodował, że zaproponowano autorską definicję. Analiza wykazała, że największą wartością dla respondentów jest wartość historyczna zabytków sakralnych, a najniższą wartość techniczna. Mieszkający w mieście częściej wskazywali na konsumpcjonizm jako cechę obniżającą wartość i znaczenie zabytków sakralnych.

Chrześcijańskie i starozakonne szpitale na łamach czasopisma „Zdanie Sprawy z Czynności Rady Głównej Opiekuńczej Instytutów Dobroczynnych w Roku…” (1833-1869[1870])

Jolanta Chwastyk-Kowalczyk, Izabela Krasińska, Piotr Sławiński — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W latach 1832-1870 w Królestwie Polskim funkcjonowała Rada Główna Opiekuńcza (Rada Główna Opiekuńcza Szpitali), która edytowała własny periodyk (rocznik) pt. „Zdanie Sprawy z Czynności Rady Głównej Opiekuńczej Instytutów Dobroczynnych w Roku…”. Czasem ukazywał się on nieregularnie i często zmieniał tytuł. Pierwszy rocznik datowany na 1833 rok opuścił prasy drukarskie w 1834 roku, a ostatni z 1870 roku ukazał się w 1872 roku, czyli już po likwidacji Rady Głównej Opiekuńczej. Analizowany w artykule periodyk edytowany był w Warszawie i miał charakter urzędowy oraz normatywno-prawny. Publikowany był w języku polskim, a po powstaniu styczniowym w wersji polskiej i rosyjskiej; tylko ostatni tom wydano w języku rosyjskim. Periodyk wychodził w okresie wzmożonych przemian zachodzących w zakresie funkcjonowania opieki zdrowotnej i dobroczynności publicznej. Wówczas bowiem ukształtował się dzisiejszy typ szpitali zajmujących się lecznictwem. Z racji nadzoru nad placówkami leczniczymi i dobroczynnymi (religijnymi, świeckimi, prywatnymi), otrzymywane od nich sprawozdania stanowiły podstawę do prezentowana na łamach analizowanego rocznika szczegółowych danych dotyczących ich działalności w latach 1833-1870.
Celem artykułu jest ukazanie periodyku jako wiarygodnego źródła do badań nad wieloaspektowym funkcjonowaniem oraz finansowaniem chrześcijańskich i starozakonnych szpitali, a także zakładów dobroczynności publicznej działających w Królestwie Polskim i będących pod zarządem Rady Głównej Opiekuńczej. Dzięki systematycznie publikowanym listom osób należących do Rady Głównej Opiekuńczej oraz Rad Opiekuńczych Powiatowych i Szczegółowych w roku sprawozdawczym, mamy przegląd osób aktywnych na tym polu we wszystkich guberniach Królestwa Polskiego w latach 1833-1870.
Reasumując, w analizowanych rocznikach odnaleźć można historię zakładów dobroczynnych funkcjonujących w Królestwie Polskim, składy osobowe zarządów instytucji zajmujących się ochroną zdrowia, systemy funkcjonowania szpitali, ich wyposażenie, organizację pracy, listę personelu medycznego oraz bractw, zgromadzeń zakonnych i różnych stowarzyszeń biorących udział w dobroczynności oraz lecznictwie.

Kontrakt z Henrykiem (Heinrichem) Küntzowem z 1634 roku na ołtarz główny do katedry wileńskiej – cenne źródło z rozproszonego Archiwum Katedralnego do jej barokowego wystroju

Anna Sylwia Czyż — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł przytacza cenne źródło do wczesnobarokowego, niezachowanego wystroju katedry wileńskiej, które zostało zniszczone w 1655 roku, kiedy rozpoczęła się pięcioletnia okupacja Wilna przez wojska moskiewskie. Twórcą ołtarza, który został ściśle dopasowany do gotyckiego prezbiterium, był snycerz z Nieświeża Henryk Küntzow. Wykonał on ołtarz dwukondygnacyjny i pozłacany, zapewne oparty o schemat łuku triumfalnego. Powstanie takiej struktury z jednej strony wiązało się z przemianami we wnętrzach świątyń w duchu kontrreformacji, a z drugiej strony wpisywało się w doposażanie katedry wileńskiej przed uroczystościami przeniesienia relikwii św. Kazimierza do nowo wzniesionej kaplicy – sanktuarium (1636).

Katalog Biblioteki Pobenońskiej jako źródło wiedzy o działalności duszpasterskiej, oświatowo-wychowawczej i wydawniczej Zgromadzenia Redemptorystów w Warszawie w latach 1787-1808

Paulina Dąbrosz-Drewnowska, Kazimierz Piotrowski CSsR — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W artykule przedstawiono dzieje powstania oraz wstępną analizę, odnalezionego po ponad 200 latach w zbiorach Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie, nieznanego do tej pory badaczom Katalogu Biblioteki Pobenońskiej (jest to formalny tytuł tego dokumentu), biblioteki należącej do redemptorystów (benonitów), którzy w latach 1787-1808 prowadzili w Warszawie działalność duszpasterską, oświatową, opiekuńczą i kulturalną. Katalog jest cennym źródłem do badania wszechstronnej działalności Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela. Został spisany w pięciu tomach przez Stanisława Tretera na zlecenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Księstwa Warszawskiego. We wskazanym powyżej archiwum znajduje się w zespole rodziny Treterów. Poszczególne tomy katalogu zawierają książki łacińskie, polskie, niemieckie, francuskie i włoskie, podzielone według tematyki na teologię, prawo, medycynę, filozofię, historię i filologię. Katalog obejmuje również podręczniki do nauki w szkołach benońskich oraz rękopisy. Artykuł odtwarza historię spisania katalogu przez S. Tretera, późniejsze losy tego źródła i jego znaczenie dla badań nad aktywnością ośrodka benonitów. Rekonstruuje dzieje księgozbioru, liczącego ponad 6000 tomów i rozproszonego po kasacie zgromadzenia. Omawiając zagadnienie gromadzenia książek przez benonitów, przybliża słabo dotychczas poznaną ich działalność wydawniczą. Dokonane ustalenia pozwolą w przyszłości na dokładną analizę zawartości biblioteki pobenońskiej, zbadanie kultury umysłowej benonitów oraz uzupełnienie wiedzy o bibliotekach i drukarniach warszawskich przełomu XVIII i XIX wieku.

Więzienna korespondencja biskupa Czesława Kaczmarka do Prymasa Stefana Wyszyńskiego (1951-1953). Analiza źródłoznawcza

Ryszard Gryz — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Biskup Czesław Kaczmarek, ordynariusz kielecki, był więźniem politycznym w czasach komunizmu w Polsce od 20 stycznia 1951 roku do września 1956 roku. W więzieniu śledczym Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) przy ul. Rakowieckiej w Warszawie poddawano go brutalnemu i długiemu śledztwu przez 967 dni. Funkcjonariusze śledczy przejęli w tym okresie dziewiętnaście osobistych listów, które bp C. Kaczmarek usiłował nielegalnie przesłać z celi więziennej do prymasa Stefana Wyszyńskiego. Niniejszy artykuł jest próbą wypełnienia luki badawczej i przeprowadzenia analizy źródłoznawczej z uwzględnieniem krytyki zewnętrznej i wewnętrznej źródła. Duża objętość listów stanowi problem w ich kwalifikacji do kategorii „grypsów śledczych”. Treść merytoryczna więziennego diariusza pozwala na wysoką ocenę jego wartości historycznej. Listy były elementem udanej kombinacji operacyjnej śledczych MBP, którzy zdołali zrealizować założenia wynikające z instalacji stałego agenta celnego. Był on pośrednikiem w przekazywaniu nielegalnych listów biskupa oraz autorem bardzo obszernych donosów z celi. W zakończeniu artykułu sformułowano postulaty, co do dalszych możliwości badawczych w zakresie analizy źródeł z archiwaliów więziennych bp. Kaczmarka w kontekście przewlekłości postępowania pseudodowodowego, będącego komponentem stalinowskich procesów pokazowych.

Transformation of Assessment of the Neo-Union Movement in Volhynia on pages of the Lviv-Based Dilo newspaper

Rev. Oleksandr Fedczuk — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W 1924 roku w Polsce zaczęto szerzyć projekt neounijny zapoczątkowany przez Kościół katolicki w celu pozyskania ludności prawosławnej dawnego Cesarstwa Rosyjskiego. W następnym roku na terenie województwa wołyńskiego powstała pierwsza parafia neounijna. Ponieważ niemal we wszystkich przypadkach wyznawcy nowego wyznania rościli sobie pretensje do majątków lokalnych parafii prawosławnych, prowadziło to do konfliktów, o których z kolei było głośno w prasie. Jednym z najbardziej wpływowych periodyków ukraińskich w międzywojennej Polsce była wydawana we Lwowie gazeta „Diło”, nagłaśniająca m.in. kwestie religijne na Wołyniu. Począwszy od 1928 roku, redakcja „Diło” zaczęła publikować artykuły dotyczące rozwoju ruchu neounijnego w sąsiednim województwie. Jednocześnie gazeta broniła interesów ludności prawosławnej, choć wydawana była przez i przede wszystkim dla grekokatolików. Jedną z głównych przyczyn było wykluczenie ukraińskiego duchowieństwa greckokatolickiego z procesu szerzenia neounii. W ten sposób kontrolowane przez Ukraiński Sojusz Narodowo-Demokratyczny „Diło” walczyło o prawosławnych wyborców na Wołyniu. Począwszy od 1931 roku, po konsekracji biskupa Mikołaja Czarnieckiego, redakcja „Diło” zmieniła zdanie na temat neounii, która została uznana za zjawisko pozytywne, pozbawione wszelkich wad przypisywanych jej przez tę samą gazetę. Ludność prawosławna regionu nie była już postrzegana jako ofiara agresji zewnętrznej, a konwertytów nie przedstawiano jako najmniej moralnych członków lokalnej społeczności. Zmieniła się także ocena stanowiska władz. Choć w ostatnich latach II Rzeczpospolitej „Diło” w mniejszym stopniu interesowało się problematyką neounijną, to w sumie jego polityka wydawnicza tego okresu w większym stopniu odzwierciedlała utrwalone poglądy greckokatolickie na temat podporządkowania prawosławnych Ukraińców papieżowi, niż miało to miejsce przed 1931 rokiem.

Zasoby Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie w pracy naukowej historyka okresu staropolskiego

Anna Jabłońska — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł ma na celu ukazanie znaczenia Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie w pracy naukowej i życiu zawodowym historyka zajmującego się okresem staropolskim (średniowieczem i okresem nowożytnym). Na przestrzeni ponad 20 lat zasoby Archiwum Archidiecezjalnego stały się podstawą pracy doktorskiej i publikacji powstałej na jej kanwie, książki habilitacyjnej, a także zostały wykorzystane w ponad 20 artykułach naukowych oraz licznych referatach konferencyjnych, seminaryjnych, wykładach naukowych i popularnonaukowych.
W niniejszej pracy podjęto zagadnienia należące do dziejów Kościoła, historii społecznej, historii kultury, historii gospodarki i ekonomii, biografistyki pedagogicznej. Zwrócono uwagę na instytucje, ale również na ludzi. Poruszono m.in. problematykę duchowieństwa świeckiego, kapituły, parafii, szpitalnictwa, szkolnictwa i bractw. Obejmowały one historię lokalną i regionalną Gniezna oraz jego okolic określonych granicami staropolskiego archidiakonatu gnieźnieńskiego / wschodniej Wielkopolski, a także Uniejowa (archidiakonat uniejowski).
Kwerenda dotyczyła różnych zespołów archiwalnych: pozostałości po działalności konsystorza, kapituły metropolitalnej, arcybiskupów, akt parafialnych, listów i dyplomów. Praca z nimi wymagała znajomości różnych nauk pomocniczych historii oraz wiele czasu i cierpliwości.
Wieloletnie badania naukowe w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie w ostatecznym rozrachunku pozwoliły lepiej poznać staropolskie społeczeństwo, mechanizmy jego funkcjonowania, struktury formalne i nieformalne, mentalność i horyzonty epoki potrydenckiej oraz zmiany zachodzące w czasie.
Praca w Archiwum Archidiecezjalnym przyczyniła się również do interdyscyplinarnej współpracy ze specjalistami różnych dziedzin, a przede wszystkim z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Dwudziestokilkuletni kontakt z Archiwum to także spotkania z ludźmi, którzy je tworzyli i tworzą oraz przygoda z Gnieznem i Wielkopolską.

Historia Odnowy W Duchu Świętym w Polsce w latach 1979-1988. Fakty i ich interpretacja na kanwie publikacji Małgorzaty i Marka Nowickich

Dariusz Jeziorny — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Odnowa Charyzmatyczna w Polsce stała się przedmiotem pierwszych opracowań naukowych, opartych na solidnej bazie źródłowej. W 2013 roku ukazał się I tom monografii Małgorzaty i Marka Nowickich, a pod koniec 2021 roku tom II, dotyczący lat 1979-1988. Polemika z tezami autorów dotyczy sformułowanej przez nich opozycji w poglądach księży Bronisława Dembowskiego i Franciszka Blachnickiego. W monografii Nowickich pierwszy z nich przedstawiony został jako zwolennik utworzenia z Odnowy w Duchu Świętym odrębnego ruchu kościelnego i przeciwnik ekumenicznej współpracy ewangelizacyjnej z protestantami. Drugi natomiast chciał utrzymania Odnowy w ramach Ruchu Światło-Życie i promował działania ekumeniczne. W artykule zostaje poddana w wątpliwość główna idea autorów. Poza krytyką metodologii, polegającej na podważeniu sztucznie wykreowanego sporu oraz błędnie przypisanych ks. B. Dembowskiemu poglądów, następuje ukazanie sytuacji, która była zdecydowanie bardziej skomplikowana, niż chcieliby to widzieć Nowiccy. W polemice wykorzystano źródła, które autorzy książki pominęli w ogóle w swojej pracy.

Okręg klasztoru dominikanów w Świdnicy w XVI wieku

Krzysztof Kaczmarek — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Klasztor Dominikanów pw. Świętego Krzyża w Świdnicy powstał pod koniec XIII wieku. W okresie poprzedzającym reformację bracia działali aktywnie zarówno na terenie miasta, jak i w jego okolicy. Dokładny zasięg ich wpływów był dotąd nieznany; wiadomo było tylko, że w bezpośrednim sąsiedztwie klasztoru świdnickiego znajdowało się kilka innych domów zakonnych braci kaznodziejów (Wrocław, Brzeg, Ząbkowice, Legnica). Wypowiedzianą przed wielu laty przez Jerzego Kłoczowskiego opinię, iż nie da się wyznaczyć dokładnych granic okręgów klasztornych śląskich dominikanów, można zweryfikować dzięki informacjom z księgi rachunkowej konwentu w Świdnicy, która została założona w latach 30. XVI wieku przez jego ówczesnego przeora, brata Jerzego Leopoldiego. Do księgi tej został wpisany wykaz miejscowości, w których świdniccy dominikanie prowadzili kwestę, a także spis ośrodków, w których pod ich patronatem działały konfraternie różańcowe. Naniesienie na mapę tych miejscowości pozwoliło wyznaczyć granice okręgu klasztoru Krzyża Świętego. Terytorium tego okręgu było rozległe: na osi północ-południe jego średnica sięgała około 60 km, zaś na linii wschód-zachód przekraczała 70 km. Uwzględniając położenie klasztoru świdnickiego wobec innych fundacji dominikańskich na Śląsku oraz wyniki wcześniejszych badań nad okręgiem klasztoru Braci Kaznodziejów w Brzegu, można wyznaczyć dokładny zasięg okręgów klasztornych w Świdnicy, Ząbkowicach oraz Brzegu, a także przybliżony przebieg granic okręgów klasztorów z Wrocławia oraz Legnicy. Prezentowane w artykule wyniki badań mają istotne znaczenie dla studiów nad działalnością dominikanów z kontraty śląskiej u schyłku średniowiecza i pozwalają wyznaczyć granice duszpasterskiego oraz ekonomicznego oddziaływania poszczególnych konwentów.

Stosunek lokalnych władz partyjnych do Kościoła gorzowskiego na przełomie lat 50. i 60. XX wieku w świetle korespondencji zgromadzonej w Archiwum Diecezjalnym w Zielonej Górze

Robert R. Kufel ks. — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Po krótkim okresie tolerowania przez władze komunistyczne działalności Kościoła katolickiego w Polsce, od 1947 roku rozpoczęły się ciągle nasilające się akty przemocy i ograniczeń działalności Kościoła w Polsce. Świadczą o tym: likwidacja organizacji katolickich, wycofywanie nauki religii ze szkół, procesy aresztowania i usuwanie biskupów, kapłanów ze stolic biskupich czy z parafii, niemal całkowite ograniczenia prasy i wydawnictw katolickich. Po śmierci w 1953 roku radzieckiego przywódcy Stalina nastąpiła tzw. odwilż, która dokonywała się w krajach bloku sowieckiego (oprócz Rumunii i Czechosłowacji). Zelżenie terroru komunistycznego w Polsce w latach 1954-1955 było rezultatem decyzji podejmowanych przez aparat władzy, bardzo pewny swej dominacji w społeczeństwie. Wydarzenia Października ’56 dały polskiemu społeczeństwu nadzieję na dalszą odmianę rzeczywistości społeczno-politycznej. Od 1960 roku władze komunistyczne ponownie represjonowały Kościół w Polsce. Na tle tych wszystkich wydarzeń, które dokonywały się w całym kraju, powyższy artykuł przedstawia stosunek lokalnych władz partyjnych na przełomie lat 50. i 60. XX wieku do Kościoła gorzowskiego, oparty o dokumentację przechowywaną w Archiwum Diecezjalnym w Zielonej Górze. Przedstawiciele lokalnych władz partyjnych, korzystając z uprawnień nadanych im przez zwierzchników z Komitetu Centralnego PZPR, skutecznie ograniczali działalność Kościoła gorzowskiego, reprezentowanego przez kolejnych biskupów – Teodora Benscha i Wilhelma Plutę.

Starania o utworzenie i budowę Wyższego Seminarium Duchownego w Szczecinie w kontekście polityki władz PRL (1972-1989)

Krzysztof Kowalczyk — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W artykule zanalizowano proces powstania i budowy Wyższego Seminarium Duchownego (WSD) w Szczecinie w kontekście polityki władz państwowych w Polsce. Określono podmioty i cele polityki wyznaniowej władz PRL w rozpatrywanym okresie, status Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, następnie etapy działań biskupów o powołanie seminarium. Od 1945 roku do początku lat 70. XX wieku na tym obszarze funkcjonowała tymczasowa polska administracja kościelna. Po podpisaniu układu normalizacyjnego między PRL a RFN w 1970 roku, Stolica Apostolska przystąpiła do organizacji stałej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, tj. utworzenia diecezji, w tym szczecińsko-kamieńskiej. Diecezja ta została powołana przez papieża Pawła VI w 1972 roku. Jednym z wymogów jej funkcjonowania było posiadanie własnego seminarium duchownego. Już w 1972 roku starania o utworzenie WSD podjął pierwszy ordynariusz diecezji szczecińsko-kamieńskiej bp Jerzy Stroba. Działania te kontynuował od 1979 roku jego następca – bp Kazimierz Majdański. Władze komunistyczne konsekwentnie odmawiały zgody na utworzenie tej instytucji. W ich optyce powstanie seminarium wzmacniałoby intelektualnie, formacyjnie i duszpastersko diecezję. W związku z tym stosowano taktykę „uników” lub odsyłania ordynariusza do poszczególnych wojewódzkich lub centralnych organów władzy. W tej sytuacji o powstanie WSD apelowała Komisja Plenarna Episkopatu Polski (1977) i prymas kard. Stefan Wyszyński (1979). Biskupi uznawali, że utworzenia seminarium wymaga polska racja stanu na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Dopiero po powstaniu NSZZ „Solidarność” zaistniały przesłanki do realizacji tego postulatu. Partia komunistyczna i rząd zaaprobowały spełnienie niektórych postulatów Kościoła. W listopadzie 1980 roku przedstawiciele władz państwowych wyrazili zgodę na budowę seminarium w Szczecinie. Proces ten nie odbywał się bez utrudnień ze strony państwa. Brakowało materiałów budowalnych, inwigilowano robotników. W 1987 roku papież Jan Paweł II dokonał wmurowania kamienia węgielnego pod powstające WSD. Prace budowlane zakończyły się dopiero w wolnej Polsce w 1993 roku.

Problematyka budownictwa sakralnego diecezji lubelskiej w stenogramach z przemówień i kazań biskupa sufragana lubelskiego Zygmunta Kamińskiego z lat 1978-1980 zarejestrowanych przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa

Joanna Kumor-Mielnik — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Wiodącym zagadnieniem artykułu jest charakterystyka problemów budownictwa sakralnego diecezji lubelskiej zawartych w stenogramach z przemówień i kazań biskupa sufragana lubelskiego Zygmunta Kamińskiego z lat 1978-1980, jak też przedstawienie opinii władz państwowych na temat osoby duchownego. Wprowadzenie do tych kwestii stanowi statystyczno-porównawcza prezentacja zapisów jego wypowiedzi, które były efektem zainteresowania władz aparatu bezpieczeństwa działalnością sufragana lubelskiego. Ważnym akcentem jest dostrzeżenie zaangażowania bp. Z. Kamińskiego w rozwój budownictwa kościołów i kaplic w diecezji lubelskiej w okresie PRL, które przejawiało się przede wszystkim w inspirowaniu wiernych, poprzez kazania i odwiedziny w parafiach do podejmowania inicjatyw budowlanych, ale także w przezwyciężaniu represji wynikających z egzekwowania przez władze komunistyczne przepisów prawa budowlanego. Troska bp. Kamińskiego o rozwój budownictwa sakralnego w diecezji wyrażała się również w składaniu przez niego próśb i wniosków budowlanych do władz administracji wyznaniowej różnego szczebla, ale także w szczegółowym rozpoznawaniu potrzeb budowlanych diecezji. Podejmowane przez władze komunistyczne różne formy przeciwdziałania aktywności pasterskiej biskupa okazały się nieskuteczne. I mimo że władze na szczeblu centralnym, mając na uwadze działania bp. Kamińskiego, ostrzegały, że nie można dopuścić do pojawienia się drugiego bp. Ignacego Tokarczuka, to jednak żadnymi restrykcjami nie zdołały „uciszyć” sufragana lubelskiego, który swoim słowem zachęcał i mobilizował diecezjan do podejmowania inwestycji budowlanych oraz duszpasterskich, mimo sprzeciwu władz państwowych, powtarzając, że każdy ma prawo do wyznawania swojej wiary i zaspokajania potrzeb religijnych w budynkach sakralnych.

The Reception of the Decree Tametsi in Northern Ottoman Europe (1580s–1680s)

Emese Muntán — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

We wczesnonowożytnym świecie katolickich reform i ewangelizacji ogłoszenie oraz wdrożenie trydenckiego dekretu małżeńskiego Tametsi było skomplikowane z powodu szeregu czynników, w tym lokalnej demografii, geografii i polityki religijnej. Koncentrując się na kontrolowanych przez Turków regionach Bośni, Slawonii-Sremu i Banatu (północna Europa osmańska), w artykule przeanalizowano w jaki sposób lokalna specyfika tych obszarów warunkowała przyjęcie i egzekwowanie Tametsi od końca XVI wieku do końca XVII wieku. Artykuł ma na celu pokazanie, jak różne studia przypadków z północnej Europy osmańskiej mogą wzbogacić nasze zrozumienie różnorodności zwyczajów małżeńskich i ich ciągłej rekonfiguracji w całym świecie wczesnej nowożytności.

Święty Józef patronem dobrej śmierci w kulturze staropolskiej na przykładzie popularnej kompozycji Carlo Marattiego

Katarzyna Ponińska — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł ma na celu ukazanie przejawów kultu św. Józefa z Nazaretu jako patrona dobrej śmierci, którego orędownictwa powinni wzywać konający w chwili przejścia z życia doczesnego do wiecznego. Poparcie dla tytułu można znaleźć w teologii, której argumenty upowszechniały dzieła kaznodziejskie oraz pieśni. Poza krzewieniem kultu św. Józefa słowem, należy również zwrócić uwagę na dzieła sztuki. Tekst ukazuje przykłady ze staropolskiego piśmiennictwa, jak i nowożytnego malarstwa. Przedstawienia w sztuce polskiej zostały omówione na tle sztuki europejskiej ze szczególnym wskazaniem na popularny wzorzec kompozycji śmierci św. Józefa autorstwa Carla Marattiego. Barokowe przykłady jej wykorzystania można spotkać zarówno na Warmii (Krosno, Stoczek Klasztorny czy Pluty), jak i w dwóch różnych kościołach w Lublinie (dawnej świątyni jezuickiej, a obecnie archikatedrze oraz w kościele Świętego Ducha) czy we Lwowie (pochodzący z zamku w Podhorcach). Listę tę uzupełnia przedstawienie dobrej śmierci z Przedwojewa na Mazowszu, wykorzystującej fragment kompozycji C. Marattiego, gdzie jednak św. Józef występuje jako orędownik konającego chrześcijanina. Twórcami zaprezentowanych obrazów byli znani z nazwiska malarze – Szymon Czechowicz i Piotr Kolberg, którzy przebywali we Włoszech i mieli okazję osobiście zapoznać się z dziełami rzymskiego mistrza, ale też anonimowi lokalni artyści. Poza omówieniem rodzimych wizerunków, artykuł wymienia wybrane przykłady nawiązania do wskazanego wzoru występujące w innych krajach europejskich (Włochy, Austria czy Francja). Tak szeroko zakreślone tło świadczy o silnym oddziaływaniu malarstwa Marattiego, który będąc wieloletnim dyrektorem Akademii Świętego Łukasza w Rzymie, za życia cieszył się dużym uznaniem i popularnością, zaś z czasem został zapomniany, a jedno z jego dzieł (ewentualnie jego naśladowcy) starano się przypisać bardziej od niego znanemu Rafaelowi.

Archiwum parafii w Zielonkach. Dzieje i zasób

Anna Protsyk, Jan Bulak — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł prezentuje dzieje archiwum podkrakowskiej parafii Zielonki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i szczegółowo omawia zgromadzony w nim zasób. W 2022 roku zakończono proces porządkowania i opracowywania zbiorów, w wyniku czego powstał niniejszy artykuł. Bazujące dotychczas na dokumentach tej proweniencji publikacje wydawano rzadko, w ostatnich latach nieco częściej, dzięki czemu coraz szersza jest znajomość zawartości archiwum.
Parafia w Zielonkach powstała w XIII wieku, jednak dokumenty dotyczące jej najdawniejszych dziejów znajdują się w aktach krakowskiej kapituły katedralnej i Uniwersytetu Krakowskiego. Obecny zasób archiwalny obejmuje dokumenty od XVIII wieku dotyczące parafii, na którą składały się wsie: Zielonki, Bibice, Witkowice, Tonie, Garlica, Górka Narodowa, Wola Zachariaszowska i część Pękowic. Starsze archiwalia zaginęły podczas I wojny światowej. Najpokaźniejszy zbiór stanowią księgi metrykalne, niemal kompletne od 1797 roku. Zachowały się także, bardzo cenne, kroniki z lat 1878-1932, księga Bractwa św. Anny prowadzona od końca XVIII wieku, pokaźny zbiór wizytacji i inwentarzy oraz dokumenty gospodarcze z XIX i XX wieku. Ogółem archiwum obejmuje 389 jednostek archiwalnych wytworzonych w latach 1709-2019. Dokumenty te są cenne także z powodu bliskich relacji, które do początków XX wieku łączyły parafię Zielonki z Uniwersytetem Krakowskim (Jagiellońskim) i krakowską kolegiatą św. Anny. Oprócz wyżej wymienionych, w artykule pokrótce opisano dzieje zieloneckiej kancelarii parafialnej. W aneksie dołączonym do artykułu zaprezentowano inwentarz archiwalny.

Akta personalne profesorów wydziałów teologicznych uniwersytetów II Rzeczypospolitej

Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W II Rzeczypospolitej funkcjonowało sześć uniwersytetów, wydziały teologiczne utworzono na pięciu z nich: Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytecie Warszawskim i Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Na wydziałach teologicznych w okresie międzywojennym zatrudnionych było w sumie 80 profesorów. Baza źródłowa, którą dysponujemy, badając kadrę profesorską wydziałów teologicznych, jest bogata. Duże znaczenie mają szczególnie akta personalne. Materiały takie znajdujemy w Archiwum Akt Nowych w zespole Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Taką dokumentację przechowują także: Litewskie Centralne Archiwum Państwowe w Wilnie, Lwowskie Państwowe Archiwum Obwodowe, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego i Archiwum Uniwersyteckie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Dokumenty, które można znaleźć w aktach personalnych najczęściej dotyczą: spraw zatrudnienia profesorów, aktywności naukowej, realizacji obowiązków dydaktycznych, spraw socjalnych. Prawie w każdej teczce znajduje się życiorys profesora i wykaz jego dorobku naukowego.

Seria Wydawnicza „Źródła do dziejów Kościoła Katolickiego na Śląsku”. Prolegomena

Lucyna Sadzikowska — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Celem artykułu jest zaprezentowanie serii wydawniczej Źródła do Dziejów Kościoła Katolickiego na Śląsku, która pojawiła się na rynku wydawniczym na przełomie 2013 i 2014 roku z inicjatywy ks. prof. Jerzego Myszora z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Dotychczas w jej ramach ukazało się 30 pozycji.
Z założenia omawiana seria nawiązuje do zainicjowanej w okresie międzywojennym serii wydawnictw źródłowych pod nazwą Fontes i ją kontynuuje. Autorka artykułu, poddając analizie i interpretacji poszczególne tytuły serii oraz charakteryzując szatę graficzną, dokonała podziału opublikowanych źródeł na cztery bloki tematyczne: męczeństwo kapłanów; duszpasterstwo pielgrzymkowe; służebność kapłańska, czyli hierarchowie kościelni w służbie ojczyzny; edytorskie opracowanie archiwaliów. Wyodrębnione grupy tematyczne łączy troska autorów, redaktorów i edytorów o pamięć historyczną, rozwój zagadnień śląskoznawczych oraz badań humanistycznych, dla których wydawane materiały stanowić mogą rzetelną bazę.

Niekanoniczna Diecezja Pińska (1795-1798). Powstanie, terytorium i wewnętrzny podział administracyjny

Jan Szczepaniak ks. — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Jeszcze przed podpisaniem traktatów ostatecznie likwidujących Rzeczpospolitą Obojga Narodów cesarzowa Katarzyna II dokonała 6/17 września 1795 roku nowego podziału administracyjnego Kościoła katolickiego w Rosji, traktując przejęte ziemie jako własność Rosji. Swoich decyzji nie konsultowała ze Stolicą Apostolską, tym samym lekceważąc powszechnie przyjmowaną zasadę, że tworzenie i znoszenie diecezji oraz mianowanie ordynariuszy należy do prerogatyw papieskich. Jedną z utworzonych przez nią diecezji była diecezja pińska, której ordynariuszem wyznaczyła dotychczasowego biskupa kijowskiego Kaspra Kazimierza Cieciszowskiego, rezydującego w Żytomierzu. Podporządkowała mu parafie i klasztory w guberniach mińskiej i wołyńskiej. Ów biskup sprawował władzę na tym obszarze zgodnie z prawem kościelnym, ponieważ uzyskał od rezydującego w Warszawie delegata papieskiego Wawrzyńca Litty uprawnienia administratora na obszarze włączonym do diecezji pińskiej, a przekraczającym granice formalnie istniejącej diecezji kijowskiej, której był legalnym ordynariuszem. Z trudnego do odgadnięcia powodu nie ustanowił stolicy diecezji w Pińsku, mimo wyraźnego życzenia Katarzyny II. Nie wyznaczył żadnego kościoła w Pińsku na katedrę, nie przeniósł tam kapituły i rezydencji biskupiej oraz nie otworzył w nim konsystorza. Wyjechał jednak z Żytomierza do Berdyczowa. Przemianował tylko konsystorz generalny diecezji kijowskiej na konsystorz generalny diecezji pińskiej. Po otrzymaniu kościelnych uprawnień do zarządu diecezją, najprawdopodobniej w czerwcu lub lipcu 1796 roku, podzielił diecezję na 4 oficjalaty okręgowe (Żytomierz, Łuck, Mińsk i Nieśwież) oraz 19 dekanatów. Po reformie terytorialno-administracyjnej Rosji ogłoszonej przez cesarza Pawła I w grudniu1797 roku oraz wdrożonej w styczniu i lutym 1798 roku dokonał powtórnego podziału diecezji pińskiej na dekanaty, dostosowując je w miarę możliwości do państwowego podziału administracyjnego. Diecezja pińska przestałą istnieć w wyniku umowy pomiędzy Stolicą Apostolską a dworem petersburskim o nowym podzielę administracyjnym Kościoła katolickiego w Rosji (ukaz Pawła I z 28 kwietnia / 9 maja 1798 roku; dekrety W. Litty z 7, 8 i 9 sierpnia 1798 roku).

Zaangażowanie ks. prof. Wincentego Myszora w zagraniczne życie naukowe w świetle korespondencji zachowanej w Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach

Katarzyna Tałuć, Agnieszka Gołda — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Celem artykułu jest zaprezentowanie wyników analizy korespondencji ks. prof. Wincentego Myszora z naukowymi instytucjami zagranicznymi i osobami prywatnymi przechowywanej w Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach. Badania miały charakter historyczny oraz bibliologiczny i przeprowadzono je przy użyciu przede wszystkim metod analizy zawartości, a także badania dokumentów. Materiały pochodziły z 6 jednostek spuścizny o sygnaturach od 169/1 do 169/6 z lat 1974-2008. Analiza zawartości treści archiwaliów pozwoliła scharakteryzować wyjazdy ks. W. Myszora na staże naukowe, kwerendy biblioteczne, kongresy, konferencje, sympozja międzynarodowe, wykłady gościnne. Wymieniono też międzynarodowe organizacje i stowarzyszenia, do których należał ks. W. Myszor. Wszystkie te fakty opisano w porządku rzeczowym, a następnie chronologiczno-topograficznym.
Ustalono, że ks. W. Myszor wyjeżdżał na staże, prowadził kwerendy, wygłaszał wykłady w Johann-Adam-Möhler-Institut für Ökumenik w Paderborn, Franz Joseph Dölger-Institut zur Erforschung der Spätantike der Universität Bonn, Johannes Gutenberg Universität Mainz. Ksiądz W. Myszor jako znany koptolog wziął udział w Międzynarodowym Kongresie Koptologicznym (International Colloquium on the Future of Coptic Studies), który odbył się w Kairze w 1976 roku. Wyjazdy umożliwiły mu nawiązanie kontaktów z naukowcami zagranicznymi oraz pozwoliły na późniejszą organizację konferencji, odczytów w Polsce z udziałem badaczy m.in. z Niemiec i Francji.

Próba atrybucji opraw z księgozbioru Benedykta Herbesta (zm. 1598) z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie

Aleksandra Wajnert — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W zasobie Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie znajduje się pokaźny zbiór starych druków, należących niegdyś do przedstawicieli wyższego oraz niższego duchowieństwa. W kontekście badań nad szeroko pojętą historią Kościoła źródła, którymi są stare druki, a w szczególności oprawy, mogą wydawać się nietrafionym kierunkiem. Jednak analiza bibliologiczna zachowanych księgozbiorów może okazać się wartościowym uzupełnieniem do badań nad dziejami Kościoła oraz duchowieństwa.
W zespole Biblioteki Katedralnej do dziś zachowało się kilkanaście woluminów, które niegdyś tworzyły księgozbiór Benedykta Herbesta (zm. 1598), teologa, pedagoga i polemisty. Woluminy należące do poznańskiego kanonika, niemalże każdorazowo, zostały oznaczone superekslibrisem napisowym, który umieszczono na dolnej okładzinie oprawy. Zbiór ten charakteryzuje się jednolitym obleczeniem (ciemną skórą) oraz ich radełkową dekoracją ramową w stylu niemieckim. Niniejsza praca koncentruje się na analizie i charakterystyce opraw. Dzięki zastosowaniu analizy porównawczej wykorzystanych do powstania oprawy materiałów (desek, skóry) oraz użytych do dekoracji narzędzi możliwe będzie wskazanie ośrodka introligatorskiego, a nawet rzemieślnika odpowiedzialnego za wykonanie wspomnianych opraw.
Głównym celem artykułu jest wyodrębnienie i wskazanie warsztatów introligatorskich, z których usług korzystał B. Herbest. Podjęto również próbę zidentyfikowania konkretnych introligatorów oraz scharakteryzowania tych dotąd nierozpoznanych przez badaczy dawnej książki w literaturze przedmiotu.

Szlachetna oprawa Biblioteki Bernardynów i Sali Królewskiej. Przebudowa i nowy wystrój części pomieszczeń Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy z lat 1934-1937

Agnieszka Wysocka — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W zbiorach Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy znajduje się od 1907 roku księgozbiór pochodzący z klasztoru Bernardynów. W latach 30. XX wieku dyrektor Witold Bełza postanowił stworzyć we wnętrzach książnicy pomieszczenie przypominające średniowieczne skryptorium, w którym bezcenne dzieła miały być przechowywane. W realizację projektu zaangażowani byli: Jerzy Rupniewski, malarz, Wiktor Zabielski, architekt, Edward Kwiatkowski, witrażysta, Anastazy Czarnecki, stolarz oraz miejscowe cechy rzemieślnicze i prywatni fundatorzy. Prace trwały od 1934 do 1936 roku. W tym samym czasie prawnik i kolekcjoner Kazimierz Kierski przekazał do zbiorów Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy kolekcję dokumentów i rękopisów. Dla nich w sąsiedztwie Biblioteki Bernardynów powstała tzw. Sala Królewska, nad wystrojem której pracował ten sam zespół projektantów. Została ona otwarta dla czytelników i zwiedzających w 1937 roku. Oba wnętrza, które szczęśliwie przetrwały II wojnę światową, pozostają oryginalną pamiątką po czasach, kiedy miasto szukało swojej przedrozbiorowej historii, wpisując własną tożsamość w dzieje II Rzeczypospolitej.

Heilige Frauen in Der Mittelalterlichen Musikkultur aus den Quellen vom Gebiet der Slowakei

Eva Veselovská — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Die konkreten Gesänge zu den Feiern der Feste weiblicher Heiliger können in zwei große inhaltliche Gruppen geteilt werden. Die erste Gruppe umfasst das Repertoire der Gesänge der Messliturgie, das sich im Sanctoral Teil von Missalien oder Gradualien (bzw. Sequentiaren) befindet. Die zweite, weitaus reichere Gruppe bildet das Repertoire der Offiziengesänge, die ein Bestandteil der Stundenliturgie (Breviere, Antiphonare, Psalter) sind.
Von den handschriftlichen Quellen, die auf dem Gebiet der Slowakei erhalten geblieben sind oder aus kirchlichen Gemeinschaften auf dem Gebiet der Slowakei stammen und Mess- und Offiziengesänge zu Marienfesten erfassen, werden wir im Rahmen der Repertoireanalyse die wichtigsten, kompletten Handschriften näher betrachten – Pressburger Missale I (EC Lad. 3, EL 18, Staatsarchiv Bratislava), Zipser Graduale des Georgius von Käsmark (Mss. Nr. 1, 1426, Zipser Kapitel), Graduale von Neutra (Slowakisches Nationalarchiv SNA 67), Pressburger Antiphonar I (EC Lad. 3, Staatsarchiv Bratislava), Pressburger Antiphonar II (EC Lad. 4, Staatsarchiv Bratislava, Slowakisches Nationalarchiv SNA 4), Pressburger Antiphonar III (EC Lad. 6, EL 18, Staatsarchiv Bratislava), Pressburger Antiphonar IV (Slowakisches Nationalarchiv 2) und Zipser Antiphonar (Mss. Nr. 2, Zipser Kapitel).
Zu den wichtigsten Marienfesten gehörten Purificatio BMV (2. Februar, Lichtmess – Jesu Opferung); Annuntiatio BMV (25. März), Visitatio BMV (mehrheitlich 2. Juli), BMV de Nive/ Sancta Maria ad Nives (5. August), Assumptio BMV (15. August), Nativitas BMV (8. September), Praesentatio BMV (21. November), Conceptio BMV (8. Dezember).
Bei einer Gesamtbewertung des Graner Sanctorale und der eigentlichen Stellung und Bedeutung der Feste weiblicher Heiliger sind am wichtigsten vor allem jene Feste, die eigene Messformulare mit notierten Gesängen haben bzw. wo zu den Festen der betreffenden heiligen Frauen eigene Offizienzyklen geschaffen wurden. Aus den älteren Zeiten der Heiligen sind dies vor allem – die hl. Agnes, die hl. Agathe, die hl. Cäcilia, die hl. Lucia, die hl. Margaretha, die hl. Maria Magdalena, die hl. Ursula, die hl. Katharina, die hl. Dorothea, die hl. Anna und die hl. Elisabeth.

Zapomniane źródła o zdobyciu Zamościa w 1809 roku (wspomnienia O. Hermana Łabowskiego, zamojskiego bazylianina i kazanie dziękczynne ks. Onufrego Skotnickiego, infułata zamojskiego)

Ewa M. Ziółek — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł prezentuje dwa mało znane źródła, odnoszące się do dziejów Zamościa i wojny polsko-austriackiej. Głównym jest wspomnienie bazylianina, o. Hermana Łabowskiego, przełożonego klasztoru bazyliańskiego w Zamościu. Obejmuje ono zasadniczo niecałe trzy miesiące 1809 roku – od maja do lipca. W tym czasie miało miejsce jedyne w dziejach twierdzy zdobycie jej szturmem przez wojsko polskie, następnie konstytuowanie się władz tymczasowych Galicji Zachodniej i dwie uroczystości – dziękczynienie za zwycięstwo i zaprzysiężenie władz polskich. Do swoich wspomnień o. H. Łabowski włączył treść kazania infułata zamojskiego, ks. Onufrego Skotnickiego, wygłoszonego na uroczystościach dziękczynnych w dniu 28 maja 1809 roku. Treść tego kazania pozostawała nieznana, aczkolwiek istnieją przesłanki, że mogło być wydrukowane. Zatem edytowane źródło składa się właściwie z dwóch tekstów dwóch autorów. Niniejszą edycją zostają one przywrócone historiografii.

Kościoły polskie na Ukrainie Lewobrzeżnej: Od założenia do zagrożenia w okresie toczącej się wojny (XIX-XXI wiek)

Lubow Żwanko — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

W artykule podjęta została próba spojrzenia na dzieje polskich kościołów, które powstały na Ukrainie Lewobrzeżnej w XIX wieku, poprzez ich tragiczną historię w XX wieku i aktualne zagrożenie zniszczenia przez rosyjskie ostrzały rakietowe podczas trwającej od 2022 roku wojny. W badaniu zaprezentowano krótkie szkice z historii każdego z 12 kościołów zbudowanych na terenie Ukrainy Lewobrzeżnej w guberniach: jekaterynosławskiej, połtawskiej, charkowskiej oraz czernihowskiej. Dzięki staraniom miejscowych Polaków zbudowano 12 kościołów w: Czernihowie, Nieżynie, Połtawie, Romnach, Krzemieńczuku, Jekaterynosławiu (Dnieprze), Kamieńskiem, Jenakijewem, Mariupolu, Bachmucie, Charkowie i Sumach.
Umieszczone w niniejszej publikacji tabele pozwalają lepiej ukazać chronologię powstania polskich kościołów na tym obszarze oraz w syntetycznym wykładzie przedstawić ich dramatyczne losy. Warto wspomnieć, że świątynie będące pamiątkami architektury sakralnej, które zdobią centra ukraińskich miast, pomimo toczącej się wojny, są żywymi ośrodkami życia religijnego i kulturalnego.

[Recenzja]:Stanisław Wilk SDB, Nadzwyczajne uprawnienia Prymasa Polski Augusta kard. Hlonda w świetle dokumentów Stolicy Apostolskiej. Die Sondervollmachten des polnischen Primas August Hlond im Lichte der Dokumente des Heiligen Stuhls, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2020, ss. 289+5nlb, ISBN 978-83-7306-941-1

Jerzy Flaga — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

[Recenzja]: Sławomir Jóźwiak, Adam Szweda, Dwór wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego w Malborku. Siedziba i świeckie otoczenie średniowiecznego władcy zakonnego, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2022, ss. 375, ISBN 978-83-231-4630-8

Łukasz Włodarski — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

[Recenzja]: Іван Альмес, Від молитви до освіти: Історія читання ченців Львівської єпархії XVII–XVIII ст., Львів: Український католицький університет, 2021, ss. 588 (Серія «Київське християнство», т. 26), ISBN: 978-617-7637-31-7 / Ìvan Alʹmes, Vìd molitvi do osvìti: Ìstorìâ čitannâ čencìv Lʹvìvsʹkoï êparhìï XVII–XVIII st., Lʹvìv: Ukraïnsʹkij katolicʹkij unìversitet, 2021, ss. 588 (Serìâ «Kiïvsʹke hristiânstvo», t. 26), ISBN: 978-617-7637-31-7

Irena Wodzianowska — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

[Recenzja]: Dangiras Mačiulis, Darius Staliūnas, Kražių skerdynės. 1893 m. lapkričio 10 d., Lietuvos istorijos institutas, Vilnius 2022, ss. 768, ISBN 978-609-8314-23-6

Alina Zavadzka — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

[Recenzja]: Historia – Tożsamość – Kultura. 100-lecie salezjańskiej Parafii Świętego Józefa w Przemyślu, red. Jerzy Gocko SDB, Marta Trojanowska, Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego, ISBN 978-83-61451-29-7, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, ISBN 987-83-6684-35-5, Przemyśl 2023, ss. 278

Waldemar Witold Żurek SDB — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

S. Maria Laurencja Jędrzejczak ZN (1933-2023)

Artur Hamryszczak — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

S. Małgorzata Krupecka USJK (1962-2023)

Artur Hamryszczak — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Przyjaciół Archiwum Diecezjalnego im. Bł. Wincentego Kadłubka w Kielcach za rok 2022

Andrzej Kwaśniewski ks. — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100

Sesja naukowa i Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych W Gnieźnie (19 Czerwca 2023 Roku)

Michał Sołomieniuk ks. — Fri, 29 Dec 2023 00:00:00 +0100