Papież Pius XII wobec Szoah. Artykuł sprawozdawczy
Kazimierz Stanisław Dola
Abstrakt
Czy Pius XII jest winny lub współwinny zagłady Żydów w czasie II wojny światowej? Odpowiedź Żydów – świadków, którzy przeżyli Shoah, jest jednomyślna: nikomu tyle nie zawdzięczają, ile temu papieżowi. Sztuka teatralna „Namiestnik” z 1963 r. radykalnie zmieniła tę opinię na niekorzyść papieża: został uznany (głównym) winowajcą zagłady. Ekspozycja przygotowana w Muzeum Męczeństwa Yad Vashem w Jerozolimie w 2005 r. sformułowała winę papieża Piusa XII w siedmiu oskarżeniach-zarzutach: 1. zawarł konkordat z Hitlerem; 2. nie ogłosił antyrasistowskiej encykliki przygotowanej przez Piusa XI; 3. nie reagował protestem na relacje o postępującej zagładzie; 4. uchylił się od podpisania deklaracji aliantów w 1942 r. potępiającej eksterminację; 5. nie ochronił Żydów rzymskich; 6. zachowywał neutralność; 7. milczał wobec ludobójstwa. Autor usiłuje wykazać niesłuszność tych zarzutów.
Słowa kluczowe:
Pius XII, holocaust (Shoah), Kościół a judaizm.Bibliografia
Blet P., Graham R.A., Martini A., Schneider B. (red.), Actes et Documents du Saint Siége relatifs à la Seconde Guerre Mondiale, t. 1-11, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 1965-1981.
Blet P., Pius XII i druga wojna światowa w tajnych archiwach watykańskich, Katowice: Księgarnia św. Jacka 2000.
Bremer J., Zuflucht im Schatten von Sankt Peter, „Frankfurter Allgemeine Zeitung“, 3.04.2013.
Chadwick O., Britain and the Vatican During the Second World War, Cambridge: Cambridge University Press: 1987.
Cornwell J., Papież Hitlera. Sekretna historia Piusa XII, tłum. A. Grabowski, Kraków: Da Capo 2014.
Dalin D.G., Pius XII i Żydzi, „Przegląd Powszechny” 11 (2001), s. 184-199.
Goldhagen D.J., Niedokończony rozrachunek. Rola Kościoła katolickiego w Holokauście i niedopełniony obowiązek zadośćuczynienia, tłum. H. Jankowska, Warszawa: SIC! 2005.
Goldhagen D.J., Gorliwi kaci Hitlera. Zwyczajni Niemcy i Holokaust, tłum. W. Horabik, Warszawa: Prószyński i S-ka 1999.
Gumpel P., Jaki naprawdę był Pius XII, „Przegląd Powszechny” 9 (1999), s.187-192.
Gumpel P., Oddać sprawiedliwość Piusowi XII, „Przegląd Powszechny” 10 (2000), s. 81-94.
Guz E., Pius XII. Nieznane wątki polskie, Warszawa: Bellona 2012.
Hesemann M., Pius XII wobec Hitlera, Kraków: Salwator 2010.
Horoszewicz M., Dysproporcje pacellańskie, „Przegląd Powszechny” 10 (2000), s. 71-80.
Ignatowski G., Papieże wobec kwestii żydowskiej. Pius XII, Jan XXIII, Paweł VI, Jan Paweł II, Benedykt XVI, Katowice: Studio Noa 2007.
Jonca K., Kardynał Adolf Bertram wobec ideologii totalitarnych (1930-1945), w: Ludzie śląskiego Kościoła katolickiego, red. K. Matwijowski, Wrocław: Wydawnictwo UWr 1992, s. 91-103
Lapide P.E., Roma e gli ebrei. L`azione del Vaticano a favoredelle vittime del nazismo, Milano: Mondadori 1967.
Lapomarda V.A. SJ, Papież Pius XII i Żydzi. Dlaczego powinien zostań beatyfikowany?, „Zagłada Żydów. Studia i materiały. Pismo Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFIS PAN” 5 (2009), s. 280-294.
Marrus M.R., Holokaust. Historiografia, tłum. A. Tomaszewska, Warszawa: Wiedza Powszechna 1993
Pamiętamy: Refleksje nad Szoah. Dokument Komisji ds. Kontaktów Religijnych z Judaizmem, „L`Osservatore Romano” (wyd. polskie) 5-6 (1998), s. 52-56.
Papież Pius XII który chronił Żydów, http://www.fronda.pl/blogi/prawda-o-nobliscie/papiez-pius-xii-ktory-chronil-zydow,3 (dostęp 11.03.2016).
Phayer M., Kościół katolicki wobec Holokaustu 1930-1965, Zakrzewo: Wydawnictwo Replika 2011.
Polonsky A., Dzieje Żydów w Polsce i Rosji, Warszawa: PWN 2014.
Repgen K., Dostojewski nahm es mit Schuld und Sühne genauer, „Frankfurter Allgemeine Zeitung“, 8.10.2002.
Sale G., Hitler, Stolica Apostolska i Żydzi. Dokumenty z Tajnego Archiwum Watykańskiego odtajnione w 2004 r., tłum. Z. Kasprzak, Kraków: WAM 2007.
Schatz K., Zwischen Säkularisation und Zweitem Vaticanum. Der Weg des deutschen Katholizismus im 19. und 20. Jahrhundert, Frankfurt am Main: 1989.
Sentek M., Działalność pastoralna kardynała Klemensa Augusta von Gallena ordynariusza Diecezji Münster w latach od 1933 do 1946, Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny 2008.
Stefański J., Droga paschalna rabina Zolliego, „Nasz Dziennik”, 20-21.03.2010.
Thomas G., Żydzi papieża, , tłum. M. Szubert, Warszawa: Świat Książki 2014
Tornielli a., Pius XII. Papież, który ratował Żydów, Kraków: tłum. M. Jabłońska, Kraków: Wydawnictwo AA 2015.
Wiest K.-H., „Der Stellvertreter“ – Ein Stück und seine Wirkung, w: Kirche im Nationalsozialismus, hrg. Vom Geschichtsverein der Diözese Rottenburg-Stuttgart, Sigmaringen: Thorbecke 1984, s. 203-247.
Wolff-Powęska A., A bliźniego swego… Kościoły w Niemczech wobec „problemu żydowskiego”, Poznań: Instytut Zachodni 2003.
Zieliński Z., Pius XII, w: Encyklopedia Katolicka, t. 15, Lublin: Wydawnictwo KUL 2011, kol. 763-768.
Ur. 1934, kapłan diecezji opolskiej, profesor, historyk dziejów Kościoła protonotariusz apostolski (infułat). Szczególne zainteresowania naukowe obejmują dzieje Kościoła na Śląsku oraz Kościoła powszechnego z okresu starożytności i średniowiecza, jak również czasy reformacji. W latach 1983-1994 pełnił funkcję rektora Wyższego Seminarium Duchownego w Nysie. Od roku 2005 emerytowany kierownik Katedry Historii Kościoła i Patrologii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Opublikował m.in.: Dzieje Kościoła na Śląsku, cz. 1, Średniowiecze, Opole 1996; Dominikanie w Nysie, Opole 2009; Kapucynki w Nysie, Opole 2012; Magdalenki w Nysie, Opole 2014; Res sacra miser. Studia z dziejów dobroczynności i opieki społecznej, Opole 2014. Adres do korespondencji: kdola@uni.opole.pl
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
