Idea naśladowania w teologii moralnej jako próba metodycznego przedstawienia chrześcijańskiego powołania do świętości
Tadeusz Zadykowicz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1687-8286
Abstrakt
Jednym z najstarszych sposobów ukazywania praktycznej realizacji powołania do świętości jest naśladowanie Chrystusa. W przeszłości próbowano wykorzystać tę ideę, poszerzoną o naśladowanie wzorów ludzkich, także w teologicznomoralnej refleksji nad procesem doskonalenia i uświęcenia człowieka. Próby te napotkały jednak wiele przeszkód związanych z określeniem przedmiotu naśladowania (wzoru) oraz samego naśladowania. Także współcześnie, z pewnymi zastrzeżeniami, idea naśladowania może służyć metodycznemu przedstawieniu chrześcijańskiego powołania do świętości oraz konkretnych dróg urzeczywistniania tego powołania. Ujmowana łącznie z biblijną kategorią powołania i obdarowania pozwala ona w sposób syntetyczny ująć chrześcijańskie życie moralne i może być punktem odniesienia dla szczegółowych zobowiązań moralnych. Poprawne przedstawienie powołania do świętości w kategoriach naśladowania musi być jednak oparte o właściwą terminologię i winno stanowić syntezę tego, co na temat naśladowania mówi Objawienie oraz osiągnięć współczesnych nauk szczegółowych i tzw. nauk o człowieku. Takie przedstawienie podkreśla istotne cechy moralności chrześcijańskiej, a zwłaszcza jej charakter religijny, personalistyczny i społeczny, a zarazem wykazuje błąd ujęć skrajnie autonomicznych oraz skrajnej heteronomii.
Słowa kluczowe:
teologia moralna, naśladowanie, świętość, wzór osobowyBibliografia
Biemer G., Das Vorbild Gottes. Zur theologischen Bedeutung des Vorbildes, w: Christ werden braucht Vorbilder. Beiträge zur Neubegründung der Leitbildthematik in der religiösen Erziehung und Bildung, red. G. Biemer, A. Biesinger, Matthias-Grünewald-Verlag, Mainz 1983.
Ebner R., Vorbilder und ihre Bedeutung für die religiöse Erziehung in der Sekundarstufe. Eine wissenschaftliche Darstellung mit einer empirischen Untersuchung, St. Ottilien 1988.
Feeser-Lichterfeld U., Berufung. Eine praktisch-theologische Studie zur Revitalisierung einer pastoralen Grunddimension, Münster 2005.
Frost U., Erziehung durch Vorbilder? w: Vor-Bilder. Realität und Illusion, red. H. Schmidinger, Salzburger 1996, s. 95.
Galarowicz J., W drodze do etyki odpowiedzialności, t. 1: Fenomenologiczna etyka wartości (Max Scheler – Nicolai Hartmann – Dietrich von Hildebrand), Kraków 1997.
Gebauer G., Ch. Wulf, Mimesis. Kultur – Kunst – Geselschaft, Reinbek bei Hamburg 1998.
Goffi T., Sequela/Imitazione, w: Nuovo dizionario di teologia morale, red. F. Compagnoni, G. Piana, S. Privitera, Cinisello Balsano 1990, s. 1214.
Hoffmann T., Jüngerschaft und Gemeinde. Eine praktisch-theologische Studie über die Erziehung zur Nachfolge in evengelikal-freikirchlichen Gemeinden im postmodern-urbanen Umfeld, b.m.w. 2005.
Honecker M., Einführung in die Theologische Ethik. Grundlagen und Grundbegriffe, Berlin-New York 1990.
Keller J., Etyka katolicka, cz. 1, Warszawa 1957.
Mariański J., Młodzież między tradycją a ponowoczesnością. Wartości moralne w świadomości maturzystów, Lublin 1995.
Merino E.C., de Haro R. G., Teologia moralna fundamentalna, tłum. A. Liduchowska. Kraków 2004.
Michalski R.. Antyczne źródła pojęcia „mimesis”, „Filo-Sofija” 5(2005) nr 1 s. 45-64; H. Koller, Die Mimesis in der Antike. Nachahmung, Darstellung, Ausdruck, A. Francke Verlag, Bern 1954.
Mieth I., Mieth D., Vorbild oder Modell, w: Ethisch handeln lernen . Zu Konzeption und Inhalt ethischer Erziehung, red. G. Stachel, D. Mieth, Zürich 1978.
Milchner H.J., Nachfolge Jesu und Imitatio Christi. Die theologische Entfaltung der Nachfolgethematik seit den Anfängen der Christenheit bis hin in die Zeit der devotio moderna – unter besonderer Berücksichtigung religionspädagogischer Ansätze, Lit, Münster 2004.
Misiurek J., Wieki męczeństwa, w: Tertio millennio adveniente. U progu trzeciego tysiąclecia, red. G. Witaszek, Lublin 2000, s. 157-178.
Nagórny J., Rola wiodących idei biblijnych w teologii moralnej, w: Veritatem facientes. Księga Pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Franciszka Greniuka, red. J. Nagórny, J. Wróbel, Lublin 1997, s. 259-292.
Olejnik S., Dar – wezwanie – odpowiedź. Teologia moralna, t. 1: Wprowadzenie i idea wiodąca, Warszawa 1988, s. 108.
Olejnik S., Teologia moralna ogólna, Warszawa 1957.
Pawlina K., Polska młodzież przełomu wieków, Warszawa 1998.
Piegsa J., Człowiek – istota moralna, t. 1: Teologia moralna fundamentalna, tłum. S. Frącz, R. Bigdoń, G. Wenzel, Opole 2002.
Pié-Ninot S., Męczennicy: świadectwo nie do zapomnienia, w: Jan Paweł II. Tertio millennio adveniente. Komentarz teologiczno-pastoralny w opracowaniu Rady Prezydium Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, red. A. Amato i. in., Sandomierz 1995, s. 195-210.
Pokrywka M., Posłannictwo uniwersytetu w integralnej formacji człowieka, w: Formacja moralna – formacja sumienia, red. J. Nagórny, T. Zadykowicz, Lublin 2006, s. 177-191.
Rentiis de D., Die Zeit der Nachfolge. Zur Interdependenz von „imitatio Christi“ und „imitatio auctorum“ im 12.-16. Jahrhundert, Tübingen 1996.
Riches J.K., Nachfolge Jesu, III: Von der Reformation bis zur Gegenwart, w: Theologische Realenzyklopädie, t. 23, red. G. Krause, G. Müller, Berlin u.a. 1977-2004, s. 691-701.
Scheler M., Istota i formy sympatii, tłum. A. Węgrzecki, Warszawa 1980.
Scheler M., Schriften aus dem Nachlass, t. 1: Zur Ethik und Erkenntnislehre, Bern 1957, s. 255-343.
Schnackenburg R., Nachfolge Christi – heute. Antworten und Weisungen aus dem Neuen Testament, Freiburg-Basel-Wien 1976.
Strunk R., Nachfolge Christi. Erinnerungen an eine evangelische Provokation, München 1981.
Tillmanna F., Steinbüchelem Th., Münckerem Th, Handbuch der katholi¬schen Sittenlehre. T.3., Die Idee der Nachfolge Christi, Schwann, Düsseldorf 1934.
Tremblay R., Zamboni S., Synowie w Synu. Teologia moralna fundamentalna, tłum. B. Widła, Warszawa 2009.
Werbick J., Bilder sind Herausforderungen. Gottebenbildlichkeit – Imitatio Christi – Nachfolgebilder, w: Vor-Bilder. Realität und Illusion, red. H. Schmidinger, Graz-Wien-Köln 1996, s. 165-197.
Witek S., Teologia moralna fundamentalna. Antropologia moralna, Lublin 1974.
Wojtyła K., Zagadnienie podmiotu moralności, Lublin 1991.
Zadykowicz T., Autorytet w wychowaniu, w: Wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej. Przesłanie moralne Kościoła, red. K. Jeżyna, T. Zadykowicz, Lublin 2008, s. 43-51.
Zadykowicz T., Sequela Christi et imitatio hominis. Paradygmat naśladowania we współczesnej refleksji teologicznomoralnej – źródła i perspektywy, Lublin 2011.
Ziegler J.G., Die Moraltheologie, w: Bilanz der Theologie im 20. Jahrhundert, t. 3, red. H. Vorgrimler, Freiburg-Basel-Wien 1970, s. 316-360.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie
Tadeusz Zadykowicz ‒ ur. w 1968 r.; ks. dr hab.; prezbiter Archidiecezji Białostockiej; dyrektor Instytutu Teologii Moralnej na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II; badania naukowe prowadzi w zakresie: wzorów osobowych w chrześcijańskim życiu moralnym, moralności życia religijnego oraz jego współczesnych kontekstów, biblijnych i kulturowych przesłanek moralności; opublikował m.in.: Sequela Christi et imitatio hominis. Paradygmat naśladowania we współczesnej refleksji teologicznomoralnej – źródła i perspektywy (Lublin 2011); Maryjność moralności chrześcijańskiej (Lublin 2009).
https://orcid.org/0000-0002-1687-8286Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
