Chrześcijaństwo a kultura europejska (w świetle nauczania Jana Pawła II)
Krzysztof Kaucha
Abstrakt
W artykule został podjęty problem wzajemnych relacji (czy są dialogiczne?) między chrześcijaństwem a kulturą europejską, zarówno w przeszłości, jak i współcześnie, w świetle nauczania Jana pawła ii. Omówione zostały następujące zagadnienia: chrześcijaństwo a geneza europy, chrześcijaństwo a dzieje europy, chrześcijaństwo a tożsamość europy i kultury europejskiej, współczesna kultura europejska a chrześcijaństwo. chrześcijaństwo dało początek europie oraz kulturze i etosowi dialogu. Było obecne w – dramatycznych niekiedy – dziejach tego kontynentu, inicjując wiele pozytywnych przemian, choć chrześcijanie nie zawsze postępowali zgodnie z zasadami swej religii. chrześcijaństwo stanowi najważniejszy element tożsamości europy i jej kultury, choć z czasem dochodziły inne, często chrześcijaństwu odległe. na współczesną kulturę europejską, której tożsamość krystalizuje się, składa się wiele mentalnych tendencji. prądy dalekie chrześcijaństwu nie prowadzą z nim dialogu i nie chcą go, a bliskie – chcą dialogu i go prowadzą. chrześcijaństwo i realizujący je kościół są gotowe do dialogu: zdają sobie sprawę zarówno z jego trudności, jak i konieczności.
Słowa kluczowe:
chrześcijaństwo, dialog, dzieje Europy, geneza Europy, Kościół, kultura europejska, tożsamość EuropyBibliografia
Buttiglione R., Etyka wobec historii, red. A.M. Wierzbicki, TN KUL, Lublin 2005.
Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, t. 2: „…I was prześladować będą”, RW KUL– polski instytut kultury chrześcijańskiej, Lublin-Rzym 1990.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Ecclesia in Europa” (2003).
Jan Paweł II., „Silmy się dobrze myśleć”. Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata nauki i kultury w Trieście (2 V 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 6, s. 14-16.
Jan Paweł II., „Tak” dla Kościoła (katecheza, 24 VII 1991), nr 2-3, w: Jan Paweł II, Wierzę w Kościół jeden, święty, powszechny i apostolski, Libreria Editrice Vaticana – Edizioni Aquila Bianca, Città del Vaticano 1996, s. 19-24.
Jan Paweł II., Aby Bóg był uwielbiony we wszystkim. Homilia podczas uroczystych nieszporów z okazji 1000-lecia opactwa Pannonhalma na Węgrzech (6 IX 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 11-12, s. 10-11.
Jan Paweł II., Aby głębiej zrozumieć tajemnicę Boga, człowieka i stworzenia. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk (27 X 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 2, s. 48-49.
Jan Paweł II., Adwent nowego Przymierza. Homilia podczas mszy św. dla środowisk uniwersyteckich Rzymu (13 XII 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.]11(1990) nr 12, s. 10.
Jan Paweł II., Badania nad genomem ludzkim. Przemówienie do uczestników IV Zgromadzenia plenarnego papieskiej Akademii „Pro Vita” (24 II 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 4, s. 36-37, nr 5.
Jan Paweł II., Badanie świata dla poznania człowieka. przemówienie do grupy naukowców (28 IX 1979), NP II 2, s. 199-201.
Jan Paweł II., Bądźcie gorliwymi poszukiwaczami Niewidzialnego Boga. Przemówienie z okazji jubileuszu naukowców (25 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 7-8, s. 22-23.
Jan Paweł II., Bądźmy świadkami miłosierdzia. Homilia podczas mszy św. beatyfikacyjnej w Krakowie (18 VIII 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 9, s. 20-22.
Jan Paweł II., Biskupstwo-sakrament święceń (katecheza, 30 IX 1992), w: Jan Paweł II, Wierzę w Kościół jeden, święty, powszechny i apostolski, s. 182-186.
Jan Paweł II., Błogosławieni, którzy cierpią dla sprawiedliwości. Homilia podczas mszy św. w Bydgoszczy (7 VI 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 23-25.
Jan Paweł II., Budujcie teraz mocą dojrzałości zdobytej w okresie prześladowań. Przemówienie podczas spotkania z kapłanami, zakonnikami i zakonnicami oraz zaangażowanym laikatem w katedrze św. Wita w Pradze (21 IV 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 4, s. 14-15.
Jan Paweł II., Budujcie teraz mocą dojrzałości zdobytej w okresie prześladowań Prawda, która wyzwala. Przemówienie do uczestników sympozjum naukowego poświęconego Janowi Husowi (17 Xii 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 39-40.
Jan Paweł II., Chrystus nie zwodzi człowieka (4 III 2001). rozważanie podczas modlitwy Anioł Pański, "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 4, s. 24.
Jan Paweł II., Chrystus prawdziwą nadzieją człowieka i historii. przemówienie na rozpoczęcie II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 22-23.
Jan Paweł II., Chrześcijańskie zaangażowanie świeckich, zakonników, kapłanów i biskupów. przemówienie podczas spotkania z Radą Duszpasterską i Radą kapłańską w Lyonie (6 X 1986). "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 11-12, s. 24-25.
Jan Paweł II., Ciężar wspomnienia. Spotkanie z przedstawicielami wspólnoty żydowskiej w Wiedniu (24 VI 1988), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 7, s. 21-22.
Jan Paweł II., Co Duch Święty mówi Kościołowi przez doświadczenia wschodniej i zachodniej Europy? Przemówienie do uczestników zebrania konsultacyjnego przed specjalnym zgromadzeniem Synodu Biskupów poświęconym Europie (5 VI 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 6, s. 1, 16-17.
Jan Paweł II., Co się stało z dziedzictwem waszych męczenników? Nabożeństwo ekumeniczne w amfiteatrze Trzech Galli w Lyonie (4 X 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 10, s. 19-20.
Jan Paweł II., Co się stanie z człowiekiem? Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury Malty (27 V 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 7-8, s. 20.
Jan Paweł II., Człowiek wobec majestatu i tajemnicy stworzenia. przesłanie z okazji XXV Mityngu przyjaźni między narodami (6 VIII 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 10, s. 7-8.
Jan Paweł II., Czy Kościół i świat nauki są gotowe do podjęcia ścisłej współpracy? Przemówienie do uczestników kongresu zorganizowanego przez Watykańskie Obserwatorium Astronomiczne (26 IX 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987) nr 9-10, s. 8.
Jan Paweł II., Dajmy świadectwo zmartwychwstaniu Chrystusa. Homilia na placu przed katedrą w turynie (13 IV 1980), NP III 1, Pallottinum, Poznań-Warszawa 1985, s. 366-370.
Jan Paweł II., Dar odpustu (katecheza, 29 IX 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 1, s. 38-39.
Jan Paweł II., Dialog chrześcijaństwa z kulturą. Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata nauki i kultury Słowenii (19 V 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 7-8, s. 16-18.
Jan Paweł II., Dziedzictwo i posłannictwo. Przemówienie do uczestników kongresu „Kryzys Zachodu i posłannictwo duchowe Europy” (12 XI 1981), NP 4 2, s. 263-265.
Jan Paweł II., Dziedzictwo nie oznacza martwej przeszłości. Przemówienie do uczestników sympozjum „Chrześcijańskie dziedzictwo kultury europejskiej w świadomości współczesnej” (21 IV 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 4, s. 18.
Jan Paweł II., Dziękujmy Panu za rok pracy w Jego Kościele. Homilia podczas nieszporów na zakończenie 1995 r. (31 XII 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 2, s. 25-26.
Jan Paweł II., Encyklika Slavorum apostoli Poznań 1985.
Jan Paweł II., Eucharystia szkołą wolności i solidarności międzyludzkiej. Homilia podczas, Statio Orbis na zakończenie 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego we Wrocławiu (1 VI 1997), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 18(1997) nr 7, s. 13-16.
Jan Paweł II., Europa i wartości chrześcijańskie. Przesłanie z okazji 1200. rocznicy koronacji Karola Wielkiego (14 XII 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22 (2001) nr 3.
Jan Paweł II., Europa potrzebuje Jezusa Chrystusa. Przemówienie do uczestników III Międzynarodowego Forum Fundacji im. Alcide De Gasperiego (23 II 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 5, s. 52-53.
Jan Paweł II., Ewangelizacja kultur. Przemówienie do uczestników przedsynodalnego sympozjum „Chrześcijaństwo i kultura w Europie: pamięć, świadomość, wizja” (31 X 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 1, s. 58-60.
Jan Paweł II., Funkcja sądownicza Kościoła w służbie sprawiedliwości i miłości. przemówienie do członków św. Roty Rzymskiej (17 II 1979), NP II 1, s. 163-166.
Jan Paweł II., Głęboka harmonia łączy prawdy naukowe z prawdami wiary. przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk w 100. rocznicę urodzin Alberta Einsteina (10 XI 1979), NP II 2, s. 529-533.
Jan Paweł II., Głosić Chrystusa na progu nowego tysiąclecia. Orędzie na XXXIV światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 9-10.
Jan Paweł II., Godność człowieka umierającego. Przemówienie do uczestników zgromadzenia ogólnego Papieskiej Akademii „Pro Vita” (27 II 1999), nr 2, "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 4, s. 47-49.
Jan Paweł II., Gorliwiej szukajmy jedności, której pragnie Chrystus. Przemówienie podczas spotkania spotkanie z arcybiskupem Aten i całej Grecji Christodoulosem (4 V 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 7-8, s. 12-13.
Jan Paweł II., Internet: nowe forum głoszenia ewangelii. Orędzie na XXXVI światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 4, s. 6-7.
Jan Paweł II., Jaka wolność? Jaka Europa? Homilia podczas mszy św. na lotnisku włocławskiego aeroklubu (7 VI 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 6, s. 6-8.
Jan Paweł II., Jedność i współpraca. List do konferencji episkopatów Europy (2 I 1986), Osrompol 7(1986) nr 1, s. 14.
Jan Paweł II., Jeżeli Europa chce pozostać sobie wierna. Przemówienie do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europejskiej (8.10.1988), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 10–11, s. 5-6.
Jan Paweł II., Kontynent europejski. Przemówienie podczas wizyty w siedzibie EWG w Brukseli (20 V 1985), NP VIII 1, Pallottinum, Poznań 2003, s. 815-820.
Jan Paweł II., Kościół a kultura medialna. Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu (16 III 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 5, s. 25.
Jan Paweł II., Kościół potępia teorie rasistowskie. Przemówienie do uczestników sympozjum na temat korzeni antyjudaizmu (31 X 1997), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 1, s. 30-31.
Jan Paweł II., Kryzys Europy jest kryzysem chrześcijaństwa w Europie. Przemówienie do uczestników V Sympozjum konferencji episkopatów Europy (5 X 1982), NP V 2, s. 502-506.
Jan Paweł II., Kształtowanie opinii publicznej. Orędzie na światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 1, s. 28.
Jan Paweł II., Kulturalna wspólnota kontynentu nie jest zrozumiała bez chrześcijańskiego orędzia. Homilia w czasie Nieszporów Europejskich na Haldenplatz w Wiedniu (10 IX 1983), NP VI 2, Pallottinum, Poznań 1999, s. 189-193.
Jan Paweł II., List apostolski motu proprio ogłaszający św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę ze Sieny i św. Teresę Benedyktę od krzyża Współpatronkami Europy (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 12-16.
Jan Paweł II., List apostolski na 1000-lecie konsekracji biskupiej św. Wojciecha (2 IV 1983), NP VI 1, Pallottinum, Poznań 1998, s. 418.
Jan Paweł II., List do artystów (4 IV 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 5-6, s. 4-11.
Jan Paweł II., List do kobiet (29 VI 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 8-9, s. 18-22.
Jan Paweł II., List do osób w podeszłym wieku (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 20, s. 4-11.
Jan Paweł II., List do rodzin (2 II 1994), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 15(1994) nr 3, s. 4-35.
Jan Paweł II., List z okazji 300-lecia Unii greckokatolickiego Kościoła Rumunii z Kościołem rzymskim (7 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 1, s. 4-8.
Jan Paweł II., List z okazji kongresu kultury chrześcijańskiej w Lublinie (5 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 10, s. 58.
Jan Paweł II., Ludzkie życie nadal jest zagrożone: eutanazja, zabijanie nienarodzonych. Homilia podczas liturgii słowa z udziałem mieszkańców miasta w Münster (1 V 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987) nr 7, s. 24-26.
Jan Paweł II., Medycyna a prawa człowieka. przemówienie z okazji jubileuszu lekarzy katolickich (7 VII 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 9, s. 35-36.
Jan Paweł II., Misja Kościoła w erze komputerów. Orędzie na XXIV światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 1990). "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 1, s. 1-3.
Jan Paweł II., Misja Sekretariatu do spraw niewierzących (przemówienie, 2 IV 1981), NP IV 1, Pallottinum, Poznań 1989 s. 408–410.
Jan Paweł II., Na szlaku ewangelizacji Słowian (katecheza, 24 V 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 7, s. 12-13.
Jan Paweł II., Na śladach wielkiej bitwy. Przemówienie do Polaków na Monte Cassino (17 V 1979), NP II 1, s. 498-501.
Jan Paweł II., Nadszedł czas otwarcia nowego rozdziału dziejów chrześcijaństwa. Spotkanie ekumeniczne w Trondheim (2 VI 1989), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 10(1989) nr 5-6, s. 23.
Jan Paweł II., Nauka-teologia-Magisterium. Przemówienie do naukowców i studentów w kolonii (15 XI 1980), NP III 2, Poznań-Warszawa 1986, s. 617-623.
Jan Paweł II., Nawrócenie serca warunkiem przywrócenia jedności. Homilia podczas mszy św. w Bazylice św. Pawła za Murami na zakończenie tygodnia Modlitw o Jedność chrześcijan (25 I 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 6, s. 23-24.
Jan Paweł II., Niech świętość będzie celem waszych dążeń. Homilia podczas beatyfikacji 27 męczenników oraz Jozafaty Michaliny Hordaszewskiej (27 VI 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 9, s. 33-34.
Jan Paweł II., Nieugięty papież, święty Grzegorz VII (homilia, Salermo, 26 V 1985), NP VIII 1, s. 857-861.
Jan Paweł II., Nigdy nie ugięli się przed mocą zła. Homilia wygłoszona w ekumeniczne Wspomnienie świadków Wiary XX w. (7 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 7-8, s. 32-34.
Jan Paweł II., Nowe przymierze między Kościołem a kulturą. Spotkanie w Wilnie z przedstawicielami świata kultury i nauki (5 IX 1993), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 12, s. 16-19.
Jan Paweł II., Obowiązek ewangelizacji spoczywa na wszystkich chrześcijanach. Przemówienie podczas ekumenicznej liturgii słowa w katedrze w Paderborn (22 Vi 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 15-16.
Jan Paweł II., Od 40 lat w drodze do jedności. Przemówienie podczas spotkania z patriarchą Bartłomiejem I (29 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 10, s. 48-49.
Jan Paweł II., Odpowiedzi na pytania dotyczące wiary, Kościoła i świata. Dialog z młodzieżą w Lyonie (6 X 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 10, s. 26-29.
Jan Paweł II., Odpowiedzialność ludzi nauki i kultury za prawdę. przemówienie do rektorów wyższych uczelni w Polsce (7 Vi 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 28-29.
Jan Paweł II., Orędzie na Międzynarodowy Dzień środków Społecznego przekazu (10 V 1981), NP IV 2, s. 579-583.
Jan Paweł II., Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 I 2000 r. (8 XII 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 1, s. 4-9.
Jan Paweł II., Orędzie z okazji VIII światowego Dnia Młodzieży 1993 r. (15 VIII 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 10, s. 8-10.
Jan Paweł II., Patrzcie z ufnością w przyszłość. Homilia podczas mszy św. w parku Ipari w Győr na Węgrzech (7 IX 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 11-12, s. 12-14.
Jan Paweł II., Pluralizm, który buduje jedność. Audiencja dla kardynałów i kurii rzymskiej (21 XII 1984), NP VII 2, Pallottinum, Poznań 2002, s. 788-796.
Jan Paweł II., Pomóż nam przybliżyć Chrystusa naszej epoce (przemówienie, Asyż, 5 XI 1978), NP I, Poznań-Warszawa: Pallottinum 1987, s. 42-44.
Jan Paweł II., Powołanie ludzkie i chrześcijańskie narodów kontynentu europejskiego. Akt europejski wygłoszony w Santiago de Compostela (9 XI 1982), NP V 2, s. 772-775.
Jan Paweł II., Prawda, która rządzi światem i kieruje życiem ludzi. Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk (10 XI 2003), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 3, s. 26-27.
Jan Paweł II., Prawo do życia a Europa. przemówienie do uczestników kongresu (18 XII 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 2, s. 25.
Jan Paweł II., Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. Homilia w Dniu przebaczenia w 1. Niedzielę Wielkiego Postu (12 III 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 6, s. 41-42.
Jan Paweł II., Przemówienie w czasie publicznego konsystorza (28 VI 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 6, s. 50-51.
Jan Paweł II., Przesłanie z okazji 50. rocznicy zakończenia drugiej wojny światowej (8 V 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 7, s. 4-10.
Jan Paweł II., Przesłanie z okazji V Światowego Kongresu Filozofii Chrześcijańskiej (1 VIII 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 54-55.
Jan Paweł II., Przyjmijcie Chrystusa do swojego życia. Homilia na zakończenie II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 48-49.
Jan Paweł II., Przykład dla całej Europy. Przemówienie podczas spotkanie w Brukseli z władzami państwowymi i korpusem dyplomatycznym (20 V 1985), NP VIII 1, s. 810-814.
Jan Paweł II., Razem tworzyć wspólne dobro Ojczyzny. Przemówienie w polskim Parlamencie (11 Vi 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 52-55.
Jan Paweł II., Rodzina w Europie. Przemówienie do uczestników europejskiego sympozjum nauczycieli akademickich (25 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 11-12, s. 20-21.
Jan Paweł II., Sescentesia anniversaria. List z okazji 600-lecia chrztu Litwy (5 VI 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987), nr 7, s. 12-13.
Jan Paweł II., Służyć dobru wspólnemu. Przemówienie do przewodniczących parlamentów Unii Europejskiej (23 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 1, s. 44-45.
Jan Paweł II., Spotykamy się dziś na ruinach wieży Babel. Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury i przedstawicielami różnych kościołów i wyznań (21 IV 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 5, s. 21-23.
Jan Paweł II., Sprawa Galileusza lekcją dla współczesnych. Przemówienie podczas spotkania z uczestnikami sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk (31 X 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 1, s. 23-26.
Jan Paweł II., Szukać prawdy i przekazywać ją z miłością. Przesłanie z okazji prezentacji tomu zawierającego Akta Międzynarodowego Sympozjum na temat inkwizycji (15 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 9, s. 8-9.
Jan Paweł II., Św. Stefan zbudował dom dla wszystkich pokoleń Węgrów. Homilia podczas msza św. na Placu Bohaterów w Budapeszcie (20 VIII 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 9-10, s. 31-33.
Jan Paweł II., Świadcząc o jedności i wspólnocie Kościół przyczynia się do odrodzenia Kalabrii (homilia, Reggio, 7 X 1984), NP VII 2, s. 408-411.
Jan Paweł II., Świadectwo Kościoła katolickiego w systemie totalitarnym Europy Środkowo-Wschodniej. Księga Kongresu Teologicznego Europy Środkowo-Wschodniej (KUL, 11-15 sierpnia 1991), red. J. Nagórny i in., RW KUL, Lublin 1994.
Jan Paweł II., Świat patrzy na Rzym i wiele oczekuje od Rzymu. Przemówienie do duchowieństwa diecezji rzymskiej (22 II 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 5, s. 52-54.
Jan Paweł II., Światło Roku Jubileuszowego na Sakrament Bierzmowania (homilia, Kraków, 10 VI 1979), NP II 1, s. 606-617.
Jan Paweł II., Trzeba budować „cywilizację miłości” (katecheza, 15 XII 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 44-45.
Jan Paweł II., Ukierunkować wysiłek poszukiwania ku prawdziwemu dobru człowieka. Przemówienie do wykładowców uniwersyteckich w uczelni najświętszego Serca (22 V 1983), NP VI 1, s. 626-630.
Jan Paweł II., Uniwersytet miejscem zdobywania wiedzy i kształtowania sumienia. przemówienie do rektorów wyższych uczelni w Polsce (30 Viii 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 10, s. 11-13.
Jan Paweł II., Uniwersytet w służbie nowego humanizmu. przemówienie z okazji jubileuszu nauczycieli akademickich (9 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 11-12, s. 6-8.
Jan Paweł II., W naszym działaniu liczymy na pomoc Trójcy Świętej. Homilia na zakończenie nadzwyczajnego konsystorza (24 V 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 7-8, s. 46-47.
Jan Paweł II., Wartości chrześcijańskie duchowym fundamentem Europy. Przesłanie do uczestników Europejskiego Kongresu Naukowego „Ku Konstytucji Europejskiej?” (20 VI 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 10-11, s. 32-34.
Jan Paweł II., Weź swój Krzyż! Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą na placu św. Jana na Lateranie (2 IV 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 5-6, s. 23-24.
Jan Paweł II., Wiara chrześcijańska a teoria ewolucji. Przemówienie do uczestników międzynarodowego sympozjum naukowego (26 IV 1985), NP VIII 1, s. 571-574.
Jan Paweł II., Wiara chrześcijańska duszą Europy. Homilia podczas mszy św. na lotnisku wojskowym w Senne w Niemczech (22 Vi 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 9-11.
Jan Paweł II., Wiara jest odpowiedzią na potrzeby ludzkiego ducha. Przemówienie do uczestników kongresu Duszpasterzy Akademickich Europy (1 V 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 11, s. 45-46.
Jan Paweł II., Wolał przyjąć cierpienia niż zdradzić Chrystusa. Homilia w czasie beatyfikacji kard. Alojzego Stepinaca w Marija Bistrica w Chorwacji (3 X 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 12, s. 7-9.
Jan Paweł II., Wolność darem i zadaniem dla wszystkich, przemówienie do narodu albańskiego w Tiranie (25 IV 1993), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 7, s. 8-10.
Jan Paweł II., Wolność, współpraca, uniwersalizm, służba człowiekowi – warunkami prawdziwego postępu kultury. Przemówienie do przedstawicieli świata nauki i kultury Hiszpanii w czasie 1. pielgrzymki do Hiszpanii (3 XI 1982), NP V 2, s. 685-690.
Jan Paweł II., Wspólne korzenie chrześcijańskie narodów Europy. Przemówienie do uczestników kolokwium (6 XI 1981), NP IV 2, Pallottinum, Poznań 1989, s. 246-248.
Jan Paweł II., Wyznawali wiarę aż do męczeństwa. Homilia podczas beatyfikacji 64 męczenników rewolucji francuskiej i 45 hiszpańskiej wojny domowej oraz włoskiego zakonnika (1 X 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 1, s. 23-24.
Jan Paweł II., Zjednoczenie Europy historycznym wyzwaniem, które należy podjąć. przemówienie do uczestników 76 dialogu z Bergedorf (17 XII 1984), NP II 2, s. 779-781.
Jan Paweł II., Zjednoczenie Europy historycznym wyzwaniem, które należy podjąć. przemówienie do uczestników 76. Dialogu z Bergedorf) (17 XII 1984), NP VII 2, s. 779-781.
Jan Paweł II., Zobowiązanie wobec prawdy, świętości i przyjaźni. przemówienie do członków włoskiej Akcji katolickiej (30 XII 1978), NP I, s. 207-210.
Jan Paweł II., Żyli zgodnie z wyznawaną wiarą. Homilia podczas beatyfikacji 233 męczenników hiszpańskich (11 III 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 5, s. 16-18.
Kaucha K., Diakonia, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I.S. Ledwoń, J. Mastej, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002, s. 306-309.
Knapiński R., Sztuka chrześcijańska, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I. S. Ledwoń, J. Mastej, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002 s. 1171-1187.
Milano A., Między teraźniejszością, przeszłością i przyszłością chrześcijańskiej Europy, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL- Gaudium, Lublin 2005, s. 363-388.
Nagy S., Europa na rozdrożu. Jana Pawła II wizja Europy, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL – Gaudium, Lublin 2005, s. 393-399.
Rusecki M., Chrześcijańskie wartości podstawą jedności Europy, w: Chrześcijaństwo a jedność Europy, red. E. Cyran, A. Czaja, P. Gutowski, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, s. 213-240.
Samsonowicz H., Czy Europa jest wspólnotą wartości?, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, Lublin: KUL 2005, s. 389-392.
Styczeń T., Kim właściwie jest Jan Paweł II?, w: Modlitwa w Getsemani wciąż trwa, red. T. Styczeń, S. Dziwisz, Instytut Jana Pawła II KUL, Lublin-Vaduz 2003, s. 21.
Szostek A., Człowiek drogą Kościoła. Główne linie pontyfikatu Jana Pawła II, „Ethos”. Numer specjalny 2005 (Po pożegnaniu), s. 45-53.
Wierzbicki A. M., Gdy życia koniec szepce do początku… „Ethos”. Numer specjalny 2005 (Po pożegnaniu), s. 136-140.
Życiński J., Inspiracje chrześcijańskie w powstaniu nauki nowożytnej, RW KUL, Lublin 2000, s. 38-48.
Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, t. 2: „…I was prześladować będą”, RW KUL– polski instytut kultury chrześcijańskiej, Lublin-Rzym 1990.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Ecclesia in Europa” (2003).
Jan Paweł II., „Silmy się dobrze myśleć”. Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata nauki i kultury w Trieście (2 V 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 6, s. 14-16.
Jan Paweł II., „Tak” dla Kościoła (katecheza, 24 VII 1991), nr 2-3, w: Jan Paweł II, Wierzę w Kościół jeden, święty, powszechny i apostolski, Libreria Editrice Vaticana – Edizioni Aquila Bianca, Città del Vaticano 1996, s. 19-24.
Jan Paweł II., Aby Bóg był uwielbiony we wszystkim. Homilia podczas uroczystych nieszporów z okazji 1000-lecia opactwa Pannonhalma na Węgrzech (6 IX 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 11-12, s. 10-11.
Jan Paweł II., Aby głębiej zrozumieć tajemnicę Boga, człowieka i stworzenia. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk (27 X 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 2, s. 48-49.
Jan Paweł II., Adwent nowego Przymierza. Homilia podczas mszy św. dla środowisk uniwersyteckich Rzymu (13 XII 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.]11(1990) nr 12, s. 10.
Jan Paweł II., Badania nad genomem ludzkim. Przemówienie do uczestników IV Zgromadzenia plenarnego papieskiej Akademii „Pro Vita” (24 II 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 4, s. 36-37, nr 5.
Jan Paweł II., Badanie świata dla poznania człowieka. przemówienie do grupy naukowców (28 IX 1979), NP II 2, s. 199-201.
Jan Paweł II., Bądźcie gorliwymi poszukiwaczami Niewidzialnego Boga. Przemówienie z okazji jubileuszu naukowców (25 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 7-8, s. 22-23.
Jan Paweł II., Bądźmy świadkami miłosierdzia. Homilia podczas mszy św. beatyfikacyjnej w Krakowie (18 VIII 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 9, s. 20-22.
Jan Paweł II., Biskupstwo-sakrament święceń (katecheza, 30 IX 1992), w: Jan Paweł II, Wierzę w Kościół jeden, święty, powszechny i apostolski, s. 182-186.
Jan Paweł II., Błogosławieni, którzy cierpią dla sprawiedliwości. Homilia podczas mszy św. w Bydgoszczy (7 VI 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 23-25.
Jan Paweł II., Budujcie teraz mocą dojrzałości zdobytej w okresie prześladowań. Przemówienie podczas spotkania z kapłanami, zakonnikami i zakonnicami oraz zaangażowanym laikatem w katedrze św. Wita w Pradze (21 IV 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 4, s. 14-15.
Jan Paweł II., Budujcie teraz mocą dojrzałości zdobytej w okresie prześladowań Prawda, która wyzwala. Przemówienie do uczestników sympozjum naukowego poświęconego Janowi Husowi (17 Xii 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 39-40.
Jan Paweł II., Chrystus nie zwodzi człowieka (4 III 2001). rozważanie podczas modlitwy Anioł Pański, "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 4, s. 24.
Jan Paweł II., Chrystus prawdziwą nadzieją człowieka i historii. przemówienie na rozpoczęcie II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 22-23.
Jan Paweł II., Chrześcijańskie zaangażowanie świeckich, zakonników, kapłanów i biskupów. przemówienie podczas spotkania z Radą Duszpasterską i Radą kapłańską w Lyonie (6 X 1986). "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 11-12, s. 24-25.
Jan Paweł II., Ciężar wspomnienia. Spotkanie z przedstawicielami wspólnoty żydowskiej w Wiedniu (24 VI 1988), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 7, s. 21-22.
Jan Paweł II., Co Duch Święty mówi Kościołowi przez doświadczenia wschodniej i zachodniej Europy? Przemówienie do uczestników zebrania konsultacyjnego przed specjalnym zgromadzeniem Synodu Biskupów poświęconym Europie (5 VI 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 6, s. 1, 16-17.
Jan Paweł II., Co się stało z dziedzictwem waszych męczenników? Nabożeństwo ekumeniczne w amfiteatrze Trzech Galli w Lyonie (4 X 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 10, s. 19-20.
Jan Paweł II., Co się stanie z człowiekiem? Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury Malty (27 V 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 7-8, s. 20.
Jan Paweł II., Człowiek wobec majestatu i tajemnicy stworzenia. przesłanie z okazji XXV Mityngu przyjaźni między narodami (6 VIII 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 10, s. 7-8.
Jan Paweł II., Czy Kościół i świat nauki są gotowe do podjęcia ścisłej współpracy? Przemówienie do uczestników kongresu zorganizowanego przez Watykańskie Obserwatorium Astronomiczne (26 IX 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987) nr 9-10, s. 8.
Jan Paweł II., Dajmy świadectwo zmartwychwstaniu Chrystusa. Homilia na placu przed katedrą w turynie (13 IV 1980), NP III 1, Pallottinum, Poznań-Warszawa 1985, s. 366-370.
Jan Paweł II., Dar odpustu (katecheza, 29 IX 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 1, s. 38-39.
Jan Paweł II., Dialog chrześcijaństwa z kulturą. Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata nauki i kultury Słowenii (19 V 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 7-8, s. 16-18.
Jan Paweł II., Dziedzictwo i posłannictwo. Przemówienie do uczestników kongresu „Kryzys Zachodu i posłannictwo duchowe Europy” (12 XI 1981), NP 4 2, s. 263-265.
Jan Paweł II., Dziedzictwo nie oznacza martwej przeszłości. Przemówienie do uczestników sympozjum „Chrześcijańskie dziedzictwo kultury europejskiej w świadomości współczesnej” (21 IV 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 4, s. 18.
Jan Paweł II., Dziękujmy Panu za rok pracy w Jego Kościele. Homilia podczas nieszporów na zakończenie 1995 r. (31 XII 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 2, s. 25-26.
Jan Paweł II., Encyklika Slavorum apostoli Poznań 1985.
Jan Paweł II., Eucharystia szkołą wolności i solidarności międzyludzkiej. Homilia podczas, Statio Orbis na zakończenie 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego we Wrocławiu (1 VI 1997), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 18(1997) nr 7, s. 13-16.
Jan Paweł II., Europa i wartości chrześcijańskie. Przesłanie z okazji 1200. rocznicy koronacji Karola Wielkiego (14 XII 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22 (2001) nr 3.
Jan Paweł II., Europa potrzebuje Jezusa Chrystusa. Przemówienie do uczestników III Międzynarodowego Forum Fundacji im. Alcide De Gasperiego (23 II 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 5, s. 52-53.
Jan Paweł II., Ewangelizacja kultur. Przemówienie do uczestników przedsynodalnego sympozjum „Chrześcijaństwo i kultura w Europie: pamięć, świadomość, wizja” (31 X 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 1, s. 58-60.
Jan Paweł II., Funkcja sądownicza Kościoła w służbie sprawiedliwości i miłości. przemówienie do członków św. Roty Rzymskiej (17 II 1979), NP II 1, s. 163-166.
Jan Paweł II., Głęboka harmonia łączy prawdy naukowe z prawdami wiary. przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk w 100. rocznicę urodzin Alberta Einsteina (10 XI 1979), NP II 2, s. 529-533.
Jan Paweł II., Głosić Chrystusa na progu nowego tysiąclecia. Orędzie na XXXIV światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 9-10.
Jan Paweł II., Godność człowieka umierającego. Przemówienie do uczestników zgromadzenia ogólnego Papieskiej Akademii „Pro Vita” (27 II 1999), nr 2, "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 4, s. 47-49.
Jan Paweł II., Gorliwiej szukajmy jedności, której pragnie Chrystus. Przemówienie podczas spotkania spotkanie z arcybiskupem Aten i całej Grecji Christodoulosem (4 V 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 7-8, s. 12-13.
Jan Paweł II., Internet: nowe forum głoszenia ewangelii. Orędzie na XXXVI światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 4, s. 6-7.
Jan Paweł II., Jaka wolność? Jaka Europa? Homilia podczas mszy św. na lotnisku włocławskiego aeroklubu (7 VI 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 6, s. 6-8.
Jan Paweł II., Jedność i współpraca. List do konferencji episkopatów Europy (2 I 1986), Osrompol 7(1986) nr 1, s. 14.
Jan Paweł II., Jeżeli Europa chce pozostać sobie wierna. Przemówienie do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europejskiej (8.10.1988), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 10–11, s. 5-6.
Jan Paweł II., Kontynent europejski. Przemówienie podczas wizyty w siedzibie EWG w Brukseli (20 V 1985), NP VIII 1, Pallottinum, Poznań 2003, s. 815-820.
Jan Paweł II., Kościół a kultura medialna. Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu (16 III 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 5, s. 25.
Jan Paweł II., Kościół potępia teorie rasistowskie. Przemówienie do uczestników sympozjum na temat korzeni antyjudaizmu (31 X 1997), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 1, s. 30-31.
Jan Paweł II., Kryzys Europy jest kryzysem chrześcijaństwa w Europie. Przemówienie do uczestników V Sympozjum konferencji episkopatów Europy (5 X 1982), NP V 2, s. 502-506.
Jan Paweł II., Kształtowanie opinii publicznej. Orędzie na światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 1, s. 28.
Jan Paweł II., Kulturalna wspólnota kontynentu nie jest zrozumiała bez chrześcijańskiego orędzia. Homilia w czasie Nieszporów Europejskich na Haldenplatz w Wiedniu (10 IX 1983), NP VI 2, Pallottinum, Poznań 1999, s. 189-193.
Jan Paweł II., List apostolski motu proprio ogłaszający św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę ze Sieny i św. Teresę Benedyktę od krzyża Współpatronkami Europy (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 12-16.
Jan Paweł II., List apostolski na 1000-lecie konsekracji biskupiej św. Wojciecha (2 IV 1983), NP VI 1, Pallottinum, Poznań 1998, s. 418.
Jan Paweł II., List do artystów (4 IV 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 5-6, s. 4-11.
Jan Paweł II., List do kobiet (29 VI 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 8-9, s. 18-22.
Jan Paweł II., List do osób w podeszłym wieku (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 20, s. 4-11.
Jan Paweł II., List do rodzin (2 II 1994), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 15(1994) nr 3, s. 4-35.
Jan Paweł II., List z okazji 300-lecia Unii greckokatolickiego Kościoła Rumunii z Kościołem rzymskim (7 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 1, s. 4-8.
Jan Paweł II., List z okazji kongresu kultury chrześcijańskiej w Lublinie (5 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 10, s. 58.
Jan Paweł II., Ludzkie życie nadal jest zagrożone: eutanazja, zabijanie nienarodzonych. Homilia podczas liturgii słowa z udziałem mieszkańców miasta w Münster (1 V 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987) nr 7, s. 24-26.
Jan Paweł II., Medycyna a prawa człowieka. przemówienie z okazji jubileuszu lekarzy katolickich (7 VII 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 9, s. 35-36.
Jan Paweł II., Misja Kościoła w erze komputerów. Orędzie na XXIV światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 1990). "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 1, s. 1-3.
Jan Paweł II., Misja Sekretariatu do spraw niewierzących (przemówienie, 2 IV 1981), NP IV 1, Pallottinum, Poznań 1989 s. 408–410.
Jan Paweł II., Na szlaku ewangelizacji Słowian (katecheza, 24 V 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 7, s. 12-13.
Jan Paweł II., Na śladach wielkiej bitwy. Przemówienie do Polaków na Monte Cassino (17 V 1979), NP II 1, s. 498-501.
Jan Paweł II., Nadszedł czas otwarcia nowego rozdziału dziejów chrześcijaństwa. Spotkanie ekumeniczne w Trondheim (2 VI 1989), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 10(1989) nr 5-6, s. 23.
Jan Paweł II., Nauka-teologia-Magisterium. Przemówienie do naukowców i studentów w kolonii (15 XI 1980), NP III 2, Poznań-Warszawa 1986, s. 617-623.
Jan Paweł II., Nawrócenie serca warunkiem przywrócenia jedności. Homilia podczas mszy św. w Bazylice św. Pawła za Murami na zakończenie tygodnia Modlitw o Jedność chrześcijan (25 I 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 6, s. 23-24.
Jan Paweł II., Niech świętość będzie celem waszych dążeń. Homilia podczas beatyfikacji 27 męczenników oraz Jozafaty Michaliny Hordaszewskiej (27 VI 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 9, s. 33-34.
Jan Paweł II., Nieugięty papież, święty Grzegorz VII (homilia, Salermo, 26 V 1985), NP VIII 1, s. 857-861.
Jan Paweł II., Nigdy nie ugięli się przed mocą zła. Homilia wygłoszona w ekumeniczne Wspomnienie świadków Wiary XX w. (7 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 7-8, s. 32-34.
Jan Paweł II., Nowe przymierze między Kościołem a kulturą. Spotkanie w Wilnie z przedstawicielami świata kultury i nauki (5 IX 1993), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 12, s. 16-19.
Jan Paweł II., Obowiązek ewangelizacji spoczywa na wszystkich chrześcijanach. Przemówienie podczas ekumenicznej liturgii słowa w katedrze w Paderborn (22 Vi 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 15-16.
Jan Paweł II., Od 40 lat w drodze do jedności. Przemówienie podczas spotkania z patriarchą Bartłomiejem I (29 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 10, s. 48-49.
Jan Paweł II., Odpowiedzi na pytania dotyczące wiary, Kościoła i świata. Dialog z młodzieżą w Lyonie (6 X 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 10, s. 26-29.
Jan Paweł II., Odpowiedzialność ludzi nauki i kultury za prawdę. przemówienie do rektorów wyższych uczelni w Polsce (7 Vi 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 28-29.
Jan Paweł II., Orędzie na Międzynarodowy Dzień środków Społecznego przekazu (10 V 1981), NP IV 2, s. 579-583.
Jan Paweł II., Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 I 2000 r. (8 XII 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 1, s. 4-9.
Jan Paweł II., Orędzie z okazji VIII światowego Dnia Młodzieży 1993 r. (15 VIII 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 10, s. 8-10.
Jan Paweł II., Patrzcie z ufnością w przyszłość. Homilia podczas mszy św. w parku Ipari w Győr na Węgrzech (7 IX 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 11-12, s. 12-14.
Jan Paweł II., Pluralizm, który buduje jedność. Audiencja dla kardynałów i kurii rzymskiej (21 XII 1984), NP VII 2, Pallottinum, Poznań 2002, s. 788-796.
Jan Paweł II., Pomóż nam przybliżyć Chrystusa naszej epoce (przemówienie, Asyż, 5 XI 1978), NP I, Poznań-Warszawa: Pallottinum 1987, s. 42-44.
Jan Paweł II., Powołanie ludzkie i chrześcijańskie narodów kontynentu europejskiego. Akt europejski wygłoszony w Santiago de Compostela (9 XI 1982), NP V 2, s. 772-775.
Jan Paweł II., Prawda, która rządzi światem i kieruje życiem ludzi. Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk (10 XI 2003), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 3, s. 26-27.
Jan Paweł II., Prawo do życia a Europa. przemówienie do uczestników kongresu (18 XII 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 2, s. 25.
Jan Paweł II., Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. Homilia w Dniu przebaczenia w 1. Niedzielę Wielkiego Postu (12 III 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 6, s. 41-42.
Jan Paweł II., Przemówienie w czasie publicznego konsystorza (28 VI 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 6, s. 50-51.
Jan Paweł II., Przesłanie z okazji 50. rocznicy zakończenia drugiej wojny światowej (8 V 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 7, s. 4-10.
Jan Paweł II., Przesłanie z okazji V Światowego Kongresu Filozofii Chrześcijańskiej (1 VIII 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 54-55.
Jan Paweł II., Przyjmijcie Chrystusa do swojego życia. Homilia na zakończenie II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 48-49.
Jan Paweł II., Przykład dla całej Europy. Przemówienie podczas spotkanie w Brukseli z władzami państwowymi i korpusem dyplomatycznym (20 V 1985), NP VIII 1, s. 810-814.
Jan Paweł II., Razem tworzyć wspólne dobro Ojczyzny. Przemówienie w polskim Parlamencie (11 Vi 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 52-55.
Jan Paweł II., Rodzina w Europie. Przemówienie do uczestników europejskiego sympozjum nauczycieli akademickich (25 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 11-12, s. 20-21.
Jan Paweł II., Sescentesia anniversaria. List z okazji 600-lecia chrztu Litwy (5 VI 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987), nr 7, s. 12-13.
Jan Paweł II., Służyć dobru wspólnemu. Przemówienie do przewodniczących parlamentów Unii Europejskiej (23 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 1, s. 44-45.
Jan Paweł II., Spotykamy się dziś na ruinach wieży Babel. Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury i przedstawicielami różnych kościołów i wyznań (21 IV 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 5, s. 21-23.
Jan Paweł II., Sprawa Galileusza lekcją dla współczesnych. Przemówienie podczas spotkania z uczestnikami sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk (31 X 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 1, s. 23-26.
Jan Paweł II., Szukać prawdy i przekazywać ją z miłością. Przesłanie z okazji prezentacji tomu zawierającego Akta Międzynarodowego Sympozjum na temat inkwizycji (15 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 9, s. 8-9.
Jan Paweł II., Św. Stefan zbudował dom dla wszystkich pokoleń Węgrów. Homilia podczas msza św. na Placu Bohaterów w Budapeszcie (20 VIII 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 9-10, s. 31-33.
Jan Paweł II., Świadcząc o jedności i wspólnocie Kościół przyczynia się do odrodzenia Kalabrii (homilia, Reggio, 7 X 1984), NP VII 2, s. 408-411.
Jan Paweł II., Świadectwo Kościoła katolickiego w systemie totalitarnym Europy Środkowo-Wschodniej. Księga Kongresu Teologicznego Europy Środkowo-Wschodniej (KUL, 11-15 sierpnia 1991), red. J. Nagórny i in., RW KUL, Lublin 1994.
Jan Paweł II., Świat patrzy na Rzym i wiele oczekuje od Rzymu. Przemówienie do duchowieństwa diecezji rzymskiej (22 II 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 5, s. 52-54.
Jan Paweł II., Światło Roku Jubileuszowego na Sakrament Bierzmowania (homilia, Kraków, 10 VI 1979), NP II 1, s. 606-617.
Jan Paweł II., Trzeba budować „cywilizację miłości” (katecheza, 15 XII 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 44-45.
Jan Paweł II., Ukierunkować wysiłek poszukiwania ku prawdziwemu dobru człowieka. Przemówienie do wykładowców uniwersyteckich w uczelni najświętszego Serca (22 V 1983), NP VI 1, s. 626-630.
Jan Paweł II., Uniwersytet miejscem zdobywania wiedzy i kształtowania sumienia. przemówienie do rektorów wyższych uczelni w Polsce (30 Viii 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 10, s. 11-13.
Jan Paweł II., Uniwersytet w służbie nowego humanizmu. przemówienie z okazji jubileuszu nauczycieli akademickich (9 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 11-12, s. 6-8.
Jan Paweł II., W naszym działaniu liczymy na pomoc Trójcy Świętej. Homilia na zakończenie nadzwyczajnego konsystorza (24 V 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 7-8, s. 46-47.
Jan Paweł II., Wartości chrześcijańskie duchowym fundamentem Europy. Przesłanie do uczestników Europejskiego Kongresu Naukowego „Ku Konstytucji Europejskiej?” (20 VI 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 10-11, s. 32-34.
Jan Paweł II., Weź swój Krzyż! Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą na placu św. Jana na Lateranie (2 IV 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 5-6, s. 23-24.
Jan Paweł II., Wiara chrześcijańska a teoria ewolucji. Przemówienie do uczestników międzynarodowego sympozjum naukowego (26 IV 1985), NP VIII 1, s. 571-574.
Jan Paweł II., Wiara chrześcijańska duszą Europy. Homilia podczas mszy św. na lotnisku wojskowym w Senne w Niemczech (22 Vi 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 9-11.
Jan Paweł II., Wiara jest odpowiedzią na potrzeby ludzkiego ducha. Przemówienie do uczestników kongresu Duszpasterzy Akademickich Europy (1 V 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 11, s. 45-46.
Jan Paweł II., Wolał przyjąć cierpienia niż zdradzić Chrystusa. Homilia w czasie beatyfikacji kard. Alojzego Stepinaca w Marija Bistrica w Chorwacji (3 X 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 12, s. 7-9.
Jan Paweł II., Wolność darem i zadaniem dla wszystkich, przemówienie do narodu albańskiego w Tiranie (25 IV 1993), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 7, s. 8-10.
Jan Paweł II., Wolność, współpraca, uniwersalizm, służba człowiekowi – warunkami prawdziwego postępu kultury. Przemówienie do przedstawicieli świata nauki i kultury Hiszpanii w czasie 1. pielgrzymki do Hiszpanii (3 XI 1982), NP V 2, s. 685-690.
Jan Paweł II., Wspólne korzenie chrześcijańskie narodów Europy. Przemówienie do uczestników kolokwium (6 XI 1981), NP IV 2, Pallottinum, Poznań 1989, s. 246-248.
Jan Paweł II., Wyznawali wiarę aż do męczeństwa. Homilia podczas beatyfikacji 64 męczenników rewolucji francuskiej i 45 hiszpańskiej wojny domowej oraz włoskiego zakonnika (1 X 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 1, s. 23-24.
Jan Paweł II., Zjednoczenie Europy historycznym wyzwaniem, które należy podjąć. przemówienie do uczestników 76 dialogu z Bergedorf (17 XII 1984), NP II 2, s. 779-781.
Jan Paweł II., Zjednoczenie Europy historycznym wyzwaniem, które należy podjąć. przemówienie do uczestników 76. Dialogu z Bergedorf) (17 XII 1984), NP VII 2, s. 779-781.
Jan Paweł II., Zobowiązanie wobec prawdy, świętości i przyjaźni. przemówienie do członków włoskiej Akcji katolickiej (30 XII 1978), NP I, s. 207-210.
Jan Paweł II., Żyli zgodnie z wyznawaną wiarą. Homilia podczas beatyfikacji 233 męczenników hiszpańskich (11 III 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 5, s. 16-18.
Kaucha K., Diakonia, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I.S. Ledwoń, J. Mastej, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002, s. 306-309.
Knapiński R., Sztuka chrześcijańska, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I. S. Ledwoń, J. Mastej, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002 s. 1171-1187.
Milano A., Między teraźniejszością, przeszłością i przyszłością chrześcijańskiej Europy, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL- Gaudium, Lublin 2005, s. 363-388.
Nagy S., Europa na rozdrożu. Jana Pawła II wizja Europy, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL – Gaudium, Lublin 2005, s. 393-399.
Rusecki M., Chrześcijańskie wartości podstawą jedności Europy, w: Chrześcijaństwo a jedność Europy, red. E. Cyran, A. Czaja, P. Gutowski, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, s. 213-240.
Samsonowicz H., Czy Europa jest wspólnotą wartości?, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, Lublin: KUL 2005, s. 389-392.
Styczeń T., Kim właściwie jest Jan Paweł II?, w: Modlitwa w Getsemani wciąż trwa, red. T. Styczeń, S. Dziwisz, Instytut Jana Pawła II KUL, Lublin-Vaduz 2003, s. 21.
Szostek A., Człowiek drogą Kościoła. Główne linie pontyfikatu Jana Pawła II, „Ethos”. Numer specjalny 2005 (Po pożegnaniu), s. 45-53.
Wierzbicki A. M., Gdy życia koniec szepce do początku… „Ethos”. Numer specjalny 2005 (Po pożegnaniu), s. 136-140.
Życiński J., Inspiracje chrześcijańskie w powstaniu nauki nowożytnej, RW KUL, Lublin 2000, s. 38-48.
Kaucha, K. (2020). Chrześcijaństwo a kultura europejska (w świetle nauczania Jana Pawła II). Studia Nauk Teologicznych PAN, (5), 23–52. Pobrano z https://czasopisma.kul.pl/index.php/snt/article/view/7332
Krzysztof Kaucha
Ur. 1968 w Lublinie; kierownik Katedry Eklezjologii Fundamentalnej w Instytucie Teologii Fundamentalnej KUL. Studiował pod kierunkiem ks. prof. Mariana Ruseckiego, habilitował się na podstawie rozprawy Wiarygodność Kościoła w kontekście wyzwań współczesności europejskiej w świetle nauczania Jana Pawła II (2008). Zajmuje się eklezjologią fundamentalną, myślą Jana Pawła II, obecnością chrześcijaństwa w Europie oraz współpracą teologii z filozofią.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
