Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos
<p>„Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL” jest recenzowanym czasopismem naukowym, w którego kolejnych tomach podejmowane są problemy filozoficzne ujawniające się w kulturze współczesnej jako kluczowe wyzwania cywilizacyjne. Każdy tom podejmuje odrębny temat, na przykład: "Świadomość i tożsamość", "Prawda i postprawda", "Język", "Pamięć", "Oczekiwanie", "Alienacja". Zagadnienia te ukazywane są w poszczególnych artykułach z perspektywy różnych dziedzin humanistyki i nauk społecznych, w szczególności filozofii, a zwłaszcza antropologii filozoficznej i etyki. Czasopismo powstało w roku 1988 z inicjatywy jego późniejszego wieloletniego redaktora naczelnego prof. Tadeusza Stycznia SDS (1931-2010). W kwartalniku ukazują się artykuły w językach polskim i angielskim. W skład Rady Naukowej wchodzą wybitni badacze europejscy i amerykańscy. Wydawcą czasopisma „Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL” jest Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, natomiast koncepcyjnie i redakcyjnie opracowywane jest ono przez Ośrodek Badań nad Myślą Jana Pawła II – „Instytut Jana Pawła II KUL”.</p> <p style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-align: justify;"> </p>pl-PLethos@kul.pl (Tomasz Górka)libcom@libcom.pl (Piotr Karwasiński (Libcom))Mon, 30 Jun 2025 20:13:32 +0200OJS 3.3.0.8http://blogs.law.harvard.edu/tech/rss60Wspólnota oczekiwania i nadziei
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18828
<p>Papieże Jan Paweł II, Benedykt XVI i Franciszek o oczekiwaniu. Bibliografia wypowiedzi z lat 1978-2025</p>Maria FILIPIAK
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18828Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Dziedzictwo nadziei?
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18827
Dorota CHABRAJSKA
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18827Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Prawo dla człowieka. Sesja naukowa „Dziedzictwo Czesława Martyniaka w 85. rocznicę śmierci” (KUL, Lublin, 24 V 2024)
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18826
Rafał CHARZYŃSKI, Magdalena CHARZYŃSKA-WÓJCIK
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18826Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Godność i praca. O kształtowaniu się człowieczeństwa
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18821
<p>Recenzja książki Janusz Mariański, Godność ludzka, praca, bezrobocie i braterstwo w nauczaniu społeczno-moralnym Papieża Franciszka, Akademia Nauk Społecznych i Medycznych w Lublinie, Lublin 2024.</p>Paweł PRÜFER
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18821Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Mit nigdy nie umiera
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18822
<p>Recenzja książki Marcin Kępiński, Transcendentne kino Darrena Aronofsky’ego. Film, sacrum i mit, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2023.</p>Michał RYDLEWSKI
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18822Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Propozycje „Ethosu”
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18823
Patrycja MIKULSKA
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18823Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200„Tylko ja jeden ocalałem”
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18820
<p>Tekst powstał w osiemdziesiątą rocznicę zakończenia drugiej wojny światowej dla upamiętnienia losów księdza Antoniego Myśliwca, który w roku 1942 jako niemowlę znalazł się w pociągu wiozącym Żydów z Holandii do obozu zagłady w Auschwitz. Na podstawie rozmowy z księdzem Antonim autor rekonstruuje historię jego niezwykłego ocalenia, dalszych losów i powołania kapłańskiego oraz jego próbę dotarcia do swoich żydowskich korzeni.</p>Bronisław JAKUBIEC
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18820Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Od Redakcji
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18795
Bernadetta Kuczera-Chachulska
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18795Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200„Oczekuj Pana, bądź mężny, nabierz odwagi i oczekuj Pana” (Ps 27,14). Koncepcja oczekiwania w Starym Testamencie
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18796
<p>Oczekiwanie stanowi jedną z centralnych idei biblijnych. Celem artykułu jest zaprezentowanie koncepcji oczekiwania zawartej w Starym Testamencie. Autor ukazuje najpierw oczekiwanie człowieka jako zamysł Stwórcy, następnie prezentuje główne terminy wyrażające tę kategorię w Starym Testamencie. W zasadniczej części, nawiązując do grzechu człowieka w raju, przedstawia teologiczną koncepcję oczekiwania, która w historii zbawienia przybiera najpierw formę oczekiwania na ostatecznie pokonanie zła i grzechu (przez Potomka niewiasty – Rdz 3,15), na stan rajskiego dobrobytu i szczęśliwości (na błogosławieństwo, potomstwo oraz ziemie) i w końcu na bliską relację z Bogiem i Jego sprawiedliwość (na przymierze i Prawo). W żadnym z tych wypadków oczekiwanie nie zostaje spełnione, ulega ono jednak transpozycji i zyskuje wymiary transcendentny, apokaliptyczny i egzystencjalny.</p>Maciej DŻUGAN
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18796Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Czy nadzieje mogą być racjonalnymi oczekiwaniami?
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18797
<p>Kierowanie się nadziejami zazwyczaj uznawane jest za nieracjonalne. Aby ocenić, czy takie przekonanie jest słuszne, autor rozpoczyna od doprecyzowania pojęcia nadziei. Przez nadzieje rozumie pewien rodzaj oczekiwań, które dotyczą istotnych dla osoby dóbr, prawdopodobieństwo sukcesu w ich realizacji jest niewielkie lub nieokreślone, wpływ osoby na przebieg zdarzeń minimalny oraz jednocześnie występują bardzo silne pragnienia i emocje, co prowadzi do koncentrowania się wyłącznie na pozytywnych scenariuszach. Następnie autor analizuje rolę oczekiwań w procesie podejmowania decyzji. Najważniejszym ich aspektem jest tworzenie dobrze uzasadnionych (w sensie racjonalności ograniczonej) i rozbudowanych scenariuszy działania, które można w miarę rozwoju sytuacji łatwo modyfikować. W pewnych szczególnych sytuacjach spełnienie tych warunków może nie być możliwe (na przykład w sytuacji wielkiego zagrożenia dóbr podstawowych w warunkach, w których podmiot nie jest w stanie ustalić, jaki jest mechanizm procesów lub jakie jest prawdopodobieństwo ich dalszego przebiegu). W takich sytuacjach racjonalne może być kierowanie się skrajnie optymistycznymi scenariuszami ze względu na ich zdolność do wywoływania silnych emocji i związaną z tym siłę motywacyjną. Warunkiem racjonalności nadziei jest, po pierwsze, świadomość podmiotu, że nie można w danej sytuacji w satysfakcjonującym stopniu spełnić wymogów racjonalności decyzji. Po drugie, podmiot musi akceptować ryzyko związane z przyjęciem nadmiernie optymistycznych scenariuszy oraz, po trzecie, musi posiadać odpowiednio uformowaną sferę kognitywno-afektywną (predyspozycje, które można uznać za cnotę nadziei w sensie arystotelesowskiej etyki praktycznej).</p>Jacek JAŚTAL
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18797Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200O trudzie oczekiwania
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18799
<p>Myślenie o jutrze i oczekiwanie na określone momenty w przyszłości wiąże się z przekonaniem, że „coś nas czeka”. Stwierdzenie: „czekamy na coś, co na nas czeka”, brzmi paradoksalnie, ponieważ czekać może tylko ktoś, kto ma doświadczenie upływu czasu. To my czekamy, w przypisywaniu oczekiwanym przez nas zdarzeniom „oczekującej wzajemności” zdaje się natomiast kryć przeświadczenie o ich nieuchronności. Oczekujemy pojawienia się nie tylko określonych stanów rzeczy – mamy też określone oczekiwania względem innych i względem samych siebie. Oczekiwanie jest w sposób konieczny związane z doświadczeniem przemijania, podobnie jak doświadczenie przemijania z doświadczeniem czasu. Dlatego prowadzone w artykule analizy poprzedzone zostały krótkimi refleksjami na temat fenomenu przemijania. Oczekiwanie nakierowane jest zawsze na jakiś cel i to właśnie on sprawia, że oczekiwanie staje się łatwe lub trudne, wlecze się niemiłosiernie lub mija nader szybko. Analizowany w artykule aspekt oczekiwania dotyczy sposobu, w jaki rozumne i wolne istoty radzą sobie z przemijaniem, czyli trudu oczekiwania, a refleksja nad nim w naturalny sposób prowadzi nas do znaczenia, jakie ma w oczekiwaniu cnota cierpliwości. Potrzeba jej tym, którzy muszą czekać, a że oczekiwanie jest wpisane w naszą egzystencję, to cierpliwość to cnota, bez której jeszcze trudniej jest żyć, niż ją osiągnąć. Prowadzone w artykule analizy wiodą zatem od refleksji na temat przemijania, poprzez namysł nad wpisanym w nie oczekiwaniem, do wskazania miejsca, jakie zajmuje w nim cnota cierpliwości.</p>Barbara CHYROWICZ
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18799Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Oczekiwanie moralne jako racja za podjęciem działania
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18800
<p><span style="font-size: 11.0pt;">Artykuł skupia się na etycznych aspektach kreowania i spełniania oczekiwań moralnych dotyczących działań niebędących obowiązkami. Autor rozważa, czy sądy moralne dotyczące tych działań mogą przyjmować postać reguł moralnych, czy też mogą mieć wyłącznie szczegółowy i zależny od kontekstu charakter. W pierwszej części tekstu przedstawione zostały kluczowe elementy głównych teorii natury oczekiwań. W drugiej omawiane są generalistyczne i partykularystyczne argumenty w sporze o szczegółowość racji przemawiających za spełnianiem oczekiwań moralnych. W trzeciej ukazano stanowisko, zgodnie z którym oczekiwania moralne mogą stanowić odrębną rację skłaniającą do działania, o ile towarzyszy im wynikająca z nich bezradność. </span></p>Wojciech LEWANDOWSKI
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18800Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Co nas czeka (po śmierci)? Współczesna niemiecka powieść dystopijna wobec pytań o rzeczy ostateczne
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18801
<p>W artykule omówiony został wątek lęku o przyszłość ludzkości w utworach literatury niemieckiego obszaru językowego reprezentujących gatunek dystopii i antyutopii. Zagadnienie to rozpatrywano w kontekście eschatologii chrześcijańskiej i pojęć takich, jak śmierć, życie wieczne, sąd ostateczny, wiara w Boga i apokalipsa. Punkt wyjścia interpretacji stanowi <em>Utopia </em>Thomasa More’a, pierwszy utwór reprezentujący gatunek powieści utopijnej, w której autor przedstawił odmienne od tradycyjnych formy wiary w życie nadprzyrodzone oraz powiązał je z modelem funkcjonowania fikcyjnego społeczeństwa. Autorka artykułu przyjmuje hipotezę, że świat wykreowanej w <em>Utopii</em>, podobnie jak religia stworzona na potrzeby tej powieści, wykazują cechy totalitaryzmu, a przedstawione w niej życie społeczne podporządkowane jest systemowi totalitarnemu. Tego rodzaju związek religii ze społeczeństwem wyznacza z kolei cechy późniejszych powieści dystopijnych oraz antyutopii, aż do współczesności. Niemieckie powieści tego gatunku, nawiązując do apokaliptycznych pojęć i symboli, ukazują nie tylko niepokojące wizje niedalekiej przyszłości, ale także – poprzez eksponowanie związku religii z warunkami społecznymi – współczesne kryzysy etyczne i religijne. W artykule wskazano najważniejsze powieściowe motywy związane z eschatologią chrześcijańską oraz zwrócono uwagę na ich związek z realnymi obawami o przyszłość ludzkości.</p>Agnieszka K. HAAS
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18801Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Między oczekiwaniem a rezygnacją. Postawa wobec wojny w dziennikach prowadzonych zaraz po jej wybuchu (Warszawa 1939 – Paryż 1940)
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18802
<p>Artykuł poświęcony jest zapisanym w dziennikach pisarzy reakcjom na wybuch wojny. Pierwszą grupę autorów stanowią pisarze (Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Karol Irzykowski, Jarosław Iwaszkiewicz), którzy zarejestrowali swoje reakcje na zaatakowanie Polski przez wojska niemieckie 1 września 1939 roku. Drugą grupę tworzą autorzy (Alexander Werth, Andrzej Bobkowski, Maria Kuncewiczowa), których atak niemiecki na Belgię i Francję 10 maja 1940 zastał w Paryżu. Wszystkie te dzienniki prowadzone były w dużych miastach (Warszawie, Paryżu), stolicach państw, co miało swoje konsekwencje w treści i kształcie stylistycznym prowadzonych zapisów. Zamknięcie w dużej aglomeracji miejskiej miało także wpływ na sytuację poznawczą zarejestrowaną w omawianych tekstach. W artykule interpretacji poddane zostały postawy diarystów wobec zmiany ich sytuacji egzystencjalnej, szczególnie w wymiarze aksjologicznym. Wojna okazała się bowiem momentem wyjątkowo sprzyjającym wydobyciu świata wartości, którym przyświadczali autorzy omawianych dzienników.</p>Maciej NOWAK
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18802Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Projekt Golem XXV. Oczekiwanie na technologiczną poprawę jakości życia
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18803
<p>Wracamy do lektury książki Stanisława Lema, <em>Golem XIV</em> i porównujemy dostrzeżone przez niego oczekiwania człowieka wobec „myślącej maszyny” z oczekiwaniami współczesnego użytkownika narzędzi technicznych. Analizy dokonane przez Lema są w dalszym ciągu aktualne, mimo że od napisania omawianej książki upłynęło ponad czterdzieści lat. Autor artykułu, podążając tropem Lema analizującego różne aspekty relacji człowiek–inteligentna maszyna, stawia tezę, że sztuczna inteligencja (myśląca maszyna) w obecnej fazie swojego rozwoju nie uwolni nas od problemów cywilizacyjnych. Utrzymanie bądź poprawa jakości życia w dalszym ciągu zależy i w najbliższym czasie zależeć będzie od człowieka. Trudno jednak przewidzieć, co przyniosą kolejne fazy prac nad AI. Postęp techniczny, z którym mamy obecnie do czynienia, prowokuje do humanistycznej refleksji nad człowiekiem jako rozsądnym i odpowiedzialnym dysponentem inteligentnych maszyn. Artykuł składa się z trzech części, w których kolejno omawiane są oczekiwania związane ze sztuczną inteligencją, jej wpływem na jakość ludzkiego życia i przyszłość cywilizacji. Tekst ma charakter polemiczny: autor z jednej strony przypomina Lema koncepcję myślącej maszyny i z koncepcją tą dyskutuje, a z drugiej polemizuje ze współczesnymi, przesadnymi oczekiwaniami dotyczącymi inteligentnych maszyn.</p>Mariusz WOJEWODA
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18803Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Cyprian Kamil Norwid widziany oczami swoich “późnych wnuków”. Od odrzucenia do uznania. O stylach odbioru Vade-mecum
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18804
<p><span class="y2iqfc"><span style="font-size: 12.0pt; font-family: 'Times New Roman',serif;">Cyprian Kamil Norwid (1821-1883) uważany jest za ostatniego z czterech najważniejszych polskich poetów romantycznych. Historia recepcji tak jego spuścizny literackiej, jak i osiągnięć artystycznych obejmuje dziewiętnastowieczne odrzucenie jego twórczości zarówno przez krytyków, jak i czytelników. Był twórcą „niechcianym” i „mrocznym pisarzem”, poetą „niezrozumiałym”. Często dziś stawiane w badaniach norwidologicznych pytanie „Jaki Norwid?” wskazuje na zmienność modelu recepcji i sposobu lektury twórczości autora <em>Vade-mecum</em>. Poeta – niezwiązany do końca z żadną z epok literackich i niedający się jednoznacznie przypisać do wybranych nurtów polskiej ani europejskiej literatury – nie pozwala na jednoznaczne sklasyfikowanie. W pierwszej połowie dwudziestego wieku miały miejsce gorące dyskusje na temat znaczenia spuścizny Norwida. Zenon „Miriam” Przesmycki, który bezdyskusyjnie i trwale zapisał się w polskiej kulturze jako „odkrywca” poety, rozpoczął trwającą do dziś debatę nad walorami estetycznymi poezji Norwida. W najnowszych badaniach twórczość poetycka Norwida uznawana jest za dzieło wzorcowe dziewiętnastego stulecia, wykraczające jednak poza „jego epokę” w kanonie literatury zarówno polskiej, jak i europejskiej. Dziś Norwid określany jest jako jeden z najważniejszych polskich autorów, który w dziewiętnastym wieku położył podwaliny dla współczesnej poezji. Cykl <em>Vade-mecum</em> uznawany jest za</span></span><span style="font-size: 12.0pt; font-family: 'Times New Roman',serif;"> dzieło prekursorskie, stanowiące zapowiedź współczesnej poezji – nie tylko polskiej, <span class="y2iqfc">a badania nad twórczością poety stanowią dziś odrębną subdyscyplinę – norwidologię.</span></span></p>Adela KUIK-KALINOWSKA
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18804Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Cierpienie jako forma oczekiwania. Motywy chrystologiczne w poezji Marty Reszczyńskiej-Stypińskiej
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18805
<p>Autorka artykułu analizuje chrystologiczne motywy w poezji Marty Reszczyńskiej-Stypińskiej, szczególnie akcentując ich rolę w rozważaniach nad cierpieniem i oczekiwaniem. Twórczość Reszczyńskiej-Stypińskiej, pełna poprzez wykorzystanie bogatej symboliki chrześcijańskiej, ukazuje cierpienie jako proces duchowy, w którym oczekiwanie na zbawienie staje się motywem centralnym. Postać Chrystusa w utworach poetki wprowadzona została nie tylko jako figura Odkupiciela, ale także jako symbol cierpiącego człowieka, szczególnie w kontekście powojennych traum. Wiersze takie, jak <em>Legenda o Chrystusiku frasobliwym</em> oraz <em>Maria i Marta</em> podejmują tematykę chrystologiczną w kontekście narodowych i jednostkowych doświadczeń cierpienia, łącząc elementy religijne, historyczne oraz egzystencjalne. Reszczyńska-Stypińska w swojej liryce łączy tradycję mesjanizmu narodowego z uniwersalnym pytaniem o sens cierpienia, co wpisuje jej twórczość w szerszy kontekst literatury posttraumatycznej. Artykuł ukazuje również sposoby, w jakie cierpienie w jej poezji nabiera charakteru mistycznego i eschatologicznego, prowadząc do refleksji nad duchową rolą cierpienia jako formy oczekiwania na ostateczne wyzwolenie.</p>Krystyna GIELAREK-GORCZYCA
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18805Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Oczekiwanie jako stymulator działania. Analiza przykładów reportażowych relacji o społeczeństwie czasu wojny
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18806
<p>Pojęcie oczekiwania posłużyło w artykule za punkt wyjścia rozważań o desygnatach tego wielowymiarowego zjawiska. Przedmiotem analiz stały się postawy i zachowania społeczeństwa czasu wojny, które stymulowały powstawanie nowych wspólnot i form aktywności społecznej. Problematyka rozpatrywana była na dwóch płaszczyznach znaczeniowych: czasu przeżywanego oraz aktywności antycypującej przyszłość. Przywołane przykłady wskazują, że częstą odpowiedzią na niespełnione lub zagrożone oczekiwania jest podjęcie przez człowieka różnych działań i wyzwań, nierzadko o charakterze granicznym. W tekście opisane zostały również uwarunkowania socjologiczne, kulturowe i filozoficzne zjawiska oczekiwania oraz zachowań ukierunkowanych na przezwyciężenie bezradności. Kanwą analiz stały się reportaże poświęcone trzem wojnom dwudziestego i dwudziestego pierwszego stulecia: na Bałkanach (opowieść reporterska Wojciecha Tochmana <em>Jakbyś kamień jadła</em>, Wydawnictwo Pogranicze, 2002), w Syrii (książka <em>Biblioteka w oblężonym mieście. O wojnie w Syrii i odzyskanej nadzie</em>i Mike’a Thomsona, Wydawnictwo UJ, 2020) i na Ukrainie (cykl reportaży Jakuba Maciejewskiego <em>Wojna. Reportaż z Ukrain</em><em>y</em>, Biały Kruk, 2022).</p>Karolina SZCZEŚNIAK
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18806Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Ethos rycerski w Polsce. Od średniowiecznego archetypu do współczesnej ikony popkultury
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18807
<p>Celem niniejszego artykułu jest syntetyczne przedstawienie ewolucji – od średniowiecza do czasów współczesnych – polskiej odmiany ethosu rycerskiego. Ethos rycerski należy do wartości mocno zakorzenionych w kulturze polskiej. W wersji elitarnej, rycersko-szlacheckiej, a więc do osiemnastego wieku, stanowił on rodzaj trwałego systemu obyczajowo-aksjologicznego, porządkującego wszelkie przejawy życia. Dotyczył sfery osobistej i zbiorowej, prywatnej i publicznej. Funkcjonował w wymiarze symbolicznym i materialnym, w świecie wyobrażonym i rzeczywistym. Manifestował się zarówno w teoriach zawartych w kodeksach postępowania, jak i w praktyce. Łączył w sobie pierwiastki świeckie i religijne. Wyrażał się przez właściwą sobie etykę i estetykę życia codziennego i odświętnego. Z upływem czasu, zwłaszcza w okresach zagrożeń, ethos rycerski podlegał procesom demokratyzacji, stopniowo stając się dobrem ogółu. Obecnie należy do wartości powszechnych. W pamięci narodowej lokuje się bliżej stereotypów, mitów i fantazmatów niż ustaleń naukowych. Dotyczy zdarzeń nie tyle rzeczywistych, ile wyobrażonych. Jednocześnie, z uwagi na swoją atrakcyjność obyczajową i aksjologiczną, przenika do kultury popularnej. Staje się tym samym produktem o charakterze ludycznym i komercyjnym. Nadal jednak niesie z sobą treści jednoznacznie pozytywne.</p>Urszula ŚWIDERSKA-WŁODARCZYK
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18807Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Hermeneutyka osoby w myśli Karola Wojtyły – Jana Pawła II
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18819
<p>Artykuł podejmuje refleksję nad hermeneutyką osoby jako narzędziem analizy sensu ludzkiej egzystencji, opierając się na badaniu czynników kształtujących tożsamość człowieka w kontekście filozofii Karola Wojtyły. Głównym problemem badawczym jest pytanie o wpływ procesu interpretacji na kształtowanie tożsamości oraz rozumienie osoby ludzkiej. W analizie zastosowano metodę filozoficzną, czerpiąc z dorobku hermeneutycznego Martina Heideggera i Hansa-Georga Gadamera oraz z personalizmu Karola Wojtyły. Główna uwaga skupia się na hermeneutyce czynu i ontologii działania, co pozwala wydobyć znaczenie działania jako fundamentu tożsamości i odpowiedzialności osoby. Przeprowadzona analiza wskazuje, że egzystencja człowieka opiera się na nieustannym procesie interpretacji, zakorzenionym w doświadczeniach osobistych i dialogu z innymi. Hermeneutyka wyrasta z dynamiki relacji między subiektywnym doświadczeniem a obiektywną rzeczywistością. W myśli Wojtyły należy dostrzec rolę transcendencji działania, wolności i odpowiedzialności jako wyrazu autentycznego samospełnienia osoby. Ponadto personalizm komunijny ukazuje tożsamość osoby poprzez relacje międzyosobowe, hermeneutyka chrystologiczna wskazuje zaś na Jezusa Chrystusa jako kluczowy punkt odniesienia dla rozumienia godności i powołania człowieka. Dalsze badania mogą skupić się na pogłębionej analizie hermeneutyki relacji międzyosobowych, roli edukacji w procesie formacji osoby oraz na znaczeniu wymiaru chrystologicznego w kształtowaniu współczesnej antropologii filozoficznej.</p>Grzegorz BARTH
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18819Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200Był jednym z nas
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18816
<p>Autor tekstu, przywołując prywatne wspomnienia, szkicuje subiektywny portret Leszka Mądzika jako twórcy Sceny Plastycznej KUL. Wskazuje na metafizyczną głębię tego autorskiego teatru i na autobiograficzne źródła specyficznego klimatu spektakli, które postrzegać można jako swoistą grę życia i śmierci. Przywołując różne obszary działalności artystycznej Mądzika, podkreśla znaczenie, jakie miała jego osoba i dzieło dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.</p>Alferd WIERZBICKI
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18816Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200„Wejść do środka tajemnicy”. O teatrze Leszka Mądzika
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18817
<p>Autor tekstu przedstawia drogę twórczą Leszka Mądzika, założyciela Sceny Plastycznej KUL, wskazując na antropologiczny wymiar jego działań artystycznych. Omawia właściwy dla Mądzika specyficzny sposób konstruowania przestrzeni scenicznej oraz rolę obrazu, światła i muzyki w jego spektaklach. Podkreśla, że wszelkie stosowane w nich środki wyrazu służyć miały zgłębieniu tajemnicy człowieka, jego kondycji bytowej postrzeganej w perspektywie transcendencji. Przywołuje też różnorodne próby dookreślenia charakteru teatru Mądzika, który jednak wymyka się definicjom i zajmuje wyjątkowe miejsce we współczesnej kulturze.</p>Wojciech KACZMAREK
Prawa autorskie (c) 2025 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0
https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/18817Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0200