Czy Kościół ma receptę na sekularyzm? Religia jako czynnik sprawczy w polityce w kontekście zmierzchu chrześcijańskiej Europy
Jan Perszon
Abstrakt
Od co najmniej dwóch stuleci Europejczycy, a dokładniej ich elity polityczne, przyjmują założenie, że nowoczesność i rozumny charakter cywilizacji wymagają marginalizacji religii. Rozdzielenie i przeciwstawienie rozumu i wiary, nauki i religii, państwa i Kościoła uznaje się niemal za oczywistość. Stopniowo jednak słuszna zasada wolności religijnej zaczęła być rozumiana jako postulat „oczyszczenia” życia publicznego z wszelkich odniesień do sacrum, zaś samą religię – jako sferę irracjonalnych, dowolnych mniemań - umieszczono w sferze „prywatnej”. W ten sposób doprowadzono do przekonania, że religia (chrześcijaństwo) nie ma, a nawet mieć nie powinna, żadnego znaczenia dla życia społecznego, porządku państwowego, systemu prawnego i szeroko pojętej sfery politycznej. Odpowiedź na podjęte w artykule pytanie o możliwość odwrócenia kierunku, jaki wybrała cywilizacja europejska, uwarunkowana jest nie tylko zmianą sekularystycznej polityki Zachodu na orientację „życzliwą” tradycji chrześcijańskiej (choćby poprzez oparcie się na prawie naturalnym), ale – być może w jeszcze większym stopniu – rewitalizacją życia religijnego Kościołów i wspólnot chrześcijańskich.
Słowa kluczowe:
Europa, chrześcijaństwo, sekularyzacja, politykaBibliografia
Almond G.A., Verba S., The Civic Culture. Political Attitudes and Democracy in Five Nations, Princeton University Press, New Jersey 1963.
Bates M.S., Religious Liberty. An Inquiry, International Missionary Council, London 1945.
Berger P.L., The Desecularization of the World. A Global Overview, w: P.L. Berger (ed.), The Desecularization of the World. Resurgent Religion and World Politics, Wm. B. Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids 1999, s. 1-18.
Botton A. de, Religion for Atheists. A non-believer’s Guide to the Uses of Religion, Vintage, New York 2012.
Chadwick O., The Secularization of the European Mind in the Nineteenth Century. The Gifford Lectures in the University of Edinburgh for 1973-4, Cambridge University Press, Cambridge 1975.
De Mattei R., Dyktatura relatywizmu, Wydawnictwo Prohibita, Warszawa 2009.
De Mattei R., Turcja w Europie. Dobrodziejstwo czy katastrofa?, tłum. K. Piekarz, Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi, Kraków 2009.
Doak M., The Politics of Radical Orthodoxy: A Catholic Critique, „Theological Studies” 68(2007) , s. 368-393.
Czasopismo
Eisenstadt S.N., Religious Organizations and Political Process in Centralized Empires, „Journal of Asian Studies” 21(1962), nr 3, s. 271-294
Czasopismo
Ferdek B., Możliwość wiary dzisiaj, „Teologia Praktyczna” 14(2013) , s.7-15.
Czasopismo Publikacja
Genderyzm jak łysenkizm. Z prof. Ryszardem Legutką, filozofem, eurodeputowanym PIS rozmawia Tomasz P. Terlikowski, „Do Rzeczy” 6/054 3-9 lutego 2014, s.55-56.
Góralski W., Pieńdyk A., Zasada niezależności i autonomii państwa i Kościoła w konkordacie polskim z 1993 roku, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2000.
Grim B.J., Finke R., The Price of Freedom Denied: Religious Persecution and Conflict in the 21st Century, Cambridge University Press, Cambridge 2010.
Hollinger D., Science, Jews, and Secular Culture: Studies in Mid-Twentieth Century American Intellectual History, Princeton University Press, New Jersey 1996.
Hollinger D., The „Secularization” Question and the United States in the Twentieth Century, „Church History” 70(2001) , s. 132-143.
Huntington S.P., Political Order in Changing Societes, Yale University Press, New Haven and London 1968.
Jan Paweł II, Christifideles laici, Tum, Wrocław 1989.
Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus, w: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, Znak, Kraków 1996, s. 617-702.
Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Wydawnictwo KUL, Lublin 1993.
Lapidus I.M., A History of Islamic Societies, Cambridge University Press, Cambridge 1988.
Lerner D., The Passing of Traditional Society. Modernizing the Middle East, Free Press, Glenoce 1958.
MacMullen R., Voting About God in Early Church Councils, Yale University Press, New Haven 2006.
Marshall P., Gilbert L., Shea N., Prześladowani. Przemoc wobec chrześcijan, tłum. R. Zajączkowski, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań 2014.
McIntire C.T., The Shift from Church and State to Religion as Public Life in Modern Europe, „Church History” 71(2002), s. 152-167.
Milbank J., Pickstock C., Ward G. (eds.), Radical Orthodoxy: A New Theology, Routledge, New York 1999.
Milbank J., Theology and Social Theory: Beyond Secular Reason, Wiley-Blackwell, Malden 1990.
Murray J.C., Leo XIII. Two Concepts of Government, „Theological Studies” 14(1953), s. 551-567.
Murray J.C., The Church and Totalitarian Democracy, „Theological Studies” 13(1952), s. 525-563.
Murray J.C., The Problem of State Religion, „Theological Studies” 12(1951) , s. 155-178.
Czasopismo
Murray J.C., We Hold These Truths: Catholic Reflections on the American Proposition, Sheed & Ward, New York, Kansas City 1960.
Napiórkowski A., Współczesny sekularyzm a teologia sekularyzacji jako wyzwania dla wiary, „Teologia Praktyczna” 14(2013) , s.17-39.
Czasopismo Publikacja
Ojciec Święty Benedykt XVI. U progu pontyfikatu, oprac. E. Czyżowska, Wydawnictwo M, Kraków 2005.
Papieska Rada Iustitia et Pax, Kompendium społecznej nauki Kościoła, Jedność, Kielce 2005.
Perszon J., Ecclesia semper reformanda? Kolegialność Kościoła w posoborowej eklezjologii amerykańskiej, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2009.
Piwowarski W., Socjologia religii, Wydawnictwo KUL, Lublin 2000.
Ratzinger J., Europa. Jej podwaliny dzisiaj i jutro, tłum. S. Czerwik, Jedność, Kielce 2005.
Ratzinger J., Sól ziemi. Chrześcijaństwo i Kościół katolicki na przełomie tysiącleci. Z kardynałem rozmawia Peter Seewald, tłum. G. Sowinski, Znak, Kraków 1997.
Smith D.E., Religion and Political Development, an Analytic Study, Little, Brown and Company, Boston 1970.
Smith D.E., Religion and Political Development, an Analytic Study, Boston 1970.
Smith D.E., Religion and Politics in Burma, Princeton University Press, New Jersey 1965.
Smith D.E., South Asian Politics and Religion, Princeton University Press, New Jersey 1966.
Czasopismo
Strayer J.R., The State and Religion. An Explanatory Comparison in Different Cultures: Greece and Rome, The West, Islam, „Comparative Studies in Society and History” 1(1958) , s. 38-43.
Czasopismo
Strzelecki M., Kościół katolicki wobec głównych wyzwań społeczno-politycznych pierwszej połowy XX wieku, w: M. Białkowski (red.), Studia soborowe. Historia i nauczanie Vaticanum II, Toruń 2013, s. 31-52.
Czasopismo
Tharoor S., Nehru: The Invention of India, Arcade Publishing, New York 2003.
Toft M.D., Philpott D., Shah T.S., God’s Century. Resurgent Religion and Global Politics, W.W. Norton & Company, New York 2011.
Weigel G., Katedra i sześcian. Europa, Stany Zjednoczone i polityka bez Boga, tłum. I. i P. Zarębscy, Fronda, Warszawa 2005.
Weigel G., Wiara, rozum i wojna z dżihadyzmem. Wezwanie do działania, tłum. K. Jasiński, Fronda, Warszawa 2009.
Weiler J.H.H., Chrześcijańska Europa. Konstytucyjny imperializm czy wielokulturowość?, tłum. W. Michera, W Drodze, Poznań 2003.
Zatwardnicki S., Ateizm urojony. Chrześcijańska odpowiedź na negację Boga, Wydawnictwo M, Kraków 2013.
Prezbiter Archidiecezji Gdańskiej, profesor nauk teologicznych. Od 2001 zatrudniony w Wydziale Teologicznym UMK, kierownik Katedry Teologii Fundamentalnej i Dogmatycznej. Opublikował kilkanaście książek z zakresu etnologii religii i pobożności ludowej o Kaszubach, m.in. monografie: Na brzegu życia i śmierci. Zwyczaje, obrzędy oraz wierzenia pogrzebowe i zaduszkowe na Kaszubach, Lublin-Pelplin 1999; Wstąpmy na górę Pana. 30. Pielgrzymka Kaszubska Hel-Jasna Góra-Lewocza, Gdańsk 2012; Skarb w naczyniu glinianym. Ksiądz Zygmunt Trella - proboszcz i pielgrzym z Mechowa, Gdańsk 2013 oraz z eklezjologii Ecclesia semper reformanda? Kolegialność Kościoła w posoborowej eklezjologii amerykańskiej, Toruń 2009. Adres do korespondencji: pershing@umk.pl
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
