Przedstawiciele zawodów scenicznych w świetle dokumentów wczesnochrześcijańskich synodów (IV-V w.)
Maria Piechocka-Kłos
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-5909-5521
Abstrakt
Formy i środki teatralnego wyrazu w antycznej kulturze rzymskiej, obfitując różnorodnością form artystycznych, miały doskonałe warunki do rozwoju. Kulturowa działalność człowieka w naturalny sposób stworzyła potrzebę uprawiania zawodów scenicznych. W niniejszej publikacji przedstawiono szczegółową analizę postanowień synodów zwoływanych i obradujących w I V i V wieku n.e. oraz dokładnie przywołano ich treści, względem aktorów, mimów i woźniców cyrkowych. Powodem takiego zarysu badań jest wspólna dla
tych wszystkich zawodów klasyfikacja ogólnie ich określająca jako przedstawicieli sztuk scenicznych. Analizie w tej kwestii poddano m.in. kanony ogłoszone w E lwirze (306), Arles (314), Kartaginie (15 VI 401), Hipponie (427) oraz ponownie w Arles (442–506). W celu pełniejszego ukazania przywołanego w temacie zagadnienia omówiono również sytuację przedstawicieli sztuk scenicznych na przykładzie aktorów w rzymskim prawie publicznym.
Słowa kluczowe:
aktor, mim, woźnica cyrkowy, synod, wczesne chrześcijaństwo, cesarstwo rzymskie, historia starożytnaBibliografia
Cornelius Nepos, On Great Generals. On Historians, trans. J.C. R olfe, Cambridge: Harvard University Press 1929.
Demichelli A.M., Le attrici da Augusto a Giustiniano. Valutazioni sociali ed interventi legislativi, w: Filia. Scritti Franciosi, I, Napoli: Satura Editrice 2007, s. 695–719.
Dokumenty synodów od 50 do 381 roku, t. I , oprac. A. Baron, H. P ietras, Kraków: Wydawnictwo WAM 2006.
Dokumenty synodów od 381 do 431 roku, t. I V, oprac. A. Baron, H. P ietras, Kraków: Wydawnictwo WAM 2010.
Dokumenty synodów od 431 do 504 roku, t. VI, oprac. A. Baron, H. P ietras, Kraków: Wydawnictwo WAM 2011.
Friedländer L., Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms in der Zeit von August bis zum Ausgang der Antonine, t. II , Leipzig: S. Hirzel 1922.
Iustiniani Digesta, w: Corpus iuris civilis, red. Th. Mommsen, t. I , Berolini: Apud Weidmannos 1872, s. 1–873 [125–1067].
Jurewicz A.R., O moralności i etyce, w: Rzymskie prawo publiczne. Wybrane zagadnienia red. A. Jurewicz i in., Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 2011, s. 199–254.
Kocur M., Teatr antycznej Grecji, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2001.
Kocur M., We władzy teatru. Aktorzy i widzowie w antycznym Rzymie, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2005.
Kowalski H., Ludi megalenses – Obrzędy, widowiska, teatr, w: Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, red. J. Olko, Warszawa: Wydawnictwo DiG, Ośrodek Badań
Interdyscyplinarnych „Artes Liberales” Uniwersytet Warszawski 2008, s. 107–118.
Livy, History of Rome, tłum. B.O. Foster, vol. III , Cambridge: Harvard University Press 1924.
Loska E., Sytuacja aktorów i aktorek w rzymskim prawie małżeńskim, „Zeszyty Prawnicze” 12/4 (2012), s. 81–100.
Marek H.G., Die soziale Stellung des Schauspielers im alten Rom, „Das Alterum” 5 (1959), s. 101–111.
Mielczarek K., Początki teatru rzymskiego (Próba interpretacji Liwiusza „Ab Urbe Condita” VII 2), „Meander” XXV 11–12 (1970), s. 486–494.
Nielsen I., Cultic Theatres and Ritual Drama. A Study in Regional Development and Religious Interchange between East and West in Antiquity, Aarhus: Aarhus University Press 2002.
Prokopiusz z C ezarei, Historia sekretna, tłum. A. Konarek, Warszawa: Prószyński i Spółka 1998.
Słapek D., Sport i widowiska w świecie antycznym. Kompendium, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2010.
Szturc W., Genetyka widowiska. Człowiek, maska, rytuał, widowisko, Kraków: Księgarnia Akademicka 2017.
Tabula Heracleensis ll. 104–123, w: Roman Statutes, t. I , red. M.H. C rawford, Londyn: Institute of Classical Studies 1996, s. 355–391.
Wiles D., Teatr w Rzymie i chrześcijańskiej Europie, w: Historia teatru, red. J.R. Brown, red. wyd. pol. M. P iekut, Warszawa: PWN 2007, s. 49–92.
Wilk T., Obecność sztuki teatralnej w codzienności życia społecznego. Nowe obszary zainteresowań pedagogiki społecznej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2015.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Doktor nauk humanistycznych w zakresie historii; od 2003 r. jest
zatrudniona na Wydziale Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, gdzie
prowadzi zajęcia z języków klasycznych; obecnie adiunkt w Katedrze Nauk Biblijnych i Historycznych
UWM w Olsztynie. Obszary badawcze: literatura wczesnochrześcijańska, prawodawstwo
państwowe i kościelne okresu późnego cesarstwa, historia starożytna i kultura
antyczna. Niektóre ważniejsze publikacje: Gelazy I, Tego samego Papieża Gelazego przeciw
Andromachowi i innym Rzymianom, którzy trwali według dawnego zwyczaju przy świętowaniu
luperkaliów, tłumaczenie i komentarz M. P iechocka-Kłos (2012); Aulus Gellius, Noce
Attyckie 2.24. O dawnej oszczędności i o starożytnych ustawach dotyczących wydatków,
wstęp, tłumaczenie, komentarz A.R. Jurewicz, M. P iechocka-Kłos (2012); Chrześcijanie
i poganie. Rozkład sił w senacie rzymskim pod koniec IV wieku, „Studia Warmińskie” 50
(2013), s. 283–293; „Privatus carcer” w ustawodawstwie cesarzy rzymskich (IV–VI w.),
„Studia Warmińskie” 52 (2015), s. 271–280; „Mirabilia animalia” w „Nocach attyckich”
Aulusa Gelliusza. Wybrane przykłady, „Studia Warmińskie” 54 (2017), s. 277–289; Virgines
Vestales w Nocach attyckich Aulusa Gelliusza (1.12), „Studia Warmińskie” 55 (2018),
s. 279–290. Adres do korespondencji: mayphi@wp.pl.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
