Teologia w Polsce

Miłość Chrystusa przynagla nas - 2 Kor 5, 14-15 w interpretacji św. Tomasza z Akwinu

Wiesław Dąbrowski — 2024-12-31

We Wstępie – aby rozwiać błędne, ale rozpowszechnione mniemania o działalności uniwersyteckiej św. Tomasza z Akwinu, który nigdy nie wykładał swojej Sumy Teologii, lecz Pismo Święte – Akwinata jest przedstawiony jako egzegeta Pisma Świętego, gdyż w jego czasach profesor teologii był magister in Sacra Pagina, czyli zajmował się właśnie egzegezą Pisma Świętego. Analiza 2 Kor 5,14–15 jest podzielona na cztery punkty: I – 2 Kor 5,14 w Sumie Teologii; II – Tekst 2 Kor 5,14–15, jego podział i komentarz; III – 2 Kor 5,14–15
w komentarzu do Ewangelii Jana; IV – 2 Kor 5,14–15 w komentarzu do Psalmów. Teksty komentarzy Akwinaty są konfrontowane ze współczesnymi komentarzami biblijnymi, co pozwala na zauważenie różnic w podejściu do tekstów świętych, a także dostrzec bogactwo myśli teologiczno-biblijnej, moralnej i duchowej Doktora Anielskiego. Ta myśl jest nadal bardzo aktualna i pozwala na ciągłe trwanie w nauce, moralności i duchowości Kościoła Chrystusowego.

Ludzkie ciało-uduchowione (Leib) w kryzysie. Co oznacza inkarnacja (Fleischwerdung)?

Hanna-Barbara Gerl-Falkovitz — 2024-12-31

Artykuł dotyczy współczesnego kryzysu antropologicznego w zakresie przeżywania ludzkiej cielesności. Odpowiedzią na bolączki dzisiejszego człowieka, który zmaga się ze swoim ciałem i próbuje mu zaprzeczać, przekraczać je lub traktować jako jedynie pewne narzędzie, jest wiara we wcielenie, która pomaga odnaleźć najgłębszy sens materii i ciała. W pierwszej części artykułu przedstawiony zostaje współczesny kryzys, wraz ze wszystkimi jego znamionami, takimi jak: transhumanizm, antykoncepcja, tak zwana zmiana płci i inne. Autorka prezentuje filozoficznevpodstawy tego kryzysu, upatrując ich w rozumieniu człowieka jako maszyny oraz
w przeakcentowanej idei samostanowienia. W drugiej części ukazany zostaje filozoficzno-teologiczny sens materii i ciała, który jest ostatecznie duchowy. Wbrew pozorom materia okazuje się sprawą ducha, a opozycja pomiędzy światem materialnym a duchowym jest pozorna. Odnalezienie duchowego sensu i fundamentu świata może uratować także ludzkie ciało.

Aktualny stan teologii w Polsce i niektóre wyzwania (rok 2022)

Janusz Królikowski — 2024-12-31

Trzy ostatnie dziesięciolecia przyniosły znaczące zmiany w teologii w Polsce. Wpłynęły na to przemiany instytucjonalne, przede wszystkim powstanie nowych wydziałów teologicznych, a także przemiany eklezjalne i kulturowe, które się dokonały po 1989 roku. Efektem zmian jest niewątpliwy rozwój teologii, wynikający z odpowiadania na aktualne potrzeby zarówno dydaktyczne, jak i związane
ze statusem naukowym teologii. W ostatnich latach wprowadzenia zmian w teologii domagają się także reformy prowadzone w ramach szkolnictwa wyższego. Wydaje się, że po latach przychylnych dla teologii zachodzi pilna potrzeba dalszego wzmocnienia jej statusu naukowego, uaktywnienia jej znaczenia eklezjalnego, a także udzielania odpowiedzi na nowe wyzwania dydaktyczne i formacyjne. Bardzo ważnym zadaniem pozostaje opracowanie odpowiedniej listy czasopism teologicznych i zapewnienie im adekwatnej punktacji ze strony ministerstwa, ponieważ obecna lista przyczynia się do pomniejszania znaczenia teologii systematycznej jako nauki o Bogu i zbawieniu, a tym samym do jej marginalizacji w odniesieniu do innych nauk humanistycznych.

Perspektywy mariologii dogmatycznej

Bogdan Ferdek — 2024-12-31

W niniejsze publikacji będzie mowa o wybranych punktach widzenia, z jakich mogłaby być przedstawiana mariologia. Te punkty widzenia byłyby impulsami do reinterpretacji mariologii. Dość subiektywnie wskazano następujące cztery punkty widzenia, z jakich mogłaby być przedstawiana mariologia: dokument Papieskiej Międzynarodowej Akademii Maryjnej Matka Pana. Pamięć – obecność –
nadzieja, dokument Grupy z Dombes Maryja w Bożym planie i w komunii świętych oraz mariologiczne osiągnięcia teologów Stanisława Celestyna Napiórkowskiego i Romana Rogowskiego (1936−2023). Opierając się na tych punktach widzenia
mariologii, zostanie ukazany kierunek jej reinterpretacji na przykładzie dogmatu o niepokalanym poczęciu NMP. W br. upływa 170. rocznica ogłoszenia tego dogmatu przez Piusa IX. Reinterpretacja jest wypełnieniem dogmatu treścią w świetle nowego horyzontu myślenia, jednak bez zaprzeczenia treści dotychczas w nim zawartej. Dzięki temu, że niepokalane poczęcie jest spotkaniem, czy nawet
krzyżówką, chrystologii, pneumatologii, charytologii i eschatologii, może być zreinterpretowane jako doskonalsze uświęcenie i usprawiedliwienie Matki Pana oraz jako antycypacja eschatologicznej Ecclesia immaculata. Troska o ekumenizm w mariologii domaga się, aby ukazywać kompatybilność niepokalanego poczęcia z Biblią. Zasadą hermeneutyczną mariologii powinna być litera „W”. Niepokalane poczęcie Maryi trzeba włączyć w niepokalane poczęcie Jezusa. Mariologia „odgórna” powinna być dopełniona mariologią oddolną.

Papiestwo w służbie wiary Kościoła. Współczesne wyzwania

Jan Perszon — 2024-12-31

Przedmiotem artykułu jest współczesne papiestwo w aspekcie jego prymarnego zadania, jakim jest służba wierze Kościoła i skuteczna troska o jego jedność. Przez minione wieki Biskup Rzymu cieszył się w świecie katolickim niekwestionowanym autorytetem jako stróż i nauczyciel wiary, ale także pełnią władzy jurysdykcyjnej w Kościele powszechnym. Po II Soborze Watykańskim (w okresie jego recepcji) uprawnienia papieskie zaczęły być dość powszechnie (choć nie zawsze jawnie) kwestionowane. Recepcja Vaticanum II zbiegła się z rewolucją kulturową (m.in. ruchów 1968 r.) i encykliką Pawła VI Humanae vitae. Pontyfikaty Jana Pawła II i Benedykta XVI przyniosły katolicyzmowi relatywną stabilizację, natomiast Franciszek zaproponował – zwłaszcza przez promocję synodalności – gruntowną reformę życia eklezjalnego. W jej centrum jest troska o „uczestnictwo” i partycypację w całym życiu Kościoła (także w kierowaniu nim) wszystkich wiernych. Ta ważna dla papieża idea „przebudowy” Kościoła budzi kontrowersje. Z jednej strony prowokuje pytanie o ustanowioną przez Chrystusa, a więc konstytutywną strukturę hierarchiczną Kościoła (episkopat ze swą głową, czyli następcą Piotra), z drugiej rodzi inicjatywy (vide: niemiecka droga synodalna), które zdają się zmierzać do konstruowania nowej formy wspólnoty eklezjalnej. Dzieje się to w kontekście bezprecedensowej laicyzacji społeczeństw Zachodu, intencjonalnego marginalizowania chrześcijaństwa w przestrzeni publicznej oraz rozmywania tożsamości katolików. Wszystko to czyni posługę papieską niesłychanie trudną, a przyszłość katolicyzmu na Zachodzie niepewną.

Błogosławieństwo a osoba świecka. Refleksja po publikacji „Fiducia supplicans”

Grzegorz Bachanek — 2024-12-31

Artykuł zwraca uwagę na potrzebę szerszego ukazania relacji błogosławieństwa i osoby świeckiej w związku z publikacją deklaracji Fiducia supplicans. Błogosławieństwa mogą odgrywać istotną rolę w życiu religijnym osoby świeckiej poprzez wskazywanie na Boże dzieło stworzenia, rozwijanie postawy wdzięczności wobec Stwórcy, pomoc we właściwym zaangażowaniu w sprawy świata, odpowiednim posługiwaniu się dobrami materialnymi, odrzucaniu pokus złego ducha. W szczególności pomagają docenić skarb ludzkiej płodności, wartość licznego potomstwa. Dawcą błogosławieństwa jest Bóg, ale nierzadko posługuje się ludźmi w jego udzielaniu. Także osoby świeckie mogą i powinny w wielu sytuacjach błogosławić. Od czasów biblijnych istnieje błogosławieństwo dzieci przez rodziców, wnuków przez dziadków, błogosławieństwo przy powitaniu i pożegnaniu, a także przy posiłku. Wszyscy chrześcijanie są wezwani do błogosławienia nieprzyjaciół. Błogosławienie Boga i ludzi jest istotną częścią chrześcijańskiej modlitwy.
Możliwość tego błogosławieństwa wypływa z kapłaństwa wspólnego otrzymanego w sakramencie chrztu. Ale wydaje się warta rozważenia hipoteza, że także ludzie nieochrzczeni świadomi istnienia Boga i jego dzieła stwórczego mogą błogosławić. Niekiedy udzielenie błogosławieństwa jest niegodziwe. Stanowi pochwałę moralnego zła i zachętę do złego postępowania, zaciera granicę
między dobrem a złem. Rodzi to wśród osób świeckich poczucie głębokiego zgorszenia.

Błogosławieństwo a sakramenty. Teologia błogosławieństwa wokół „Fiducia supplicans”

Dariusz Klejnowski-Różycki — 2024-12-31

Artykuł Błogosławieństwa a sakramenty. Wokół Fiducia supplicans omawia teologiczną relację między błogosławieństwami a sakramentami, szczególnie w kontekście papieskiej deklaracji Fiducia supplicans Dykasterii Nauki Wiary. Tekst podkreśla historyczne i biblijne korzenie błogosławieństw, śledząc ich znaczenie od Starego Testamentu, w którym błogosławieństwa były aktami oddania i uznania Bożej dobroci, przez Nowy Testament, w którym zostały ściśle powiązane z Chrystusem i Eucharystią. Autor analizuje, jak koncepcja błogosławieństw ewoluowała w starożytności chrześcijańskiej, średniowieczu i czasach nowożytnych, zwracając uwagę na odchodzenie od powiązania błogosławieństw z Eucharystią na rzecz sakramentaliów. Sobór Watykański II wniósł istotny wkład w odnowienie teologii błogosławieństw, podkreślając ich liturgiczny charakter oraz rolę zarówno duchownych, jak i świeckich w ich udzielaniu.

Błogosławieństwo w perspektywie trynitarnej. Wokół deklaracji „Fiducia supplicans”

Katarzyna Parzych-Blakiewicz — 2024-12-31

W artykule przeprowadzono analizę treści deklaracji Fiducia supplicans pod kątem tematyki trynitologicznej. Do interpretacji źródła zastosowano klucz metodologiczny utworzony z pojęcia „świętość”, źródłowo powiązanego z trynitologicznym fundamentem teologii i doświadczenia wiary chrześcijańskiej. Celem badań jest wyszukanie i skomentowanie podstaw dogmatycznych źródła. Na teologiczną
kwestię błogosławieństwa składa się aspekt dynamiki w relacji między Bogiem a stworzeniem. Dlatego błogosławieństwo jest z jednej strony Bożym darem, a z drugiej uwielbieniem Boga – taka jest też struktura błogosławieństwa w deklaracji. W dokumencie tym, odczytanym w kluczu hagiologicznym, błogosławieństwo można nazwać „świętą obecnością”, Boga Ojca – „Źródłem świętej
obecności”, Jezusa Chrystusa – „Centrum świętej obecności”, a Ducha Świętego – „Ożywicielem świętej obecności”.

Adresat błogosławieństw według „Fiducia supplicans”

Sławomir Pawłowski — 2024-12-31

Wydana 18 grudnia 2023 roku przez Dykasterię Nauki Wiary Deklaracja Fiducia supplicans o duszpasterskim znaczeniu błogosławieństw rozróżnia i opisuje błogosławieństwa, które występują na kartach Biblii, określając je jako „zstępujące” (od Boga do człowieka), „wstępujące” (od człowieka do Boga) i „rozciągające się” (od człowieka do człowieka). W tych trzech „kierunkach”, ku tym trzem „adresatom”, kierowane są także błogosławieństwa w życiu Kościoła. W odbiorze Fiducia supplicans należy umiejętnie rozróżniać stosowane w niej pojęcia: małżeństwo, związek, para. Autor artykułu stawia tezę, że podwójne znaczenie słowa „małżeństwo” w języku polskim (jako związek osób albo jako osoby w związku) może sprzyjać dystansowaniu się wiernych w Polsce wobec tej deklaracji. Natomiast jej przybliżeniu może pomóc posłużenie się analogią do częstej praktyki zamawiania przez wiernych intencji Mszy św. z prośbą o błogosławieństwo. Dokument Fiducia supplicans jest odpowiedzią na wzrastające wobec Kościoła i w Kościele pragnienie przyjmowania błogosławieństw o charakterze inkluzywnym. Dla duchownych stanowi on zachętę, aby docenić ich znaczenie parenetyczne.

Integralność Boga jako fundament duchowości współpracującej z wychowaniem integralnym

Karol Godlewski — 2024-12-31

W obliczu indywidualizmu, relatywizmu, pluralizmu i sekularyzacji człowiek i wychowanie ulegają fragmentaryzacji. Odpowiedzią na to jest koncepcja integralnego wychowania, które obejmuje wszystkie aspekty ludzkiej egzystencji – zarówno doczesne, jak i transcendentne. Całościowe wychowanie zakłada kształtowanie osoby ludzkiej na wzór Chrystusa, istoty społecznej i odpowiedzialnej za siebie oraz otaczający ją świat. Współdziałanie wychowania z duchowością obejmuje praktykę modlitwy i postawę przenikającą codzienność. Modlitwa jako „bycie u Ojca” prowadzi do postawy „działania od Ojca”, kierując całe życie człowieka ku Bogu. Integralność wychowania, wspomagana życiem duchowym, opiera się na jedności Boga, który poprzez działanie Ducha Świętego odsłania człowiekowi swoją niesprzeczną, trwałą i wieczną naturę.

Papieska hermeneutyka Kościoła w Kazachstanie podczas wizyt ad limina

Alexey Mitsinskiy — 2024-12-31

Autor poszukuje odpowiedzi na pytanie, do jakiej wizji Kościoła papieże Jan Paweł II oraz Benedykt XVI zapraszali uczestników wizyt, jak papieże widzieli Kościół w Kazachstanie oraz jakie z tego wnioski wynikają obecnie dla wspólnoty kościelnej. Wypowiedzi te skierowane są do wszystkich pasterzy Kościoła Azji Środkowej, jednak w sposób szczególny uwzględniają sytuację historyczną
i polityczną Kościoła w Kazachstanie. To jest istotne, ponieważ Kazachstan i zmiany, które w tym kraju miały miejsce, wywarły duży wpływ na rozwój wspólnot i życie Kościoła w krajach ościennych. Mimo że kwestie poruszane przez papieży były i nadal pozostają aktualne dla wspólnoty w Kazachstanie, to jednak sam temat niniejszego opracowania dotychczas nie był ani prezentowany w kręgach naukowych, ani też szeroko omawiany nawet w samym Kazachstanie.

Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher, Wybrane gorzowskie kazania/ Ausgewählte Landsberger Predigten, red./Hrsg. T. Kuźmicki, J. Dubiec- Stach, T. Kirchhof, Gorzów Wielkopolski 2024, ss. 237

Jacek Froniewski — 2024-12-31

Recenzja książki: Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher, Wybrane gorzowskie kazania/Ausgewählte Landsberger Predigten, red./Hrsg. T. Kuźmicki, J. Dubiec-Stach, T. Kirchhof, Gorzów Wielkopolski 2024, ss. 237

„Hoffnung im christlichen Sinn ist immer auch Hoffnung für die anderenˮ. Theologische Dimensionen der Hoffnung in „Spe salviˮ von Benedikt XVI

Krzysztof Góźdź — 2024-12-31

„Hoffnung im christlichen Sinn ist immer auch Hoffnung für die anderenˮ. Theologische Dimensionen der Hoffnung in „Spe salviˮ von Benedikt XVI

Przepraw się i pomóż nam! Teologia i kultura

Jerzy Szymik — 2024-12-31

Przepraw się i pomóż nam! Teologia i kultura

Laudacja

Jarosław Kupczak — 2024-12-31

Laudacja na okoliczność doktoratu honoris causa ks. prof. Jerzego Szymika

Paszkwil Artura Sporniaka na temat teologii

Janusz Królikowski — 2024-12-31

Polemika z tezami red. Artura Sporniaka z "Tygodnika Powszechnego"

Defektów interpretacyjnych jednak brak? Próba obrony własnego stanowiska w obliczu jego zakwestionowania w pracy naukowej Księdza Profesora Janusza Królikowskiego. Część druga

Dawid Mielnik — 2024-12-31

Celem opracowania jest próba polemiki z artykułem Księdza Profesora Janusza Królikowskiego opublikowanym w czasopiśmie naukowym „Teologia w Polsce”. W tym studium autor próbuje obronić się przed zarzutami postawionymi mu w artykule polemicznym poprzez bezpośrednie odniesienie się do nich. Artykuł został podzielony na trzy części. Najpierw przybliżone zostały najważniejsze założenia metodyczne studium. Następnie podjęta została polemika z argumentami niemerytorycznymi, a w części trzeciej – z argumentami merytorycznymi. Po dokonanych analizach autor utrzymał swoje zakwestionowane stanowisko.