Korzystanie ze sprzeciwu sumienia w kontekście zasady równouprawnienia i kryterium zawodu
Michał Skwarzyński
Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-4357-8035
Abstrakt
W związku z dotychczasowymi badaniami naukowymi jak i orzecznictwem sądów wskazać należy, że źródłem normatywnym dla sprzeciwu sumienia jest prawo człowieka do wolności sumienia i wyznania. Potwierdza to linia orzecznicza Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz polskiego Trybunału Konstytucyjnego, zwłaszcza wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. akt K 12/14. Artykuł uzupełnia argumentację o powiązanie sprzeciwu sumienia z zakazem dyskryminacji. Wskazano w nim, że zasada równouprawnienia i związany z nią zakaz dyskryminacji ma zastosowanie w przypadku klauzuli sumienia. W wyniku przeprowadzonych badań ustalono, że zawód czy praca nie może być negatywną przesłanką różnicującą i dyskryminującą. Łamie to wprost zakaz dyskryminacji, który także obejmuje dyskryminację w przypadku pracy czy zawodu.
Słowa kluczowe:
prawo człowieka do wolności sumienia i wyznania, sprzeciw sumienia, zakaz dyskryminacji, wolność sumienia i wyznania, równouprawnienie, wolność religijna, prawo wyznaniowe, wolność sumienia i religiiBibliografia
Abramowicz, Aneta, M. „Uzewnętrznianie symboli religijnych w miejscu pracy w świetle orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 15 stycznia 2013 r. w sprawie Eweida i inni v. Zjednoczone Królestwo”. W: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. Piotr Stanisz, Aneta M. Abramowicz, Michał Czelny, Marta Ordon, Michał Zawiślak, 11–19. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Borecki, Paweł. „Zakaz dyskryminacji ze względu na wyznanie lub światopogląd w prawie polskim”, Studia z Prawa Wyznaniowego 18 (2015): 135-200.
Bosek, Leszek. „Roszczenia wrongful life i wrongful birth w świetle standardów konstytucyjnych i europejskich”. Przegląd Sądowy 1 (2008): 32-59.
Bosek, Leszek. „Prawo osobiste do odmowy działania sprzecznego z własnym sumieniem na przykładzie lekarza”, Forum prawnicze 1 (2014): 87–95.
Bosek, Leszek. „Problem zakresowej niekonstytucyjności art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 87–103. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Cichoń, Zbigniew. „Klauzula sumienia w różnych zawodach”. W: Prawnik katolicki a wartości prawa, 44–51. Kraków: Dom Wydawniczy „Ostoja”, 1999.
Complak, Krystian. „Uwagi o godności człowieka oraz jej ochrona w świetle nowej konstytucji”. Przegląd Sejmowy 5 (1998): 41–51.
Dobrowolska, Beata. „Sprzeciw sumienia w praktyce pielęgniarki i położnej. Analiza rozwiązań polskich i wybranych rozwiązań europejskich” . Studia z Prawa Wyznaniowego 16 (2013): 249–266.
Drozd, Mariola. „Prawo farmaceuty do sprzeciwu sumienia w świetle obowiązujących regulacji prawnych”. Studia z Prawa Wyznaniowego 16 (2013): 267–280.
Gałązka, Małgorzata. „Odmowa przerwania ciąży a klauzula sumienia”, Studia z Prawa Wyznaniowego 16 (2013): 23–42.
Gałązka, Małgorzata. „Kontrowersje wokół »prawa do aborcji«”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 131–142. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Głusiec, Waldemar, Elżbieta Puacz. „Sprzeciw sumienia w zawodzie diagnosty laboratoryjnego”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 227–234. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Grześkowiak, Alicja. „Sprzeciw sumienia w odniesieniu do wybranych zawodów”. W: Idea wielokulturowości jako wyzwanie: dyskurs religijny, kulturowy i społeczny, red. Helena Czakowska, Mariusz Kuciński, 43–62. Bydgoszcz: Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej, 2015.
Hucał, Michał. „Europejski Trybunał Praw Człowieka – obrońca czy agresor w kontekście praw osób wierzących”. W: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. Piotr Stanisz, Aneta M. Abramowicz, Michał Czelny, Marta Ordon, Michał Zawiślak, 111–120. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Jędrejek, Grzegorz. „Czy można wyróżnić dobro osobiste w postaci wolności do dokonania aborcji?”. W: Prawo rodzinne w Polsce i w Europie: zagadnienia wybrane, red. Piotr Kasprzyk. Lublin: TN KUL, 2005.
Krukowski, Józef. „Godność człowieka podstawą konstytucyjnego katalogu praw i wolności jednostki”. W: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. Leszek Wiśniewski. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997.
Machnikowska, Anna. „Klauzula sumienia w zawodzie prawnika”. W: Klauzula sumienia w państwie prawa, red. Oktawian Nawrot, 127–142. Sopot: Spółdzielczy Instytut Naukowy, 2015.
Mazurek, Franciszek, J. Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 2001.
Nawrot, Oktawian. „Klauzula sumienia w zawodach medycznych w świetle standardów Rady Europy”, Zeszyty Prawnicze BAS 3 (2012): 11–22.
Nawrot, Oktawian. „Prawa człowieka, sprzeciw sumienia i państwo prawa”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 105–116. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Nesterowicz, Mirosław, i Natalia Karczewska–Kamińska. „Prawa pacjenta do świadczeń medycznych a prawo lekarzy (szpitali) i osób z innych zawodów medycznych do klauzuli sumienia”. Prawo i Medycyna 2 (2015).
Nowicki, Andrzej, Marek. Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2013.
Orzeszyna, Krzysztof. „Godność ludzka podstawą praw człowieka”. W: Człowiek – i jego prawa i odpowiedzialność, red. Robert Tabaszewski. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
Pawlikowski, Jakub. „Prawo do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej. Rezolucja nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 r.”, Studia z Prawa Wyznaniowego 14 (2011): 313–338.
Pawlikowski, Jakub. „Spór o klauzulę sumienia z perspektywy celów medycyny i etyki lekarskiej”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 145–170. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Piechowiak, Marek. Filozofia praw człowieka. Prawa człowieka w świetle ich międzynarodowej ochrony. Lublin: TN KUL, 1999.
Podkowik, Jan. „Konstytucyjna zasada równości i zakaz dyskryminacji w prawie cywilnym”. Kwartalnik Prawa Prywatnego 2 (2016): 229–279.
Prawa Człowieka, Zarys wykładu, red. Zbigniew Hołda, Dorota Ostrowska, Joanna Hołda, Julita A. Rybczyńska. Warszawa: Wolters Kluwer business, 2014.
Prusak, Małgorzata. „Sprzeciw sumienia w praktyce aptecznej”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 211–226. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Skuczyński, Paweł. Etyka adwokatów i radców prawnych. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2016.
Skwarzyński, Michał. „Sprzeciw sumienia w adwokaturze”. W: Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych, red. Artur Mezglewski, Anna Tunia, 201-220. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
Skwarzyński, Michał. „Sprzeciw sumienia w europejskim i krajowym systemie ochrony praw człowieka”. Przegląd Sejmowy 6 (2013): 9–26.
Skwarzyński, Michał. „Korzystanie z klauzuli sumienia, jako realizacja wolności wewnętrznej czy/i zewnętrznej”. Opolskie Studia Administracyjno–Prawne 13/4 (2015): 9-21.
Skwarzyński, Michał. „Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie klauzuli sumienia”. W: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. Piotr Stanisz, Aneta M. Abramowicz, Michał Czelny, Marta Ordon, Michał Zawiślak, 285–293. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Skwarzyński, Michał. „Sprzeciw sumienia sędziego jako element polityki wyznaniowej”. W: Polityka wyznaniowa a prawo III Rzeczypospolitej, red. Michał Skwarzyński, Piotr Steczkowski, 155–176. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2016.
Stanisz, Piotr. „Klauzula sumienia”. W: Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz. Prawo wyznaniowe. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2011.
Szostek, Andrzej. „Kategoria sumienia w etyce”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 15–25. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Sztychmiler, Ryszard. „Nowa interpretacja klauzuli sumienia”. W: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. Piotr Stanisz, Aneta M. Abramowicz, Michał Czelny, Marta Ordon, Michał Zawiślak, 327–345. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Sztychmiler, Ryszard. „Klauzula sumienia w ochronie życia i zdrowia w prawie Trzeciej Rzeczypospolitej”. W: Polityka wyznaniowa a prawo III Rzeczypospolitej, red. Michał Skwarzyński, Piotr Steczkowski, 135–152. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2016.
Tunia, Anna. Recepcja prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w prawie polskim. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Wiśniewski, Adam. Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Gdańsk: Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, 2008.
Zajadło, Jerzy. „Sędzia pomiędzy moralnym przekonaniem a wiernością prawu (na przykładzie orzecznictw sądów amerykańskich w sprawach niewolnictwa)”. W: Klauzula sumienia w państwie prawa, red. Oktawian Nawrot, 143–161. Sopot: Spółdzielczy Instytut Naukowy, 2015.
Zoll, Andrzej. „Klauzula sumienia”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 77–85. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Zoll, Andrzej. „Prawo lekarza do odmowy udzielenia świadczeń zdrowotnych i jego granice”, Prawo i Medycyna 13 (2003).
Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II,
Dr, Katedra Praw Człowieka, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
