Studia Prawnicze KUL

O potrzebie objęcia ochroną gwarancyjną depozytów jednostek samorządu terytorialnego – rozważania na przykładzie przymusowej restrukturyzacji Podkarpackiego Banku Spółdzielczego w Sanoku

Ewa Kowalewska — 2024-12-20

Samorząd terytorialny, jako forma organizacji lokalnego życia publicznego, uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Jednostki samorządu terytorialnego prowadzą własną gospodarkę finansową i wykorzystują określone nakłady finansowe do realizacji swoich zadań. Są także uczestnikami rynku finansowego, a posiadane wolne środki przechowują na rachunkach bankowych. Badanie prowadzone na potrzeby niniejszego opracowania dotyczyło skutków wyłączenia jednostek samorządu terytorialnego z systemu gwarantowania depozytów. Ich celem była próba oceny braku ochrony gwarancyjnej jednostek samorządu terytorialnego w kontekście przymusowej restrukturyzacji prowadzonej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. W artykule posłużono się metodą dogmatyczno-prawną oraz studium przypadku. Otrzymane wyniki pozwalają wnioskować, że zagadnienie braku ochrony depozytów jednostek samorządu terytorialnego jest ważnym problemem, a obowiązujące ustawodawstwo nie zapewnia należytych procedur chociażby w zakresie wyboru właściwego banku.

Charakterystyka doręczeń dokonywanych przez komornika sądowego w polskim postępowaniu cywilnym w kontekście art. 139 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego

Emil Kowalik — 2024-12-20

Doręczenia komornicze istotnie wpłynęły na prawidłowość dokonanych doręczeń pism sądowych. Wprowadzone przepisy położyły kres tzw. fikcji doręczenia osobom fizycznym, która oznaczała, że po dwóch próbach doręczenia sąd mógł przyjąć, iż dokument został skutecznie doręczony. Uznano, że zbyt często prowadziło to do uszczerbku w prawach pozwanych, w szczególności tych, którzy od dłuższego czasu nie zamieszkiwali pod adresami wskazanymi przez powodów – często, z uwagi na prawidłowe (fikcyjne) doręczenie nakazów zapłaty, byli oni zobowiązani do zapłaty kwot wynikających z prawomocnych orzeczeń sądowych. Niestety, pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów zdarzały się przypadki podawania przez powodów niezweryfikowanych lub wręcz nieprawdziwych adresów. Ustawodawca obligatoryjnie w art. 1391 Kodeksu postępowania cywilnego wprowadził do polskiego porządku prawnego doręczanie pism za pośrednictwem komornika sądowego w przypadku, gdy pozew lub inne pismo wywołujące potrzebę obrony praw pozwanego nie zostało skutecznie doręczone pozwanemu zgodnie z art. 131–139 K.p.c. Tym samym ustawodawca, wbrew zasadzie doręczeń rutynowych, nałożył wynikające z nich obowiązki nie na organ procesowy, lecz na inicjatora postępowania w sprawie. Niniejsze opracowanie ma na celu przedstawienie instytucji komornika sądowego w polskim postępowaniu cywilnym oraz omówienie jej zalet i wad. Jest to szczególnie istotne w świetle zmian wprowadzonych nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 9 marca 2023 r., obowiązującą od dnia 1 lipca 2023 r., które mają usprawnić ten rodzaj służby.

Rozwiązania z zakresu ochrony środowiska a podatek od nieruchomości

Paweł Majka — 2024-12-20

Przedmiotem opracowania jest analiza regulacji podatku od nieruchomości w kontekście opodatkowania gruntów zajętych na farmy fotowoltaiczne oraz opodatkowania elektrofiltrów i elektrowni wodnych w kontekście rozwiązań ekologicznych. Analiza obowiązujących przepisów prowadzi do wniosku, że w podatku od nieruchomości występują rozwiązania, które można uznać za co najmniej niemotywujące do zachowań „ekologicznych”, czego przykładem jest opodatkowanie najwyższą stawką gruntów zajętych na elektrownię fotowoltaiczną, jak również opodatkowanie elementów elektrowni wodnych. Ponadto „przypadkowość” w opodatkowaniu budowli w podatku od nieruchomości powoduje wątpliwości odnośnie do opodatkowania elektrofiltrów, co skutkuje brakiem oczekiwanej zachęty (bodźca) o charakterze ekologicznym do instalowania tych obiektów. Autor posłużył się analizą dogmatyczno-prawną oraz analizą orzeczeń sądów administracyjnych.

O dysonansie między rzeczywistymi a deklarowanymi przez ustawodawcę celami kształtowania ustroju rolnego

Joanna Mikołajczyk — 2024-12-20

U podstaw restrykcyjnych regulacji prawnych, które wprowadzono w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, leży założenie o szczególnym znaczeniu nieruchomości rolnych w ustroju społeczno-gospodarczym Polski. Cele ustawodawcy można zrekonstruować przede wszystkim na podstawie preambuły ustawy, jak też treści art. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Cele te powinny być jednocześnie interpretowane jako zbiór wartości i merytorycznych wymogów kształtowania ustroju rolnego.

W preambule ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego określono cele, które zgodnie z założeniami ustawodawcy ma realizować regulacja, a są nimi: wzmocnienie ochrony i rozwój gospodarstw rodzinnych stanowiących podstawę ustroju rolnego Rzeczypospolitej Polskiej; zapewnienie właściwego zagospodarowania ziemi rolnej w Rzeczypospolitej Polskiej; zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego obywateli oraz wspieranie zróżnicowanego rolnictwa prowadzonego w zgodzie z wymogami ochrony środowiska i sprzyjającego rozwojowi obszarów wiejskich.

Z kolei przepis art. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego expressis verbis określa cele, które mają zostać osiągnięte przy zastosowaniu instrumentarium przewidzianego w ustawie, zaliczając do nich: 1) poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych; 2) przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych; 3) zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rodzinnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach; 4) wspieranie rozwoju obszarów wiejskich; 5) wdrażanie i stosowanie instrumentów wsparcia rolnictwa; 6) aktywną politykę państwa.

Zadania wskazane w art. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nie są spójne z wyrażonymi przez ustawodawcę w preambule założeniami koncepcyjnymi, które przyjmowane są jako uzasadnienie dla podejmowanej działalności ustawodawczej. Zestawienie treści preambuły ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz art. 1 tej regulacji ze środowiskiem polityczno-prawnym, w którym ustawa funkcjonuje, pozwala stwierdzić, iż doszło do dysonansu pomiędzy rzeczywistymi a ujawnionymi intencjami działania ustawodawcy.

Normatywne znaczenie operatu szacunkowego w świetle podjęcia uchwały o zbyciu nieruchomości z rozliczeniem „lokal za grunt”

Szymon Słotwiński — 2024-12-20

Z dniem 1 kwietnia 2021 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2020 r. o zbywaniu nieruchomości z rozliczeniem „lokal za grunt”. Akt ten wprowadził nowy model obrotu nieruchomościami stanowiącymi własność gminy oraz powiatu, który pozwala na niepieniężne rozliczenie części dokonywanej transakcji. W ust. 1 art. 4 tej ustawy wskazano pierwszy etap niezbędny do zagospodarowania nieruchomością samorządową, którym jest podjęcie przez właściwy organ stanowiący uchwały o zbyciu nieruchomości z rozliczeniem „lokal za grunt”. Kluczowy dla niniejszego studium jest jednak ust. 2 tego artykułu. Jak stanowi ten przepis, do projektu uchwały określającej zasady zbywania nieruchomości z rozliczeniem „lokal za grunt” dołącza się operat szacunkowy określający wartość tej nieruchomości, sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego nie wcześniej niż na trzy miesiące przed dniem przedłożenia radzie tego projektu uchwały. W ocenie autora, z obecnej treści art. 4 ust. 2 wynikają dwa problemy badawcze dotyczące: 1) wpływu okresu i celu sporządzenia operatu szacunkowego na wadliwość uchwały; 2) prawnoautorskich konsekwencji zintegrowania operatu szacunkowego z treścią projektu uchwały określającej zasady zbywania nieruchomości z rozliczeniem „lokal za grunt”. Na potrzeby przeprowadzonych badań posłużono się metodą dogmatyczną.

Obliczanie dochodu podatkowego przedsiębiorców – możliwe perspektywy i główne problemy implementacji koncepcji zgodności księgowo-podatkowej w polskim systemie

Maria Supera-Markowska — 2024-12-20

Koncepcja zgodności księgowo-podatkowej (book-tax conformity) oznacza, że rachunkowość finansowa jest autorytatywna dla celów podatkowych. Koncepcja ta jest stosowana w niektórych krajach, a w innych (w tym w Polsce) – nie. Obecnie, m.in. w związku z niektórymi projektami unijnymi i OECD, sytuacja ta najprawdopodobniej, przynajmniej w pewnym stopniu, będzie musiała ulec zmianie. W związku z tym w artykule przeanalizowano możliwe perspektywy i główne problemy implementacji koncepcji zgodności księgowo-podatkowej w polskim systemie.

Analiza prawa do życia w czystym i zdrowym środowisku w prawie wietnamskim oraz propozycje zmian

Tran Cong Thiet — 2024-12-20

Zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi z traktatów międzynarodowych, począwszy od Deklaracji Sztokholmskiej z 1972 r., aż po rezolucję 48/13 Rady Praw Człowieka przyjętą dnia 8 października 2021 r., prawo do życia w czystym i zdrowym środowisku podlega istotnej ochronie na mocy prawa wietnamskiego. W szczególności art. 43 konstytucji Wietnamu stwierdza, że czyste, zdrowe i zrównoważone środowisko jest prawem człowieka przysługującym wszystkim, a nie tylko przywilejem niektórych. Niemniej zanieczyszczenie środowiska oraz jego niszczycielski wpływ na społeczności lokalne w całym Wietnamie zasadniczo nie ulegają osłabieniu z powodu zaniedbań władz krajowych i lokalnych w zakresie odpowiedniego monitorowania sprawców zanieczyszczeń, egzekwowania ochrony środowiska i ścigania przestępców. W niniejszym opracowaniu przedstawiono problemy występujące przy wdrażaniu prawa ochrony środowiska oraz wysunięto propozycje, które pozwoliłyby na poprawę stosowania tych regulacji w wietnamskim systemie prawnym.

O możliwości zmiany decyzji interpretacyjnej wydawanej przez ZUS – uwagi "de lege lata" i "de lege ferenda"

Jacek Wantoch-Rekowski — 2024-12-20

Artykuł dotyczy problematyki zmiany decyzji interpretacyjnej wydawanej przez ZUS. Analizie zostały poddane przepisy, które aktualnie umożliwiają zmianę decyzji w wyniku wznowienia postępowania. Autorzy zbadali analogiczną instytucję na płaszczyźnie prawa podatkowego i zaproponowali zmianę regulacji, dzięki którym jest możliwa zmiana decyzji interpretacyjnej ZUS po stwierdzeniu jej nieprawidłowości. Wskutek umożliwienia eliminacji z obrotu prawnego wadliwych decyzji interpretacyjnych ulegnie wzmocnieniu funkcja ochronna interpretacji w stosunku do płatników składek na ubezpieczenia społeczne, mających status przedsiębiorców.

Zmiany reguł opodatkowania dochodów osób fizycznych w świetle wybranych zasad podatkowych

Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska — 2024-12-20

Przedmiotem opracowania jest analiza kierunków dokonanych w latach 2021–2022 zmian reguł opodatkowania dochodów osób fizycznych w świetle wybranych zasad podatkowych. Konstrukcja obowiązującego od 1992 r. podatku dochodowego od osób fizycznych opierała się na pewnych założeniach, określanych w doktrynie prawa podatkowego mianem zasad podatkowych. Na przestrzeni ponad trzydziestu lat kształt podatku dochodowego ulegał licznym przemianom, które prowadziły do stopniowego odejścia od początkowo przyjętych założeń. W artykule zaprezentowano ocenę dokonywanych zmian z punktu widzenia zasad: równości, pewności, zakazu działania prawa wstecz, ochrony praw sprawiedliwie nabytych, ustawowego umocowania podatków, jasności, stabilności i taniości. W badaniach posłużono się dogmatyczno-prawną metodą badawczą. W wyniku przeprowadzonej analizy można sformułować wniosek głoszący, że wprowadzane zmiany w regułach opodatkowania dochodów osób fizycznych, zwłaszcza te dokonane w latach 2021–2022, w istotny sposób naruszają zasady podatkowe, w tym w szczególności zasadę równości i pewności podatku.

Rosnące znaczenie podmiotów trzecich w opodatkowaniu VAT – spostrzeżenia na przykładzie platform cyfrowych

Robert Zieliński — 2024-12-20

Niniejszy artykuł poświęcono problematyce rosnącego zaangażowania stron trzecich, szczególnie platform cyfrowych, w opodatkowanie VAT. Omówione zostało przesunięcie od tradycyjnego, skoncentrowanego na państwie modelu poboru podatków do modelu, w którym prywatne podmioty odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu zgodności z prawem podatkowym. W tym kontekście podkreśla się znaczenie reżimu uznanego dostawcy na gruncie unijnego podatku VAT, który nakłada zwiększoną odpowiedzialność na platformy cyfrowe ułatwiające transakcje. W artykule podjęto próbę sformułowania potencjalnych zalet i wad tego podejścia.

Teoretyczny model wykorzystania budżetu partycypacyjnego we wdrażaniu polityki środowiskowej i przeciwdziałaniu zmianom klimatu

Jakub Baranowski — 2024-12-20

Współczesne państwa mają obowiązek prowadzenia skutecznej polityki klimatycznej poprzez adaptację rozwiązań, które będą miały długofalowy i pozytywny wpływ na środowisko. Dotyczy to również porządku prawnego, który musi reagować na zmieniającą się rzeczywistość. Istotnym problemem badawczym podjętym w niniejszym opracowaniu jest pytanie, czy w polskim ustawodawstwie istnieje regulacja prawna umożliwiająca funkcjonowanie tzw. zielonego budżetu partycypacyjnego. Mając to na uwadze, przedstawiam następujące pytania badawcze: Czy budżet partycypacyjny jako narzędzie partycypacji społecznej może być podstawą skutecznego modelu angażowania mieszkańców w walkę ze zmianami klimatu? Czy polski system prawny przewiduje tworzenie budżetów partycypacyjnych związanych z klimatem? Czy polskie prawodawstwo potrzebuje nowej legislacji w zakresie tzw. zielonego budżetu partycypacyjnego, dzięki któremu powstawać będą wyłącznie projekty proklimatyczne? Udzielenie odpowiedzi na postawione pytania badawcze było możliwe dzięki przeprowadzonej analizie opartej na następującej metodzie badawczej – interpretacji obowiązującego prawa oraz analizie ewolucji prawa w czasie. Pozwoliło to na sformułowanie następujących wniosków: budżet partycypacyjny jest odpowiednią formą partycypacji społecznej, dzięki której mogą powstawać projekty proklimatyczne, zmieniające naszą rzeczywistość. Ponadto obecne regulacje prawne w polskim ustawodawstwie odnoszące się do budżetu partycypacyjnego należy określić jako ogólne, co na podstawie przeprowadzonej analizy uznano za niewystarczające i niedostosowane do obecnych realiów społecznych, których celem jest realizacja propozycji proklimatycznych. Niniejsze studium wieńczy konkluzja, iż polski ustawodawca musi interweniować i umożliwić obywatelom składanie takich projektów w ramach odrębnej procedury klimatycznego budżetu partycypacyjnego.

Międzynarodowe umowy podatkowe jako akty prawa międzynarodowego oraz akty prawa krajowego – konsekwencje stosowania umów w przypadku rozbieżności pomiędzy różnymi wersjami językowymi. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 kwietnia 2023 r., II FSK 400/21

Joanna Homańczyk — 2024-12-20

Autorka omawia wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 kwietnia 2023 r., II FSK 400/21, wydany w sprawie określenia odpowiedzialności polskiej spółki (płatnika) za niepobrany zryczałtowany podatek dochodowy od osób prawnych od odsetek wypłaconych podmiotowi w Szwecji. Celem opracowania jest wyrażenie aprobaty dla stanowiska zajętego przez Sąd, w szczególności podkreślenie dogmatycznej poprawności oraz wartości aksjologicznej wyroku – będącego godnym uwagi przykładem głosu rozsądku wśród szeregu niespójnych rozstrzygnięć odnoszących się do tego zagadnienia. Kluczowym elementem wyroku jest kwestia wykładni art. 11 ust. 1 Konwencji między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Królestwa Szwecji w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z 2004 r. W badanym okresie wskazany przepis funkcjonował w trzech wersjach językowych, przy czym jego polska wersja – inaczej niż wersja szwedzka i angielska – nie zawierała klauzuli tzw. rzeczywistego właściciela otrzymywanych należności. Konsekwencją przyjęcia przez polskich płatników stanowiska mówiącego, że nie ma konieczności badania spełnienia tego warunku, był zasadniczo brak poboru podatku od płatności dokonywanych do Szwecji, niezależnie od tego, czy odbiorcy byli rzeczywistymi odbiorcami otrzymywanych należności, czy też nie. Podejście to zakwestionowały organy podatkowe, wskazując, że porównanie różnych wersji językowych ww. aktu powinno doprowadzić płatników do wniosku o istnieniu w nim przesłanki rzeczywistego właściciela. Gros rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego koncentruje się właśnie na kwestii rozbieżności między wersjami językowymi Konwencji oraz skutkach tychże, a przywołany wyrok stanowi ponadto cenny głos w dyskusji na temat podatku u źródła, w szczególności pozycji i funkcji płatnika w systemie podatkowym oraz zakresu obowiązków, jakie mogą być na niego racjonalnie nałożone w ramach demokratycznego państwa prawa.

Rozumienie wymogu udokumentowania otrzymania darowizny celem skorzystania ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn przez osobę najbliższą (art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Glosa aprobująca do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2023 r., III FPS 3/22

Paweł Mańczyk — 2024-12-20

W opracowaniu aprobująco odniesiono się do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2023 r., III FPS 3/22, podjętej na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie wymogów formalno-technicznych, jakie musi spełnić podatnik, aby uzyskać zwolnienie z podatku od spadków i darowizn z tytułu otrzymania darowizny środków pieniężnych od osób najbliższych. Wbrew przeważającej linii orzeczniczej, NSA w wyżej wymienionej uchwale stwierdził, że do skorzystania ze zwolnienia podatkowego nie jest wystarczające dokonanie wpłaty darowizny na rachunek bankowy przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy. Zdaniem NSA taki sposób wpłaty pieniędzy nie pozwala na identyfikację stron umowy darowizny oraz nie realizuje celu obowiązku udokumentowania darowizny pieniężnej, jakim jest uszczelnienie systemu podatkowego i uniemożliwienie działań zmierzających do wprowadzenia do obiegu środków pieniężnych o nieustalonym pochodzeniu. W przywołanej uchwale wskazano, że przesłankę udokumentowania nabycia darowizny spełnia dopiero dokonanie przez darczyńcę przelewu na rachunek bankowy obdarowanego (względnie posłużenie się przekazem pocztowym). Przedmiotem badań jest treść normatywna obowiązku udokumentowania nabycia darowizny środków pieniężnych, a ich celem rozwianie wątpliwości, jakie budzi wykładnia językowa art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, który ten obowiązek ustanawia. W badaniach posłużono się dogmatyczno-prawną metodą badawczą. Rezultatem badań jest twierdzenie, że dokonanie wpłaty własnej na rachunek bankowy obdarowanego nie spełnia warunków zwolnienia uregulowanego w art. 4a ww. ustawy, co skłoniło autora do pozytywnej oceny komentowanej uchwały NSA.

Diariusz. Kalendarium ważniejszych wydarzeń naukowych z udziałem pracowników Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL styczeń – marzec 2024 r.

Paweł Bucoń — 2024-12-20

Bibliografia pracowników naukowych Instytutu Prawa z Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II za rok 2020

Damian Bara — 2024-12-20

Bibliografia pracowników naukowych Instytutu Prawa Kanonicznego z Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II za rok 2020

Kinga Dróżdż-Chmiel — 2024-12-20

X polsko-włoskie kolokwium prawnicze nt. „Bezpieczeństwo i demokracja”, Bari, 10–20 października 2023 r.

Ilona Grądzka — 2024-12-20

XII Seminarium Naukowe Katedry Postępowania Cywilnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Mediolan, 22 czerwca 2024 r.

Dominika Wójcik — 2024-12-20