Akta wizytacji podkrakowskiej parafii Zielonki z XVI-XVII wieku w zasobie Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
Jan Bulak
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-8319-8205
Abstrakt
W publikacji autor prezentuje akta wizytacji podkrakowskiej parafii pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zielonkach. Wzmiankowana po raz pierwszy w XIV wieku parafia przez lata pozostawała pod patronatem krakowskiej kapituły katedralnej, potem (1531-1878) Akademii Krakowskiej (Uniwersytetu Jagiellońskiego). Od końca XVIII wieku zielonecka świątynia była uznawana za kościół filialny krakowskiej kolegiaty św. Anny. Przybliżonych zostało w formie edycji tekstu źródłowego sześć akt wizytacji parafii Zielonki znajdujących się w zasobie Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie. Teksty pochodzą z lat: 1598 (AV Cap 15, i AV Cap 65 – compendium), 1603 (AV 4), 1610 (AV Cap 28), 1618 (AV Cap 38 i AV Cap 40), 1629 (AV Cap 42) i 1663 (AV 8). Wizytacje te mają formę rękopisów i sporządzone zostały w języku łacińskim. Celem autora było dokonanie możliwie wiernej edycji tych źródeł, aby udostępnić je szerszemu gronu odbiorców i badaczy. Ingerencje wydawcy w tekst źródłowy ograniczyły się do rozwinięcia skrótów zastosowanych przez pisarzy dla większej czytelności tekstu. Tekst został opatrzony przypisami tekstowymi, bibliograficznymi oraz terminologicznymi. Podjęte czynności edytorskie są zgodne z zasadami naukowej edycji źródeł historycznych dla tekstów nowożytnych. W rezultacie autor prezentuje pięć pełnych tekstów wizytacji i jeden wyciąg zawierający decreta executiva visitationum (AV 4) opatrzone aparatem krytycznym. Praca ta stanowi kontynuację publikacji akt wizytacji parafii Zielonki, których XVIII-wieczną część opublikowano na łamach półrocznika „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” w 2019 r. W ten sposób zostały opublikowane wszystkie znane akta wizytacji parafii Zielonki z okresu staropolskiego z zasobu Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie.
Słowa kluczowe:
Zielonki, dekanat Skała, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, wizytacja kanoniczna, diecezja krakowskaBibliografia
Bulak J., Wpływ bractwa religijnego na życie parafii na przykładzie bractwa św. Anny w Zielonkach k. Krakowa w świetle dokumentu fundacyjnego z 1479 roku, w: Biblioteka Historyczna Gminy Zielonki, t. 1: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 1-14.
Bulak J., Duchowieństwo parafii Zielonki (1797-1943), w: Biblioteka Historyczna Gminy Zielonki, t. 1: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 74-101.
Bulak J., Między panem wójtem i plebanem… Konflikt wójtowsko-plebański w latach 60. i 70. XIX wieku w podkrakowskiej wsi Zielonki, „Folia Historica Cracoviensia”, 23 (2017) nr 2, s. 37-69.
Dzięgielewski J., Maciszewski J., Maciejowski Bernard, w: Polski słownik biograficzny, t. 19, s. 48-52. Estreicher Karol, Bibliografia polska, t. 25, Kraków 1913.
Główka D., Akta wizytacji kościelnych z wieków XVI-XVIII jako źródło do historii kultury materialnej: gospodarstwo wiejskie w dobrach parafialnych w archidiakonacie warszawskim, w: Studia i materiały z historii kultury materialnej, t. 61: Szkice z dziejów materialnego bytowania społeczeństwa polskiego, red. M. Dembińska, Wrocław i in. 1989, s. 233-251.
Hajdukiewicz L., Leopolita Jan młodszy, w: PSB, t. 17, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972.
Hajdukiewicz L., Romer Adam, w: Polski słownik biograficzny, t. 31, Wrocław-Warszawa- Kraków-Gdańsk-Łódź 1988-1989.
Hamryszczak A., Canonical visitations as a historical source, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 105 (2016) s. 53-62.
Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, Warszawa 1974.
Kowalska H., Leszczyński Rafał h. Wieniawa, w: Polski słownik biograficzny, t. 17, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972, s. 130-132.
Lepszy K., Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI w. do poł. XIX w., Warszawa 1953.
Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. 3-4: Prałaci i kanonicy krakowscy, Kraków 1852-1853. Maciejowski Bernard, Epistola pastoralis, bonae memoriae illustrissimi cardinalis Macieiowski [...] numc recens pro usu cleri dioecesis Posnaniensis cum licentia superiorum edita, Posnaniae MDCXXXX.
Michałowska M., Słownik terminologiczny włókiennictwa, Warszawa 1995. Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 10, red. S. Bąk, Wrocław 1976.
Nasiorowski S., „List pasterski” kard. Bernarda Maciejowskiego, Lublin 1992.
Nowicki T., Carbona ecclesiae – przyczynek do badań nad dochodowością kościołów parafialnych w archidiakonacie pomorskim na przykładzie wizytacji biskupa Rybińskiego z 1780/1781 roku, w: „Studia Pelplińskie”, 42 (2010) s. 249-259.
Olczak S., Wizytacje poznańskie I poł. XVII w. jako podstawa źródłowa do badań nad duchowieństwem parafialnym, „Summarium”, 8 (1979) s. 253-258.
Ozorowski E., Gilewski Marcin, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 1, Warszawa 1981, s. 526.
Rożek M., Nie istniejące kościoły Krakowa, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 33 (1983) nr 1/2, s. 95-120. Słownik polskich teologów katolickich, t. 2, Warszawa 1982.
Starowolski S., Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, tłum. A. Piskadło, Kraków 1976 Szady Bogumił, Wizytacje diecezji chełmskiej – XVIII w., „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 82 (2004) s. 269-288.
Szczepaniak J., Duchowieństwo diecezji krakowskiej w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Kraków 2010. Urbańczyk Stanisław, Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i użyteczność, Kraków-Katowice 1991.
Wyżga M., W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych, Zielonki 2009.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-8319-8205
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
