Refleksje o filozoficznych źródłach sekularyzacji i sekularyzmu
Paweł Mazanka
Abstrakt
Pluralizm oraz wielokulturowość są terminami od niedawna używanymi w biblistyce. Zapożyczone z nauk społecznych określenie pluralizm odnosi się do społeczności złożonej z wielu grup różnych pod względem etnicznym, rasowym oraz religijnym. Każda z tych grup ma prawo do zachowania swojej tożsamości i wartości rdzennych. Z kolei wielokulturowość skupia się na interakcjach pomiędzy grupami funkcjonującymi w ramach jednej większej społeczności. Celem prezentowanego artykułu jest analiza pluralizmu obecnego w Biblii, ukazanie, jakie istniały jego modele (od separatyzmu w czasach Abrahama do wielokulturowej wspólnoty chrześcijańskiej w I w.) i jak zmieniało się jego wartościowanie. Chrześcijaństwo od początku było społecznością pluralistyczną, którą apostoł Paweł przedstawia jako ciało Chrystusa. Wzajemne oddziaływanie różnych członków ciała służy zilustrowaniu interakcji, jakie zachodzą wewnątrz wspólnoty tworzonej przez Żydów i pogan. Również działalność misyjna Kościoła od początku opierała się na różnych modelach inkulturacji (kontekstualizacji). Pluralizm w biblistyce zaś przejawia się także w wyborze strategii translacyjnych Biblii oraz metod egzegezy i interpretacji.
Słowa kluczowe:
Sekularyzacja, sekularyzm, sacrum, wiara, autonomia, pietyzm, metafizyka, Kartezjusz, F. Nietzsche, L. Feuerbach, D. Strauss, A. Schopenhauer.Bibliografia
Bauman Z., Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, tłum. E. Klekot, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000.
Blondel M., Jedność doktryny augustyńskiej, tłum. P. Murzański „Znak” 4(1994), s. 14-27.
Bortkiewicz P., W służbie życia. Demaskacja „kultury śmierci”, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1999.
Bourdieu P., Das religiöse Feld. Texte zur Ökonomie des Heiles, UVK, Konstanz 2000.
Casanowa J., Religie publiczne w nowoczesnym świecie, tłum. T. Kunz, Nomos, Kraków 2005.
Demeratha J.N., Secularization extended: from religious „Myth” to cultural commonplace, w: R.F. Kenn, The Blackwell Companion to Sociology of Religion, Wiley-Blackwell, Oxford 2003.
Descartes R., List do Voetiusa, tłum. J. Usakiewicz, PAX, Warszawa 1998.
Descartes R., Medytacje o pierwszej filozofii, (Medytacja III.), t. 1, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie, PWN, Warszawa 1958.
Deussen P., Erinnerungen an Friedrich Nietzsche, University of Innsbruck, Leipzig 1901.
Dobbelaere K., Sekularyzacja: trzy poziomy, tłum. R. Babińska, Nomos, Kraków 2008.
Dorosz K., Krytyka religii czy religia krytyki, „Znak” 10(2001), s. 48-55.
Elders L.J., Filozofia Boga, Filozoficzna teologia św. Tomasza z Akwinu, tłum. M.
Kiliszek, T. Kuczyński, b.w. Warszawa 1992.
Gadacz T., Feuerbach, w: T. Gadacz, B. Milerski, (red.), Religia. Encyklopedia PWN, t. 4, PWN, Warszawa 2002, s. 24-26
Gilson E., Bóg i filozofia, tłum. M. Kochanowska, PAX, Warszawa 1961.
Gilson E., Jedność doświadczenia filozoficznego, tłum. Z. Wrzeszcz, Warszawa 1968.
Głowa S., Bieda I. (red.), Breviarum Fidei, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1988.
Hervieu-Léger D., Od „praktykującego parafianina” do „pielgrzyma”. Katolicyzm wobec wyzwań religijności „pielgrzyma” – element refleksji socjologicznej. „Przegląd Powszechny” 12(2001), 356-364.
Hildebrand D. von, Koń trojański w mieście Boga. Przyczyny kryzysu w kościele katolickim, tłum. J. Wocial, Fronda, Warszawa 2000.
Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Wydawnictwo KUL, Lublin 1994.
Kaufamnn F.X., Religia i nowoczesność, Religia i nowoczesność, w: W. Piwowarski (red.), Socjologia religii. Antologia tekstów, Nomos, Kraków 1998, s. 414 438.
Kołakowski L., Świadomość religijna i więź kościelna. Studia nad chrześcijaństwem bezwyznaniowym XVII wieku, PWN, Warszawa 19972.
Kowalczyk S., Wieki o Bogu: od presokratyków do teologii procesu, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1986 s. 201.
Libiszowska-Żółtowska M., Przedmowa, w: J. Mariański, Sekularyzacja i desekularyzacja w nowoczesnym świecie, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006.
Mariański J., Sekularyzacja i desekularyzacja w nowoczesnym świecie, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006.
Maritain J., Le songe de Descartes, R.-A. Corría Paris 1932.
Mazanka P., Filozofia Kartezjusza a nowożytny sekularyzm, Studia Philosophiae Christianae, 26 (2000) 2, s. 181-206.
Czasopismo
Mazanka P., Źródła sekularyzacji i sekularyzmu w kulturze europejskiej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2003.
Mc Mahnon T.F., Secularism, w: New Catholic Encyklopedia, McGraw-Hill Washington, 1967, vol. XIII, s. 36-38.
Nietzsche F., Antychryst, tłum. L. Staff, Wyd. Mortkowicz, Warszawa 1907.
Nietzsche F., Briefwechse, Kritische Gesamtausgabe, ed. G. Colli, M. Montinari, t. 3, Walter De Gruyter Inc, Berlin 1975.
Nietzsche F., Dawid Strauss,wyznawca i pisarz, w: F. Nietzsche, Niewczesne rozważania, tłum. L. Staff, Wyd. Mortkowicz, Warszawa 1912, I, 1, 4, s. 9-12.
Nietzsche F., Ecce homo, Dlaczego jestem taki światły, tłum. L. Staff, Wyd. Mortkowicz, Warszawa 1909.
Pascal B., Myśli, tłum. T. Żeleński (Boy), PAX, Warszawa 1952.
Potvin R.H., Secularism, w: E. Craig (red.), Routledge Encyclopedia Of Philosophy, Routledge, New York 1998, t. 9, s. 37-40.
Reale G., Zło nękające współczesnego człowieka i lekarstwo, które można na nie znaleźć, tłum. E. I. Zieliński, „Ethos” 56(2001), s. 15-42.
Rodé F., Sécularisation et sécularisme, w: P. Poupard (red.), Dictionnaire des religions, Presses. Universitaires de France, Paris 1984, 1562-1568.
Safranski R., Schopenhauer. Dzikie czasy filozofii, tłum. M. Falkowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
Schrift A.D., Nietzsche Friedrich, w: D.M. Borchert (red.), Encyclopedia of philosophy, t. 6, Macmillan Reference USA Detroit, New York, 20062, s. 607-617.
Smith J.E., Doświadczenie i Bóg, tłum. D. Petsch, PAX, Warszawa 1971.
Tischner J., W poszukiwaniu doświadczenia Boga, „Znak” 3(1972), s. 305-321.
Waldenfels H., Fenomen chrześcijaństwa wśród religii świata, tłum. J. Marzęcki, Verbinum, Warszawa 1995.
Waterhouse E.S., Secularism, w: J. Hastings (red.), Encyclopædia of Religion and Ethics, t. 11, Bloomsbury T&T Clark, New York 1959, s. 347-350.
Weber M., Rozważania między teksami. Teoria szczebli i kierunków religijnej negacji świata, tłum. M. Holon, w: M. Weber, Racjonalność, Władza, Odczarowanie, tłum. A. Kopacki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004, s. 98-132.
Weiland J.S., Qu`est-ce que la secularization, w: E. Castelli, Hermenéutique de la sécularisation, Éditions Montaigne, Paris 1976, s. 87-100.
Westphal M., Suspicion and faith. The religious uses of modern atheism, Fordham University Press, New York 20073.
Wilson B.R., Secularisation, w: M. Eliade (red.), The Encyclopedia of Religion, t. 13, Macmillan Library Reference, New York 1987, s. 159- 165.
Woronoff J., Editor’s Foreword, w: C. Diethe, Historical Dictionary of Nietzscheanizm, Lanham, Matyland, Toronto, Plymouth, UK 20072, s. V.
Young J., A Philosophical Biography Friedrich Nietzsche, Cambridge University Press, Cambridge 2010.
Zdybicka Z.J., Człowiek i religia. Zarys filozofii religii, Wydawnictwo KUL, Lublin 19932.
Zielińska K., Spory wokół teorii sekularyzacji, Nomos, Kraków 2009.
Doktor nauk społecznych w zakresie socjologii; adiunkt w Instytucie Socjologii KUL. Badania z zakresu katolickiej nauki społecznej i socjologii sfery publicznej; autor tłumaczeń tekstów socjologicznych z języka niemieckiego i angielskiego. Wykłady gościnne na University of Aberdeen 2007 r. i 2008 r.; Australian Catholic University Sydney 2012 r.; University of Notre Dame Sydney 2013 r. Uczestniczy w pracach grupy roboczej “Arbeitsgemeinschaft Christliche Sozialethik” w Berlinie. Publikacje: Ujarzmiony kapitał. Praca – kapitał według Oswalda von Nell-Breuninga. 2011, KUL, Lublin; Solidarity according to the Polish Project. 2012, „ET-Studies”, 3/1, s. 41-61; Public sociology jako nowa subdyscyplina naukowa według Michaela Burawoya. 2012, RNS, 3 (39), s. 29-67 i in. Adres do korespondencji: mhulas@kul.pl
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
