Holocaust, Dekalog i Kieślowski
Marek Lis
Abstrakt
Pośród filmów, podejmujących tematykę Zagłady oraz obojętności (a nawet współwiny Polaków) na los Żydów, ważne znaczenie ma Dekalog, osiem (1988) Krzysztofa Kieślowskiego. Jego pierwszoplanowymi postaciami są Elżbieta, której jako żydowskiemu dziecku podczas wojny pod pretekstem zawartego w Dekalogu zakazu kłamstwa odmówiła ratunku Zofia, obecnie profesor etyki. Ich rozmowa po czterech dziesięcioleciach, pozwalająca na poznanie prawdy o motywach postępowania, prowadzi do opartego na przebaczeniu pojednania. Kieślowski w swoim filmie wprowadza również wątek teologiczny, stawiając pytanie o istnienie Boga. Oprócz utworu Kieślowskiego, tematyka pomocy udzielanej Żydom, ale również obojętności, a nawet współodpowiedzialności Polaków wobec Zagłady, obecna jest w licznych polskich filmach fabularnych i dokumentalnych. Wątkiem, który w nich powraca, jest także rola ludzi wierzących, którzy nie zawsze potrafili sprostać wymogom sumienia i wiary.
Słowa kluczowe:
Krzysztof Kieślowski, film, Zagłada, KościółBibliografia
Błoński J., Biedni Polacy patrzą na getto, „Tygodnik Powszechny” 2 (1987), s. 1.
Gross J.T., Sąsiedzi, Sejny: Pogranicze 2000.
Gross J.T., Złote żniwa, Kraków: Znak 2001.
Jan Paweł II, List do artystów, Wrocław: TUM Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej 2005.
Kieślowski K., Autobiografia, opr. D. Stok, Kraków: Znak 2012.
Krall H., Jakiś czas, w: S. Zawiśliński (red.), O Kieślowskim... refleksje, wspomnienia, opinie, Warszawa: Skorpion 1998, s. 38–41.
Lebecka M., ...Wpisany w gwiazdę Dawida krzyż, w: M. Lis, A. Garbicz (red.), Światowa encyklopedia filmu religijnego, Kraków: Biały Kruk 2007, s. 586–587.
Lebecka M., Marsz żywych, w: M. Lis, A. Garbicz (red.), Światowa encyklopedia filmu religijnego, Kraków: Biały Kruk 2007, s. 304–305.
Lis M., Biblia w „Dekalogu” Krzysztofa Kieślowskiego i milczenie teologów, w: S. Szymik (red.), Biblia kodem kulturowym Europy, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013, s. 239–247.
Lis M., Dekalog na nowo, „Magazyn Filmowy” 4 (2016), s. 88–89.
Lis M., Dekalog, osiem: Stary Testament spotyka Ewangelię, w: M. Lis, M. Legan (red.), Kieślowski czyta Dekalog, Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego 2014, s. 83–91.
Lis M., Figury Chrystusa w „Dekalogu” Krzysztofa Kieślowskiego, Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego 2013, wyd. 2 rozsz.
Luter A., Joanna, „Kino” 12 (2010), s. 72.
Luter A., Pokłosie, „Kino” 11 (2012), s. 66–67.
Majmurek J., Ida, „Kino” 10 (2013), s. 71.
Mąka-Malatyńska K., Widok z tej strony. Przedstawienia Holocaustu w polskim filmie, Poznań; Wydawnictwo UAM 2012.
McDonnell J., SIGNIS Prize for Best European Film 2014, „SIGNIS Media” 1 (2015), s. 18.
Morstin-Popławska A., Daleko od okna, w: M. Lis, A. Garbicz (red.), Światowa encyklopedia filmu religijnego, Kraków: Biały Kruk 2007, s. 99.
Preizner J., Kamienie na macewie. Obrazy Holokaustu w polskim kinie, Kraków-Budapeszt: Wydawnictwo Austeria 2012.
Reimer R.C., Historical Dictionary of Holocaust Cinema, Lanham: Scarecrow Press 2012.
Sobolewski T., Wszyscy tam byliśmy, w: S. Zawiśliński (red.), O Kieślowskim... refleksje, wspomnienia, opinie, Warszawa: Skorpion 1998, s. 14–16.
Trémois C.-M., 8. Tu ne mentiras point, „Télérama” [Le Décalogue de Krzysztof Kieslowski] (1990), s. 11.
Woodward S. (red.), After Kieslowski: The Legacy of Krzysztof Kieslowski, Detroit: Wayne State University Press 2009.
Filmografia
Daleko od okna, reż. Jan Jakub Kolski, 2000.
Dekalog, dwa, reż. Krzysztof Kieślowski, 1988.
Dekalog, jeden, reż. Krzysztof Kieślowski, 1988.
Dekalog, osiem, reż. Krzysztof Kieślowski, 1988.
Dekalog, reż. Krzysztof Kieślowski, 1988.
Dzieci Ireny Sendlerowej (The Courageous Heart of Irena Sendler), reż. John Kent Harrison, 2009.
Ida, reż. Paweł Pawlikowski, 2013.
Joanna, reż. Feliks Falk, 2010.
Korczaka, reż. Andrzej Wajda, 1990.
Letnie przesilenie, reż. Michał Rogalski, 2014.
Ludzi Boga (Des Hommes et des dieux), reż. Xavier Beauvois, 2010.
Marsz żywych, reż. Grzegorz Linkowski, 2003.
Miejsce urodzenia, reż. Paweł Łoziński, 1992.
Nasze matki, nasi ojcowie (Unsere Mütter, unsere Väter), reż. Philipp Kadelbach, 2013.
Pokłosie, reż. Władysław Pasikowski, 2012.
Sprawiedliwi, reż. Waldemar Krzystek, 2009.
Sprawiedliwy, reż. Michał Szczerbic, 2015.
Stella, reż. Maciej Pawlicki, 2015.
Świat Józefa, reż. Rafał Wieczyński, 2010.
W ciemności, reż. Agnieszka Holland, 2011.
...Wpisany w gwiazdę Dawida krzyż, reż. Grzegorz Linkowski, 1997.
Wszyscy, których kochałem (Au nom de tous les miens), reż. Robert Enrico, 1983.
Wyspa (Ostrow), reż. Paweł Łungin, 2006.
Ur. 1967, prezbiter diecezji opolskiej, doktor nauk komunikacji społecznej (Università Pontificia Salesiana, Rzym, 2000), doktor habilitowany teologii (Uniwersytet Opolski, 2007). Profesor UO, kierownik katedry Homiletyki, Mediów i Komunikacji WT UO. Autor artykułów i książek głównie z obszaru teologii filmu i mediów, m.in. Audiowizualny przekład Biblii (2002), 100 filmów biblijnych (2005), Figury Chrystusa w „Dekalogu” Krzysztofa Kieślowskiego (2007, 2013), Krzysztof Zanussi. Przewodnik teologiczny (2015), redaktor m.in.: Ukryta religijność kina (2002), Światowa encyklopedia filmu religijnego (2007, z A. Garbiczem), Cinematic Transformations of the Gospel (2013), Kieślowski czyta Dekalog (2014, z M. Leganem). Członek jury ekumenicznego na międzynarodowych festiwalach filmowych m.in. w Erywaniu, Warszawie, Fryburgu i Cannes. Adres do korespondencji: mlis@uni.opole.pl
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
