Dialog chrześcijaństwa z islamem
Adam Wąs
Abstrakt
Since the beginning of islam in the 7th century christians and Muslims have been a permanent challenge for themselves. the confrontation and the closeness which accompany
them through the entire history are rooted in the universal and monotheistic character of both religions. From the christian point of view it would be diffcult to talk about interreligious dialogue or at least its modern developments, without the Second Vatican council (1962–1965) and the declaration nostra aetate. the council recognized in it the spiritual, moral and cultural values present in different religions, emphasizing spiritual and moral values between Muslim and christians. For the frst time in the history of the catholic church, the council’s fathers offcially called for the co-operation with Muslims. this is the starting point of the real dialogue between christians and Muslims. This article attempts to describe and analyse – in three parts – some aspects of the dialogical initiatives of christian-Muslim relations. A greater part of it refers to the roman catholic church, but some examples of interpretation and dialogical initiatives of the Orthodox and protestant churches are included as well. Islam as a point of reference is taken as a whole. After a short introduction containing a general defnition of dialogue and its interreligious form the frst part deals with historical facts which shaped the dialogical attitudes. the selected historical facts build a background for
some theological ideas on islam in orthodox, catholic and protestant traditions. The second part focuses on the practical aspects of dialogue – its forms and representative institutions, i.e. the pontifcal council for interreligious Dialogue, World council of churches and Orthodox center of the ecumenical patriarch in chambésy which are engaged in the dialogue on behalf of the main christian churches. the third part offers some ideas concerning aarguments for dialogue, its effciency and quality which might be important for the future of dialogue.
the modern history of christian-Muslim relations shows that the dialogue between adherents of these two largest religions is possible despite that it is not an easy undertaking. the author underlines that there is no alternative to dialogue as there is no better way to defeat prejudices and heal the wounds of the past.
Słowa kluczowe:
dialog międzyreligijny, chrześcijanie, muzułmanie, islam, kościół, Sobór Watykański iiBibliografia
Arinze F., Christian-Muslim Relations in the 21st Century, „Pro Dialogo” 1998 nr 1(97), s. 81-92.
Arinze F., Church in Dialogue. Walking with Other Believers, San Francisco 1990.
Armour R., Islam, chrześcijaństwo i Zachód. Burzliwe dzieje wzajemnych relacji, tłum. I. Nowicka, Kraków 2004.
Aydin M., Modern Western Christian Theological Understandings of Muslims since the Second Vatican Council, Washington D. C. 2002, s. 51-58.
Benedykt XVI, Muzułmanie i chrześcijanie w dialogu, „L’Osservatore Romano” [wyd. pol.] 2009 nr 7(315), s. 27.
Benedykt XVI, Religia otwiera nowe horyzonty, „L’Osservatore Romano” [wyd. pol.] 2009 nr 7(315), s. 12-13.
Borrmans M., Guidelines for Dialog between Christians and Muslims, New York 1990.
Cardini F., Europa a islam. Historia nieporozumienia, tłum. B. Bielańska, Kraków 2006.
Caspar R., Islam according to Vatican II, „Encounter” 1976 nr 21, s. 1-7.
Celata P. L., Report of the Secretary on the Activities of the Pontifical Council for Interreligious Dialogue Between November 2001 (Last Plenary) and May 2004, „Pro Dialogo” 2004 nr 2-3(116-117), s. 162.
Das Leben des Propheten. Aus dem Arabischen von Gernot Rotter, Kandern 1999.
Dehn U., Nieudane relacje czy wspólnota abrahamowa? Spojrzenie na islam, w: Religie świata w dialogu, red. U. Tworuschka, Poznań 2010, s. 87-92.
Die offiziellen Dokumente der katholischen Kirche zum Dialog mit dem Islam, red. CI BEDO, Regensburg 2009.
Döpmann H. D., Die Russische Orthodoxe Kirche in Geschichte und Gegenwart, Berlin 1977.
Czasopismo
Dziekan M. M., Dzieje kultury arabskiej, Warszawa 2008.
Euler W. A., Einheit der Religionen-Friede unter den Menschen. Begegnung mit nichtchristlichen Religionen bei Ramon Llull und Nikolaus von Keus, w: Anstöße zu einem Dialog der Religionen. Thomas von Aquin-Ramon Lull- Nikolaus von Kues, red. Ch. Lohr, Freiburg im Br. 1997.
Fitzgerald M. L., Twenty-five Years of Dialogue. The Pontifical Council for Inter-Religious Dialogue, „Islamochristiana” 1989 nr 15, s. 109-120.
Freytag W., Der Islam als Beispiel einer nachchristlichen Religion, w: Reden und Aufsätze, Teil 2, München 1961, s. 53-63.
Gaudeul J. M., Encounters and Clashes. Islam and Christianity in History, t. 1: Survey, t. 2: Texts, Rome 1984.
Gładkowski K., Muzułmanie w nauczaniu Magisterium Kościoła, w: Islam w Europie Wschodniej, red. W. Nowak, J.J. Pawlik, Olsztyn 2001, s. 53-81.
Goddard H., Historia stosunków chrześcijańsko-muzułmańskich, tłum. S. Zalewski, Warszawa 2009.
Harpur J., Krucjaty. Wojna dwustuletnia. Starcie między Krzyżem a Półksiężycem na Bliskim Wschodzie 1096-1291, Warszawa 2007.
Huntington S.P., Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, tłum. H. Jankowska, Warszawa 2003.
Interreligiöser Dialog-Chance oder Risiko?, „CI BEDO-Beiträge” 2008.
Interreligious Dialogue, oprac. F. Gioa, Boston 2006.
Jan Paweł II , Pielgrzymka śladami św. Pawła. Grecja-Syria-Malta. 4-9 maja 2001, oprac. K. Gołębiowski, R. Montusiewicz, Kraków 2001.
Jan Paweł II i dialog międzyreligijny, B.L. Sherwin, H. Kasimov, Kraków 2001.
Jan Paweł II. Encyklopedia dialogu i ekumenizmu, red. E. Sakowicz, Radom 2006.
Jana Pawła II, Encyklika „Redemptoris missio”(1990).
Jednakowe słowo dla nas i dla was, List otwarty 138. uczonych i zwierzchników muzułmańskich do przywódców chrześcijaństwa – do Benedykta XVI, tłum. A. Skowron-Nalborczyk, S. Grodź, „Więź” 2008 nr 1, s. 31-54.
Kauling L., Ebenen des christlich-islamischen Dialogs. Beobachtungen und Analysen zu den Wegen einer Begegnung, Münster 2004.
Keus von N., Vom Frieden zwischen den Religionen, Frankfurt am M-Leipzig 2002.
Klarheit und gute Nachbarschaft. Christen und Muslime in Deutschland – Eine Handreichung des Rates der EKD, Hannover 2006.
Kościelniak K., Tradycja muzułmańska na tle akulturacji chrześcijańsko-islamskiej od VII do X wieku, Kraków 2001.
Kościelniak K., XX wieków chrześcijaństwa w kulturze arabskiej, Kraków 2000.
Kraemer H., The Christian Message in a Non-Christian World, London 1938.
Küng H., Der Islam. Geschichte, Gegenwart, Zukunft, München-Zürich 2004.
Lemmen Th, Miehl M., Miteinander leben. Christen und Muslime im Gespräche, Gütersloh 2001.
Lerner G., Krucjaty. Tysiąc lat nienawiści, tłum. B. R zepka, Kraków 2003.
Lerner G., Krucjaty. Tysiąc lat nienawiści, tłum. B. Rzepka, Kraków 2003.
Lévi-Provençal É., Cywilizacja arabska w Hiszpanii, tłum. R. Stryjewski, Warszawa 2006.
Lull R., Das Buch vom Heiden und den drei Weisen, Stuttgart 1998.
Maalouf A., Krucjaty, red. Th .F. Madden, tłum. M. Zwoliński, Warszawa 2007.
Maalouf A., Wyprawy krzyżowe w oczach Arabów, tłum. K.J. Dąbrowska, Warszawa 2001.
Madden Th. F., Historia wypraw krzyżowych. Nowe ujęcie, tłum. A. Czwajdrak, Kraków 2008.
Makrides V. N., Prawosławne spojrzenie na inne religie, w: Religie świata w dialogu, red. U. Tworuschka, tłum. A. Wąs, Poznań 2010, s. 59-61.
Meeting in Faith. Twenty Years of Christian-Muslim Conversations, zebrał S.E. Brown, Genf 1989.
Michel T., Christianity and Islam. Reflections on Recent Teachings of the Church, „Encounter” 1985 nr 112, s. 1-22.
Nosowski J., Chrześcijaństwo i islam. Konfrontacje, współistnienie, dialog, „Przegląd Orientalistyczny” 1998 nr 1/2, s. 8-9.
Ökumenischer Rat der Kirchen, Beziehungen zwischen Christen und Muslimen. Ökumenische Überlegungen, „Materialdienst der EZW” 56(1993) nr 1, s. 169-179.
Paczkowski C. M., Chrześcijański mnich i muzułmański władca. Spotkanie świętego Franciszka z Asyżu z sułtanem Malekiem Al-Kamalem i jego rezultaty, w: Teologia bliźniego. Obraz bliźniego a obraz Boga w religiach monoteistycznych, red. W. Szczerba, M. Turowski, J. Zieliński, Białystok 2010, s. 57-70.
Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego i Kongregacja Ewangelizacji Narodów, Dialog i przepowiadanie, tłum. pol. J.J. Pawlik, „Nurt SVD” 1993 nr 3, s. 75-106.
Pikus, Etiologiczna demarkacja dialogu religijnego w Kościele katolickim, Warszawa 2006.
Pontifical Council for Interreligious Dialogue, Meeting in Friendship. Messages to Muslims for the End of Ramadan (1967–2000), Vatican City 2000.
Pontifical Council for Interreligious Dialogue, Recognize the Spiritual Bonds which Unite Us. 16 Years of Christian-Muslim Dialogue, Vatican City 1994, s. 7-12.
Ratzinger J., Granice dialogu, tłum. M. Mijalska, Kraków 1999.
Ratzinger J., Wiara-prawda-tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata, tłum. R. Zajączkowski, Kielce 2004, s. 203-205.
Riley-Smith J., Historia krucjat, tłum. K. Pachniak, Warszawa 2000.
Roberson R. G., Chrześcijańskie Kościoły Wschodnie, tłum. K. Bielawski, Kraków 2005.
Rosenkranz G., Evangelische Religionskunde, Tübingen 1951.
Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, t. 1–3, Warszawa 1997.
Sakowicz E., Dialog Kościoła z islamem według dokumentów soborowych i posoborowych (1963-1999), Warszawa 2000.
Sakowicz E., Islam w dokumentach Kościoła i nauczaniu Jana Pawła II (1965-1996), Warszawa 1997.
Sakowicz E., Dialog Kościoła z islamem według dokumentów soborowych i posoborowych (1963-1998), Warszawa 2000, s. 261-293.
Sekretariat dla Niechrześcijan, Postawy Kościoła wobec wyznawców innych religii. Refleksje i wskazówki dotyczące dialogu i misji, tłum. pol. w: Żydzi i judaizm w dokumentach Kościoła i nauczaniu Jana Pawła II (1965-1989), oprac. W. Chrostowski, R. Rubinkiewicz, Warszawa 1990, s. 44-59.
Shahid, Nadjrān, w: Encyklopaedia of Islam [CD-ROM Edition v. 1.0], Leiden 1999.
Sobór Watykański II , Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 2002.
Sobór Watykański II, Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra aetate” (1965).
Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła „Ad gentes divinitus” (1965).
Sosnowski L., Asyż nadzieja świata, Kraków 2002.
Southern R. W., Das Islambild des Mittelalters, Stuttgart 1981.
Tate G., Orient w czasach wypraw krzyżowych, tłum. M. i A. Pawłowscy, Wrocław 1996.
Troll Ch.W., Unterscheiden um zu klären. Orientierung im christlich-islamischen Dialog, Freiburg im Br. 2008.
Tworuschka M. i U., Islam (Religie świata; Biblioteka Gazety Wyborczej, 3), tłum. A. Wąs, Warszawa 2010.
Urban J., Dialog międzyreligijny w posoborowych dokumentach Kościoła, Opole 1999.
Wąs A., Islam na drogach współczesnego Kościoła, w: W czterdziestolecie Soboru Watykańskiego II, red. A. Czaja, L. Górka , J. Pałucki, Lublin 2007, s. 122-126.
Wąs A., Muzułmańska ‘Nostra aetate’, „Więź” 2008 nr 1, s. 57-64.
Wąs A., Niemożliwe uczynić możliwym. O dialogu chrześcijańsko-muzułmańskim, w: Dialog w żywiole wyobraźni, red. J. Stranz, Poznań 2008, s. 229-235.
Wita G., Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego – powstanie i działalność, w: Chrześcijanie i muzułmanie razem w przezwyciężaniu ubóstwa, red. M.T. Kozubek, T. Czakański, W. J. Sztyk, Katowice Panewniki 2010, s. 85-94.
Yannoulatos A., Der Dialog mit dem Islam aus orthodoxer Sicht, w: Ein Laboratorium für die Einheit, red. R. K irchschläger, A. Stirnemann, Innsbruck–Wien 1991.
Zirker H., Vom Islam lernen? Zur Herausforderung des christlichen Selbstverständnisses, w: Herausforderung Islam. Anfragen an das christliche Selbstverständnis, red. H. Schmid, A. Reny, J. Sperber, Stuttgart 2003.
Zusammenleben mit Muslimen in Deutschland. Gestaltung der christlichen Begegnung mit Muslimen-Eine Handreichung des Rates der EKD, Gütersloh 2000.
Ur. 1963 w Chorzowie; islamolog, arabista, asystent w Katedrze Teologii Religii na Wydziale Teologii KUL, wykładowca na Uniwersytecie Gdańskim oraz w Misyjnym Seminarium Duchownym Księży Werbistów w Pieniężnie (UWM w Olsztynie); dyrektor Centrum Dialogu Kultur i Religii; członek Komitetu ds. Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi przy Radzie ds. Dialogu Religijnego Konferencji Episkopatu Polski (od 2006); współprzewodniczący Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów (od 2008); redaktor serii wydawniczych: „Materiały i Studia Księży Werbistów” oraz „Dialog Kultur i Religii”. Zajmuje się m.in. dialogiem chrześcijańsko-muzułmańskim, fundamentalizmem islamskim oraz problematyką chrześcijańskiej i islamskiej misji. Opublikował m.in. Oblicza Jezusa Chrystusa w kulturach i religiach świata (2007).
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
