Walka o zachowanie wiary nicejskiej w połowie IV wieku

Józef Grzywaczewski





Abstrakt

W artykule zasygnalizowano wysiłki biskupów wschodnich i zachodnich zmierzające do zachowania wiary wyrażonej w symbolu nicejskim. Dramatycznie przebiegł synod w Rimini  (359). Biskupi łacińscy oburzeni próbą narzucenia im koncepcji ariańskiej opowiedzieli się za nicejskim wyznaniem wiary, w kanonach ogłosili depozycje biskupów o nastawieniu ariańskim i skierowali list do cesarza Konstantyna. Gdy cesarz nie zaaprobował ich postawy, pod naciskiem jego wysłanników zmienili zdanie i zaakceptowali wyznanie wiary o charakterze pro-ariańskim. Tendencje pro-ariańskie zwyciężyły również na synodzie w Seleucji (359). Zdecydowanie ariańska opcja zwyciężyła na synodzie w Konstantynopolu (360). Tymczasem synod zorganizowany przez Hilarego z Poitiers w Paryżu (361) zdecydowanie odrzucił poglądy ariańskie i opowiedział się na nicejskim wyznaniem wiary. W ten sposób, podobnie jak na synodzie w Sardyce (343-344), zarysował się podział według strefy językowej: biskupi greccy przechylali się w kierunku arianizmu, natomiast biskupi łacińscy opowiadali się na credo z Nicei. Na definitywne rozstrzygniecie tej kwestii należało poczekać do Soboru w Konstantynopolu (381), gdzie postanowiono powrócić do koncepcji nicejskiej, według której Syn jest współistotny Ojcu.

Słowa kluczowe:

Rimini, Seleucja, Paryż, homoousios, homoiousios, homoios, Hilary z Poitiers

Acta Synodalia, t. 1, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków: WAM 2006.
Atanazy Wielki, O synodach w Rimini i w Seleucji (De synodis), tłum. P. M. Szewczyk, Źródła Myśli Teologicznej 60, Kraków: WAM 2011.
Ayres L., Nicaea and its Legacy. An Approach to Fourth-Century Trinitarian Theology, Oxford: Oxford University Press 2006.
Barnes T.D., Crimes of Basil of Ancyra, “Journal of Theological Studies” 47(1996), z. 2. s. 550-554.
Emery G., La Trinité. Introduction théologique à la doctrine catholique sur Dieu Trinité, Paris 2009.
Ewagriusz Scholastyk, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, Warszawa 1990.
Gliściński J., Polityka kościelna św. Hilarego z Poitiers, Warszawa 1990.
Gliściński J., Współistotny Ojcu, Łódź: Diecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 1992.
Hefele J., Histoire des conciles, Paris 1906, t. I/2.
Hermiasz Sozomen, Historia Kościoła, III, 19, tłum. S. Kazikowski, Warszawa: PAX 1980.
Hermiasz Sozomen, Historia Kościoła, IV, 15, tłum. S. Kazikowski, Warszawa: PAX 1980.
Hilary z Poitiers, Fragmenta historica, tłum. A. Caba, w: Acta Synodalia, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków: WAM 2006, t. 1.
Hilary z Poitiers, O synodach, 109, tłum. M. Michalski, w: Antologia literatury patrystycznej, Warszawa 1982, t. II., s. 157.
Kelly J., Początki doktryny chrześcijańskiej, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1988.
MacCulloch D., Christianity, Londyn 2009.
Michalski M., Antologia literatury patrystycznej, Warszawa 1982.
Pietras H., Sobór Nicejski (325), Kraków: WAM 2013.
Rusch W.G., The Trinitarian Controversy, Philadelphia 1980.
Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, Warszawa: PAX 1986.
Teodor z Cyru (HE, II, 21), tłum. A. Baron, w: Acta Synodalia, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków: WAM 2006, t. 1, s. 235-236.
Théodoret de Cyr, Histoire ecclésiastique, księga I-II, tłum. P. Canivet, w: Sources Chrétiennes 501, Paris 2006, s. 138-499.
The Panarion of Epiphanius of Salamis, tłum. F. Williams, New York 1994.
Weedman M., Hilary and the Homoiouisians: Using New Categories to Map the Trinitarian Controversy, “Church History” 76, 3 (2007), s. 491-510.
Weinandy Th.G., Athanasius. A Theological Introduction, Aldershot: Ashgate Publishing 2007.
Pobierz

Opublikowane
2020-03-11


Grzywaczewski, J. (2020). Walka o zachowanie wiary nicejskiej w połowie IV wieku. Studia Nauk Teologicznych PAN, (8), 151–172. Pobrano z https://czasopisma.kul.pl/index.php/snt/article/view/6516

Józef Grzywaczewski 

Ur. w 1952 r., kapłan diecezji siedleckiej. Dr hab. prof. UKSW ‒ patrolog, uzyskał doktorat na KUL-u w 1986 roku, w latach 1998-2013 rektor Polskiego Seminarium w Paryżu, prowadził wykłady z patrologii w Instytucie Katolickim w Paryżu, autor publikacji z dziedziny teologii patrystycznej i historii Kościoła. Ostatnie książki: La relation du Fils au Père dans les conceptions théologiques des origines au Concile de Nicée, (2012); Prayer of God’s Friend according to Clement of Alexandria (2012). Adres do korespondencji: j.grzywaczewski@uksw.edu.pl