Prawo odmowy zeznań przez duchownego w polskiej i niemieckiej procedurze cywilnej – analiza prawno-porównawcza
Marek Strzała
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński, , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-1341-3464
Abstrakt
Polski Kodeks Postępowania Cywilnego w art. 261 § 2 zd. 2 przewiduje możliwość odmowy zeznań przez duchownego co do faktów powierzonych mu na spowiedzi, przy czym jest to regulacja odmienna względem innych polskich procedur, które zazwyczaj zawierają w odniesieniu do takich faktów bezwzględny zakaz dowodowy. W doktrynie zgłaszane są postulaty zmiany rozwiązań zastosowanych w procedurze cywilnej, która w ocenie wielu autorów nie chroni należycie duchownych i osób powierzających im informacje. W tym stanie rzeczy punktem odniesienia są odpowiednie unormowania obce, które dostarczyć mogą gotowych rozwiązań lub wskazać właściwy kierunek zmian normatywnych, jak też zwrócić uwagę na potencjalne problemy występujące na gruncie odmiennych regulacji i ich stosowania. Celem artykułu jest przedstawienie zastosowanych w niemieckiej Zivilprozessordnung rozwiązań w zakresie prawa odmowy zeznań przez duchownego i porównanie ich z obecnymi przepisami polskiej procedury cywilnej. Analiza prawno-porównawcza obejmuje model regulacji w zakresie prawa odmowy zeznań przez duchownego, zakres podmiotowy i przedmiotowy tego prawa, kwestie dotyczące pouczenia duchownego o jego uprawnieniach, dopuszczalność składania zeznań, możliwość zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy oraz zagadnienie ochrony informacji powierzonych duchownym poza sprawowaniem duszpasterstwa.
Słowa kluczowe:
das Zeugnisverweigerung, das Zivilprozessordnung, Polen – Deutschland – der Geistliche, postępowanie cywilne – Polska – Niemcy, kodeks postępowania cywilnego, prawo odmowy zeznań, świadek, zeznania, duchowny, wolność sumienia i religii, osoba duchownaBibliografia
Banaszak, Bogusław i Agnieszka Malicka. 2008. Konstytucja Niemiec, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Baumbach, Adolf, Wolfgang Lauterbach, Jan Albers i Peter Hartmann. 1999. Zivilprozessordnung: mit Gerichtsverfassungsgesetz und anderen Nebengesetzen. München: C.H. Beck.
Berger, Christian. 1999. W: Kommentar zur Zivilprozeßordnung, t. 4, cz. 2: §§ 348-510b, red. Friedrich Stein, Martin Jonas. Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck).
Classen, Claus D. 2006. Religionsrecht. Tübingen: Mohr Siebeck.
Cudak, Arkadiusz. 2016. W: Kodeks postępowania cywilnego, t. I: Komentarz. Art. 1-366, red. Andrzej Marciniak, Kazimierz Piasecki. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Damrau, Jürgen. 2008. W: Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen, t. 1: §§ 1-510c, red. Thomas Rauscher, Peter Wax, Joachim Wenzel. München: Verlag C.H. Beck.
Demendecki, Tomasz. W: Kodeks postępowania cywilnego, t. I: Komentarz do art. 1-729, red. Andrzej Jakubecki. Warszawa: Wolters Kluwer.
Domaszk, Arkadiusz. 2016. „Kierownictwo duchowe alumnów seminariów duchownych i zakonników w prawie kanonicznym (II): zachowanie tajemnicy”. Seminare 3: 35-45.
Dubisz, Stanisław, red. 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 3: P-Ś. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Eichele, Hans. 2007. W: Zivilprozessordnung: Handkommentar, red. Ingo Saenger. Baden-Baden: Nomos Verlagsgesellschaf.
Ereciński, Tadeusz. 2016. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II: Postępowanie rozpoznawcze, red. Tadeusz Ereciński. Warszawa: Wolters Kluwer.
Flaga-Gieruszyńska, Kinga. 2017. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Andrzej Zieliński. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Friedner, Lars. 2007. „Religious Entities as Legal Persons – Germany”. W: Churches and Other Religious Organisations as Legal Persons: proceedings of the 17th meeting of the European Consortium for Church and State Research, Höör (Sweden), 17-20 November 2005, red. Lars Friedner. Leuven, Paris, Dudley (MA): Peeters.
Fundowicz, Sławomir. 1999. „Osobowość publicznoprawna wspólnot religijnych w Niemczech”. W: Studia z prawa publicznego, t. I: Współczesne problemy prawa publicznego, red. Sławomir Fundowicz. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Greger, Reinhard. 2016. W: Zivilprozessordnung: mit FamFG (§§ 1-185, 200-270, 433-484) und Gerichtsverfassungsgesetz, den Einführungsgesetzen, mit Internationalem Zivilprozessrecht, EG-Verordnungen, Kostenanmerkungen: Kommentar, red. Richard Zöller. Köln: Verlag Dr. Otto Schmidt.
Huber, Michael. 2009. W: Kommentar zur Zivilprozessordnung: mit Gerichtsverfassungsgesetz, red. Hans-Joachim Musielak. München: Verlag Franz Vahlen.
Janicki, Lech, red. 2007. Ustawa zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec, Poznań: Instytut Zachodni.
Jurzyk, Marek. 2004. „Ochrona spowiedzi w postępowaniu dowodowym a prawa penitenta i duchownego”. Radca Prawny 2: 67-81.
Knoppek, Krzysztof. 2013. W: Kodeks Postępowania Cywilnego, t. I: Artykuły 1-366, red. Henryk Dolecki, Tadeusz Wiśniewski. Warszawa: Wolters Kluwer.
Majer, Piotr. 2002. „Ochrona prywatności w kanonicznym porządku prawnym”. W: Ochrona danych osobowych i prawo do prywatności w Kościele, red. Piotr Majer, 83-123. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej
Pieron, Bartłomiej. 2012. „Ochrona tajemnicy spowiedzi w prawie polskim”. Kieleckie Studia Teologiczne 11: 321-334.
Pieron, Bartłomiej. 2016. „Tajemnica zawodowa (duszpasterska) duchownego”. Annales Canonici 12: 131-153, http://dx.doi.org/10.15633/acan.1824.
Pieron, Bartłomiej. 2017. „Równe czy identyczne traktowanie osób duchownych w prawie polskim?”. Annales Canonici 13: 155-181, http://dx.doi.org/10.15633/acan.2224.
Pieróg, Michał. 2015. „Tajemnica spowiedzi świętej w prawie kanonicznym, polskim procesie cywilnym i karnym”. Studia Paradyskie 25: 169-180.
Rakoczy, Bartosz. 2003. „Tajemnica spowiedzi w polskim postępowaniu cywilnym, karnym i administracyjnym”. Przegląd Sądowy 11-12: 126-138.
Reichold, Klaus. 2012. W: Zivilprozessordnung: FamFG Verfahren in Familiensachen, GVG, Einführungsgesetze, EU-Zivilverfahrensrecht: Kommentar, red. Heinz Thomas, Hans Putzo. München: C.H. Beck.
Robbers, Gerhard. 2010. Religion and Law in Germany. Alphen aan den Rijn: Kluwer Law International.
Skąpski, Andrzej. 1981. Ograniczenia dowodzenia w procesie cywilnym. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Stanisz, Piotr. 2011. „Sytuacja prawna osób duchownych”. W: Artur Mezglewski, Henryk. Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 289-313. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Strzała, Marek. 2017. „Szczególny status duchownych wobec powszechnego obowiązku obrony w Republice Austrii i Republice Federalnej Niemiec”. W: Wolność sumienia i religii a bezpieczeństwo i porządek publiczny, red. Jerzy Nikołajew, Paweł Sobczyk, Konrad Walczuk, 107-118. Warszawa: Wydawnictwo Diecezji Siedleckiej UNITAS.
Szymański, Michał. 2017. „Tajemnica spowiedzi w prawie polskim – stan aktualny i propozycje zmian”. Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 4: 73-85.
Śladkowski, Mariusz. 2015. „Fakty powierzone duchownemu podczas spowiedzi jako przedmiot zeznań w postępowaniu cywilnym, karnym i administracyjnym”. W: Wolność wypowiedzi versus wolność religijna. Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, karnego i cywilnego, red. Artur Biłgorajski, 271-282. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Trautwein, Thomas. 2010. W: ZPO: Kommentar, red. Hanns Prütting, Markus Gehrlein. Köln: Luchterhand.
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński,
Dr, Zakład Prawa Kościelnego i Wyznaniowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołębia 9, 31-007 Kraków.
https://orcid.org/0000-0003-1341-3464Licencja
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
