Constructing Macrina’s image in Gregory of Nyssa’s works on the background of heroic women literary tradition
Marta Szada
Uniwersytet Warszawski , PolandAbstract
In the following article I try to investigate how the literary means used by Gregory of Nyssa in his works, especially the Life of St. Macrina, the Dialogue about Soul and Resurrection and the Letter 19. are related to the tradition of depicting heroic woman. In the first part of this paper I consider biblical and martyrological literature, ancient novels, dramas and moralistic works of Plutarch. In the second part I gain a closer look into relations between the creation of Macrina and other hagiographical works of the same time. My purposes are complex. Firstly, I would like to determine the main differences of male and female hero’s narrations. Secondly, I try to examine how Gregory uses conventions and if he is innovative.
Keywords:
Gregory of Nyssa, Macrina the Younger, hagiography, sanctity, heroismReferences
Ambrosius Mediolanensis, De viduis, ed. G. Banterle, SAEMO 14/1, Milano – Roma 1989
Andia Y. de, Antoni Wielki, „Theodidaktos”, tłum. J. Dembska, ŹM 35
Apophthegmata Patrum, ed. J.C. Guy, Recherches sur la tradition grecque des „Apophthegmata Patrum”, Subsidia Hagiographica 36, Bruxelles 1962, 34, tłum. M. Borkow-ska, w: Pierwsza Księga Starców. Gerontikon, BOK 2, Kraków 1999
Arjava A., Women and Roman law in late antiquity, Helsinki 1994
Asiedu F.B.A., Following the Example of Woman: Augustine’s Conversion to Christianity in 386, VigCh 57 (2003) 276-306
Athanasius Alexandrinus, Vita sancti Antonii, ed. G.J.M. Bartelink, SCh 400, Paris 1994, Atanazy Aleksandryjski, Żywot św. Antoniego, w: Święty Antoni, Żywot. Pisma ascetyczne, ŹM 35, Kraków – Tyniec 2005
Augustinus, Confessiones, ed. M. Skutella: S. Aurelii Augustini Confessionum libri XIII, Stuttgart 1969
Augustinus, De civitate Dei, ed. E. Hoffmann, CSEL 40/1, Vindobonae 1899
Brown P., Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie, tłum. I. Kania, Kraków 2006
Brown P., Kult świętych. Narodziny i rola w chrześcijaństwie łacińskim, tłum. J. Partyka, Kraków 2007
Buc Ph., Martyr et ritualité dans l’Antiquité tardive. Horizons de l’écriture médiévale des rituels, „Annales. Histoire, Sciences Sociales” 52 (1997)
Cameron A., Education and Literary Culture, w: The Cambridge Ancient History, t. 14, ed. A. Cameron – P. Garnsey, Cambridge 2008
Cameron A., The Early Cult of the Virgin, w: Mother of God: Representations of the Virgin in Byzantine Art, ed. M. Vassilaki, Milan 2000
Clark E., Introduction to the Text, w: The Life of Melania the Younger, ed. E. Clark, New York – Toronto 1984
Clark E.A., The Lady Vanishes: Dilemmas of a Feminist Historian after the „Linguistic Turn”, ChH 67 (1998)
Clo¬ke G., The Female Man of God. Women and Spiritual Power in the Patristic Age, AD 350-450, London – New York 1995
Coon L.L., Sacred Fictions. Holy Women and Hagiography in Late Antiquity, Philadel¬phia 1997
Dagron G., Introduction, w: Vie et Miracles de sainte Thècle, Bruxelles 1978
Delehaye H., Sanctus. Essai sur le culte des saints dans l’Antiquité, Bruxelles 1927
Diogenes Laertios, Vitae philosophorum
Eusebius Caesariensis, HE, ed. G. Bardy, SCh 41, Paris 1955
Evangelium Mariae, ed. Ch. M. Tuckett,The Gospel of Mary, Oxford 2007, tłum. W. My¬szor: Ewangelia Marii, STV 13 (1975) 149-160
Gardner J., Women in Roman Law and Society, London – Sidney 1986
Gerontius, Vita sanctae Melaniae, ed. P. Laurence: Gérontius, La vie latine de Sainte Mélanie, Jerusalem 2002
Gianarelli E., Macrina e sua madre: santità e paradosso, StPatr 20 (1989) 224-230
Gregorius Nazianzeus, Oratio, ed. M.A. Calvet-Sebasti, SCh 405, Paris 1995
Gregorius Nyssenus, De anima et resurrectione, PG 46, tłum. W. Kania: Grzegorz z Nyssy, Dia¬log z siostrą Makryną o duszy i zmartwychwstaniu, w: Grzegorz z Nyssy, Wybór pism, PSP 14, War¬szawa 1974
Gregorius Nyssenus, De opificio hominis, PG 44
Gregorius Nyssenus, Epistula, ed. G. Pasquali, GNO VIII/2, Leiden 2002
Gregorius Nyssenus, In Basilium fratrem, ed. O. Lendle, GNO X/1
Gregorius Nyssenus, In Canticum Canticorum hom., ed. H. Langerbeck, GNO VI, Leiden 1986
Gregorius Nyssenus, In XL Martyriis 2, ed. O. Lendle, GNO X/1
Gregorius Nyssenus, Vita Ephremi, PG 46
Gregorius Nyssenus, Vita Gregorii Thaumaturgi, ed. G. Heil, GNO X/1, Leiden 1990
Gregorius Nyssenus, Vita sanctae Macrinae, ed. P. Maraval, SCh 178, Paris 1971
Grzegorz z Nyssy, Życie Mojżesza, ŹMT 50, Kraków 2009
Hieronymus, Epistula, ŹMT 54, oprac. H. Pietras, tłum. J. Czuj, oprac. M. Ożóg, Kraków 2010
Hunter D.G., Marriage, Celibacy and Heresy in Ancient Christianity, Oxford 2007
Johnson S.F., The Life and Mirac¬les of Thekla. Literary Study, Cambridge Mass. – London 2006
Kitzlera P., Passio Perpetuae and Acta Perpetuae. Between Tradition and Innovation, „Listy Filologické” 130 (2007)
Laurence P., Gérontios et la «Vie de sainte Mélanie»: hagiographie et roman, w: Les Personages du roman grec. Actes du colloque de Tours, 18-20 novembre 1999, éd. B. Pouderon – Ch. Hunzinger – D. Kasprzyk 2001
Laurence P., La Vie grecque et latine, w: Gérontius, La vie latine de Sainte Mélanie, Jerusalem 2002
Laurence P., Recherches chro¬nologiques, w: Gérontius, La vie latine de Sainte Mélanie, Jerusalem 2002
Maraval P., Introduction, w: SCh 178
McNamara J.A., Gendering Virtue, w: Plutarch’s Advice to the Bride
Méridier L., Grégoire de Nysse et influence de Deuxiéme Sophistique, Paris 1923
Moutsoulas E., La „Sainteté” dans les oeuvres biographiques de Grégoire de Nysse, w: The Biographical Works of Gregory of Nyssa: proceedings of the Fifth International Colloquium on Gregory of Nyssa, (Mainz, 6-10 September 1982), ed. A. Spira, Cambridge Mass. 1984
Palladius, Historia Lausiaca, ed. C. Butler, Texts and Studies. Contributions to Biblical and Patristic Literature, VI/2: The Lausiac History of Palladius, Cambridge 1904
Passio Perpetuae, ed. J. Amat, SCh 417, Paris 1996
Perkins J., The Suffering Self. Pain and narrative representation in the early Chri¬stian era, New York 1995
Platon, Leges
Platon, Res publica
Plutaruchus, Mulierum virtutes, ed. W. Nachstadt, Plutarchi Moralia, II/1, Leipzig 1935
Robert L., Une vision de Perpétue martyre à Carthage en 203, „Comptes-rendus des séances de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres” 126 (1982)
Stadter Ph.A., Philosophos kai Philandros. Plutarch’s View of Women in the Moralia and the Lives, w: Plutrach’s Advice to the Bride and Groom and A Consolation to His Wife, ed. S.B. Pomeroy, New York – Oxford 1999
Starowieyski M., Tytuł Theotokos w świadectwach przedefeskich, AnCra 16 (1984) 409-449
Sulpicius Severus, Epistula, ed. C. Halm, CSEL 1, Vindo¬bonae 1866
Szczur P., Formy „świadczenia” chrześcijańskiego (martyria) w nauce Klemensa Aleksandryjskiego, SSan 12 (2005) z. 1, 43-59
Szczur P., Makryna Starsza, EK XI 895
Szczur P., Martyria w pismach Klemensa Aleksandryjskiego, w: Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijań¬stwa, IV: Męczennicy w świecie późnego antyku, red. B. Iwaszkiewicz-Wronikowska – D. Próch¬niak, Lublin 2004, 97-109
Szczur P., Melania Młodsza, EK XII
Szczur P., U źródeł wczesnochrześcijańskiego tytułu „męczen¬nik (martys – martyr), „Kościół w Polsce. Dzieje i kultura” 10 (2011) 23-40
Tertullianus, De praescriptione haereticorum, ed. P. de Labriolle, SCh 46, Paris 1957, 147, tłum. E. Stanula: Tertulian, Preskrypcja przeciw heretykom, w: Tertulian, Wybór pism, PSP 5, Warszawa 1970
Thucydides, Historiae
Veyne P., Cesarstwo Rzymskie, w: Historia życia prywatnego, t. 1, red. P. Veyne, tłum. K. Arustowicz – M. Rostworowska, Wrocław – Warszawa – Kraków 2005
Vita sanctae Olympiadis, ed. H. Delehaye, AnBol 15 (1896)
Vita sanctae Theclae, ed. G. Dagron, Vie et Miracles de sainte Thècle, Bruxelles 1978
Warren Smith J., Macrina, Tamer of Horses and Healer of Souls: Grief and the Therapy of Hope in Gregory of Nyssa’s De Anima et Resurrectione, JTS 52 (2001) 37-60
Andia Y. de, Antoni Wielki, „Theodidaktos”, tłum. J. Dembska, ŹM 35
Apophthegmata Patrum, ed. J.C. Guy, Recherches sur la tradition grecque des „Apophthegmata Patrum”, Subsidia Hagiographica 36, Bruxelles 1962, 34, tłum. M. Borkow-ska, w: Pierwsza Księga Starców. Gerontikon, BOK 2, Kraków 1999
Arjava A., Women and Roman law in late antiquity, Helsinki 1994
Asiedu F.B.A., Following the Example of Woman: Augustine’s Conversion to Christianity in 386, VigCh 57 (2003) 276-306
Athanasius Alexandrinus, Vita sancti Antonii, ed. G.J.M. Bartelink, SCh 400, Paris 1994, Atanazy Aleksandryjski, Żywot św. Antoniego, w: Święty Antoni, Żywot. Pisma ascetyczne, ŹM 35, Kraków – Tyniec 2005
Augustinus, Confessiones, ed. M. Skutella: S. Aurelii Augustini Confessionum libri XIII, Stuttgart 1969
Augustinus, De civitate Dei, ed. E. Hoffmann, CSEL 40/1, Vindobonae 1899
Brown P., Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie, tłum. I. Kania, Kraków 2006
Brown P., Kult świętych. Narodziny i rola w chrześcijaństwie łacińskim, tłum. J. Partyka, Kraków 2007
Buc Ph., Martyr et ritualité dans l’Antiquité tardive. Horizons de l’écriture médiévale des rituels, „Annales. Histoire, Sciences Sociales” 52 (1997)
Cameron A., Education and Literary Culture, w: The Cambridge Ancient History, t. 14, ed. A. Cameron – P. Garnsey, Cambridge 2008
Cameron A., The Early Cult of the Virgin, w: Mother of God: Representations of the Virgin in Byzantine Art, ed. M. Vassilaki, Milan 2000
Clark E., Introduction to the Text, w: The Life of Melania the Younger, ed. E. Clark, New York – Toronto 1984
Clark E.A., The Lady Vanishes: Dilemmas of a Feminist Historian after the „Linguistic Turn”, ChH 67 (1998)
Clo¬ke G., The Female Man of God. Women and Spiritual Power in the Patristic Age, AD 350-450, London – New York 1995
Coon L.L., Sacred Fictions. Holy Women and Hagiography in Late Antiquity, Philadel¬phia 1997
Dagron G., Introduction, w: Vie et Miracles de sainte Thècle, Bruxelles 1978
Delehaye H., Sanctus. Essai sur le culte des saints dans l’Antiquité, Bruxelles 1927
Diogenes Laertios, Vitae philosophorum
Eusebius Caesariensis, HE, ed. G. Bardy, SCh 41, Paris 1955
Evangelium Mariae, ed. Ch. M. Tuckett,The Gospel of Mary, Oxford 2007, tłum. W. My¬szor: Ewangelia Marii, STV 13 (1975) 149-160
Gardner J., Women in Roman Law and Society, London – Sidney 1986
Gerontius, Vita sanctae Melaniae, ed. P. Laurence: Gérontius, La vie latine de Sainte Mélanie, Jerusalem 2002
Gianarelli E., Macrina e sua madre: santità e paradosso, StPatr 20 (1989) 224-230
Gregorius Nazianzeus, Oratio, ed. M.A. Calvet-Sebasti, SCh 405, Paris 1995
Gregorius Nyssenus, De anima et resurrectione, PG 46, tłum. W. Kania: Grzegorz z Nyssy, Dia¬log z siostrą Makryną o duszy i zmartwychwstaniu, w: Grzegorz z Nyssy, Wybór pism, PSP 14, War¬szawa 1974
Gregorius Nyssenus, De opificio hominis, PG 44
Gregorius Nyssenus, Epistula, ed. G. Pasquali, GNO VIII/2, Leiden 2002
Gregorius Nyssenus, In Basilium fratrem, ed. O. Lendle, GNO X/1
Gregorius Nyssenus, In Canticum Canticorum hom., ed. H. Langerbeck, GNO VI, Leiden 1986
Gregorius Nyssenus, In XL Martyriis 2, ed. O. Lendle, GNO X/1
Gregorius Nyssenus, Vita Ephremi, PG 46
Gregorius Nyssenus, Vita Gregorii Thaumaturgi, ed. G. Heil, GNO X/1, Leiden 1990
Gregorius Nyssenus, Vita sanctae Macrinae, ed. P. Maraval, SCh 178, Paris 1971
Grzegorz z Nyssy, Życie Mojżesza, ŹMT 50, Kraków 2009
Hieronymus, Epistula, ŹMT 54, oprac. H. Pietras, tłum. J. Czuj, oprac. M. Ożóg, Kraków 2010
Hunter D.G., Marriage, Celibacy and Heresy in Ancient Christianity, Oxford 2007
Johnson S.F., The Life and Mirac¬les of Thekla. Literary Study, Cambridge Mass. – London 2006
Kitzlera P., Passio Perpetuae and Acta Perpetuae. Between Tradition and Innovation, „Listy Filologické” 130 (2007)
Laurence P., Gérontios et la «Vie de sainte Mélanie»: hagiographie et roman, w: Les Personages du roman grec. Actes du colloque de Tours, 18-20 novembre 1999, éd. B. Pouderon – Ch. Hunzinger – D. Kasprzyk 2001
Laurence P., La Vie grecque et latine, w: Gérontius, La vie latine de Sainte Mélanie, Jerusalem 2002
Laurence P., Recherches chro¬nologiques, w: Gérontius, La vie latine de Sainte Mélanie, Jerusalem 2002
Maraval P., Introduction, w: SCh 178
McNamara J.A., Gendering Virtue, w: Plutarch’s Advice to the Bride
Méridier L., Grégoire de Nysse et influence de Deuxiéme Sophistique, Paris 1923
Moutsoulas E., La „Sainteté” dans les oeuvres biographiques de Grégoire de Nysse, w: The Biographical Works of Gregory of Nyssa: proceedings of the Fifth International Colloquium on Gregory of Nyssa, (Mainz, 6-10 September 1982), ed. A. Spira, Cambridge Mass. 1984
Palladius, Historia Lausiaca, ed. C. Butler, Texts and Studies. Contributions to Biblical and Patristic Literature, VI/2: The Lausiac History of Palladius, Cambridge 1904
Passio Perpetuae, ed. J. Amat, SCh 417, Paris 1996
Perkins J., The Suffering Self. Pain and narrative representation in the early Chri¬stian era, New York 1995
Platon, Leges
Platon, Res publica
Plutaruchus, Mulierum virtutes, ed. W. Nachstadt, Plutarchi Moralia, II/1, Leipzig 1935
Robert L., Une vision de Perpétue martyre à Carthage en 203, „Comptes-rendus des séances de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres” 126 (1982)
Stadter Ph.A., Philosophos kai Philandros. Plutarch’s View of Women in the Moralia and the Lives, w: Plutrach’s Advice to the Bride and Groom and A Consolation to His Wife, ed. S.B. Pomeroy, New York – Oxford 1999
Starowieyski M., Tytuł Theotokos w świadectwach przedefeskich, AnCra 16 (1984) 409-449
Sulpicius Severus, Epistula, ed. C. Halm, CSEL 1, Vindo¬bonae 1866
Szczur P., Formy „świadczenia” chrześcijańskiego (martyria) w nauce Klemensa Aleksandryjskiego, SSan 12 (2005) z. 1, 43-59
Szczur P., Makryna Starsza, EK XI 895
Szczur P., Martyria w pismach Klemensa Aleksandryjskiego, w: Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijań¬stwa, IV: Męczennicy w świecie późnego antyku, red. B. Iwaszkiewicz-Wronikowska – D. Próch¬niak, Lublin 2004, 97-109
Szczur P., Melania Młodsza, EK XII
Szczur P., U źródeł wczesnochrześcijańskiego tytułu „męczen¬nik (martys – martyr), „Kościół w Polsce. Dzieje i kultura” 10 (2011) 23-40
Tertullianus, De praescriptione haereticorum, ed. P. de Labriolle, SCh 46, Paris 1957, 147, tłum. E. Stanula: Tertulian, Preskrypcja przeciw heretykom, w: Tertulian, Wybór pism, PSP 5, Warszawa 1970
Thucydides, Historiae
Veyne P., Cesarstwo Rzymskie, w: Historia życia prywatnego, t. 1, red. P. Veyne, tłum. K. Arustowicz – M. Rostworowska, Wrocław – Warszawa – Kraków 2005
Vita sanctae Olympiadis, ed. H. Delehaye, AnBol 15 (1896)
Vita sanctae Theclae, ed. G. Dagron, Vie et Miracles de sainte Thècle, Bruxelles 1978
Warren Smith J., Macrina, Tamer of Horses and Healer of Souls: Grief and the Therapy of Hope in Gregory of Nyssa’s De Anima et Resurrectione, JTS 52 (2001) 37-60
Szada, M. (2013). Konstrukcja wizerunku Makryny w pismach Grzegorza z Nyssy na tle literackiej tradcyji przedstawiania heroicznej kobiety. Vox Patrum, 60, 359–383. https://doi.org/10.31743/vp.3996
Marta Szada
Uniwersytet Warszawski
Uniwersytet Warszawski
License
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
