Hermeneutyka reformy - hermeneutyka wiary
Sławomir Zatwardnicki
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7597-6604
Abstrakt
Benedykt XVI polecał interpretować Sobór Watykański II w optyce „hermeneutyki reformy”. Jednak oczekiwana przez niego hermeneutyka soborowego dziedzictwa sama doczekała się różnych interpretacji. Gdzie w takim razie poszukiwać odpowiedniej hermeneutyki „hermeneutyki reformy”?
Słowa kluczowe:
Sobór Watykański II, Benedykt XVI, hermeneutyka wiary, hermeneutyka reformy, hermeneutyka zerwania, hermeneutyka ciągłości, interpretacja, egzegeza, Pismo Święte, Dei verbumBibliografia
Allen J.L., Papież Benedykt XVI. Biografia Josepha Ratzingera, tłum. R. Bartold, Poznań 2005.
Balthasar H. Urs von, Cordula albo o świadectwie chrześcijanina, tłum. F. Wycisk, Kraków 2002.
Benedykt XVI, „Wydarzenia, które zachowamy w pamięci i sercu”. Spotkanie z kardynałami, biskupami i pracownikami Kurii Rzymskiej (22.12.2005), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/kuriarz_22122005.html (dostęp: 29.09.2016).
Benedykt XVI, List apostolski w formie motu proprio ogłaszający Rok Wiary „Porta fidei”, Wrocław 2012.
Benedykt XVI, Posynodalna adhortacja apostolska o Eucharystii, źródle i szczycie życia i misji Kościoła „Sacramentum caritatis”, Wrocław 2007.
Benedykt XVI, Posynodalna adhortacja apostolska o Słowie Bożym w życiu i misji Kościoła „Verbum Domini”, Kraków 2010.
Benedykt XVI, Przemówienie do duchowieństwa diecezji rzymskiej „Sobór źródłem entuzjazmu i nadziei” (14.02.2013), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/diec-rzymska_14022013.html (dostęp: 29.09.2016).
Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Komisji Biblijnej: „Tradycja i Pismo Święte przenikają się nawzajem” (23.04.2009), „L’Osservatore Romano” 2009, nr 6, s. 33–35.
Benedykt XVI, Przemówienie Ojca Świętego do biskupów, którzy uczestniczyli w Soborze Watykańskim II „Świętość wprowadza odwieczne «dziś» Boga w «dziś» człowieka naszej epoki” (12.10.2012), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/rw-biskupi_12102012.html (dostęp: 29.09.2016).
Benedykt XVI, Przemówienie wygłoszone w czasie spotkania z Kolegium Kardynałów „Kościół budzi się w duszach” (28.02.2013), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/kardynalowie_28022013.html (dostęp: 29.09.2016).
Benedykt XVI, Seewald P., Ostatnie rozmowy, tłum. J. Jurczyński, Kraków 2016.
Benedykt XVI, Seewald P., Światłość świata. Papież, Kościół i znaki czasu. Benedykt XVI w rozmowie z Peterem Seewaldem, tłum. P. Napiwodzki, Kraków 2011.
Benedykt XVI, Wystąpienie podczas XIV kongregacji generalnej Synodu Biskupów: „Egzegeza nie tylko historyczna, ale i teologiczna” (14.10.2008), „L’Osservatore Romano” 2008, nr 12, s. 34–35.
Bokwa I., Kształtowanie się problematyki chrystologiczno-eschatologicznej w twórczości Hansa Ursa von Balthasara (1905–1988), „Studia Theologica Varsaviensia” 1996, nr 1, s. 155–181.
Braaten C.E., A Chalcedonian Hermeneutic, „Pro Ecclesia” 3 (1994), nr 1, s. 18–22.
Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, opr. S. Głowa, I. Bieda, Poznań 1998.
Cantalamessa R., „Litera zabija, Duch ożywia”. Lektura duchowa Biblii, w: Słowo Boże w życiu i misji Kościoła, red. S. Szymik (Analecta Biblica Lublinensia, 4), red. K. Mielcarek, Lublin 2009, s. 273–285.
Chodkowski F.K., „Ty jesteś Chrystus Syn Boga żywego”. Zarys chrystologii Josepha Ratzingera (Studia i Materiały, 94), Poznań 2007.
Donneaud H., Debata wokół hermeneutyki Soboru, http://christianitas.org/news/debata-wokol-hermeneutyki-soboru/ (dostęp: 29.09.2016).
Farkasfalvy D., W poszukiwaniu nowej, „postkrytycznej” metody egzegezy biblijnej, w: „Nowa ewangelizacja” (Kolekcja „Communio”, 8), red. L. Balter, Poznań 1993, s. 272–290.
Feliga P., „Nowe” a ciągłość doktryny. Głos w dyskusji nad „hermeneutyką reformy” Benedykta XVI, http://christianitas.org/news/nowe-ciaglosc-doktryny-glos-w-dyskusji-nad-hermeneutyka-reformy-benedykta-xvi/ (dostęp: 29.09.2016).
Franciszek, Bulla O Nadzwyczajnym Jubileuszu Miłosierdzia „Misericordiae vultus”, Wrocław 2015.
Jan Paweł II, Przemówienie na temat interpretacji Biblii w Kościele, w: Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele, s. 9–20.
Kasper W., Wystąpienie kard. Waltera Kaspera na temat Soboru Watykańskiego II „Ani mit, ani tanie banały”, http://www.osservatoreromano.va/pl/news/ani-mit-ani-tanie-banay#sthash.ijHMjXFr.dpuf (dostęp: 29.09.2016).
Kempa J., Tożsamość i aktualizacja wiary. Kłopotliwe pole napięć, w: Teologiczna cnota wiary (Opera Theologiae Systematicae, 2), red. W. Wołyniec, Wrocław 2015, s. 20–30.
Kongregacja Nauki Wiary, Nota zawierająca wskazania duszpasterskie na Rok Wiary, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20120106_nota-anno-fede_pl.html (dostęp: 29.09.2016).
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Apostolskość Kościoła i sukcesja apostolska (1973), tłum. J. Królikowski, w: Od wiary do teologii, s. 19–31.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Interpretacja dogmatów (1988), tłum. J. Królikowski, w: Od wiary do teologii, s. 273–302.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Świadomość, jaką Jezus miał o sobie samym i o swoim posłaniu (1985), tłum. J. Bielecki, w: Od wiary do teologii, s. 237–250.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Teologia dzisiaj. Perspektywy, zasady i kryteria (2012), tłum. K. Stopa, Kraków 2012.
Milcarek P., Sobór po katolicku, „Christianitas” 48–49 (2012), s. 16–28.
Moynihan R., Niech jaśnieje światło Boże. Duchowa wizja Ojca Świętego Benedykta XVI, tłum. K. Sylwestrow, Kraków 2006.
Muszyński H., Charyzmat natchnienia biblijnego, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, red. J. Szlaga, Poznań 2008, s. 17–68.
Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000.
Orędzie końcowe Synodu Biskupów do Ludu Bożego: „Słowo Boże w historii” (24.10.2008), „L’Osservatore Romano” 2009, nr 1, s. 24–31.
Ouellet M., „Relatio ante disceptationem” podczas I kongregacji: „Trzeba zaradzić nieznajomości Pisma Świętego” (6.10.2008), „L’Osservatore Romano” 2008, nr 12, s. 13–21.
Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich (Rozprawy i Studia Biblijne, 4), tłum. i red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 1999, s. 25–100.
Pius XII, Divino Afflante Spiritu, w: Biblia w dokumentach Kościoła (Aby lepiej słyszeć słowo Pana, 2), teksty do druku przygotował R. Pietkiewicz; komentarze: A. Jankowski, H. Lempa, R. Pietkiewicz, Wrocław 1997, s. 89–110.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), Formalne zasady chrześcijaństwa. Szkice do teologii fundamentalnej, tłum. W. Szymona, Poznań 2009.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu, cz. 1: Od chrztu w Jordanie do Przemienienia, tłum. W. Szymona, Kraków 2007.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu, cz. 2: Od wjazdu do Jerozolimy do Zmartwychwstania, tłum. W. Szymona, Kielce 2011.
Ratzinger J., Kontrowersje wokół interpretacji Pisma, w: J. Ratzinger – Benedykt XVI, Słowo Boga. Pismo – Tradycja – Urząd, tłum. W. Szymona, Kraków 2008, s. 89–123.
Ratzinger J., Moje życie, oprac. wersji pol. W. Wiśniowski, Częstochowa 2005.
Ratzinger J., O nauczaniu II Soboru Watykańskiego. Formułowanie – przekaz – interpretacja (Opera Omnia, VII/2), tłum. E. Grzesiuk, Lublin 2016.
Ratzinger J., Patrzeć na przebitego. Szkice o chrystologii duchowej, tłum. J. Merecki, Kraków 2008.
Ratzinger J., Prawda w teologii, tłum. M. Mijalska, Kraków 2001.
Ratzinger J., Seewald P., Bóg i świat. Wiara i życie w dzisiejszych czasach. Z kardynałem Josephem Ratzingerem Benedyktem XVI rozmawia Peter Seewald, tłum. G. Sowinski, Kraków 2001.
Ratzinger J., Messori V., Raport o stanie wiary. Z Ks. Kardynałem Josephem Ratzingerem rozmawia Vittorio Messori, tłum. Z. Oryszyn, J. Chrapek, Kraków–Warszawa 1986.
Ratzinger J., Wiara – prawda – tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata, tłum. R. Zajączkowski, Kielce 2005.
Ratzinger J., Wprowadzenie do dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej, w: Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele, s. 21–23.
Senior D., „Verbum Dei”: Authentic Catholic Interpretation of the Bible, „The Bible Today” 50 (2012), nr 1, s. 15–20.
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym „Dei verbum”, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 350–363.
Szymik J., O cudzie Wcielenia, czyli o tym, że Bogu i człowiekowi cudownie jest być razem, Katowice 2001.
Szymik J., O teologii dzisiaj. Zadania, piękno, przyszłość, Pelplin 2006.
Szymik J., Teologia w krainie pepsi-coli. Od teologii-nauki do teologii-mądrości (Biblioteka „Więzi”, 114), Warszawa 1999.
Tornielli A., Ratzinger strażnik wiary, tłum. B. Tomaszek, Kraków 2005.
Vagaggini C., Teologia. Pluralizm teologiczny, tłum. J. Partyka, Kraków 2005.
Weigel G., Katolicyzm ewangeliczny. Gruntowna reforma Kościoła w XXI wieku, tłum. G. Gomola, A. Gomola, Kraków 2014.
Witczyk H., W czterdziestolecie Konstytucji „Dei verbum”. Osiągnięcia i aktualne wyzwania, w: Wierność i aggiornamento. Wokół recepcji Soboru Watykańskiego II, red. G. Kucza (Studia i Materiały Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 32), red. serii A. Malina, Katowice 2006, s. 136–151.
Zatwardnicki S., Hermeneutyka reformy czy zerwania? Benedykta XVI (Josepha Ratzingera) troska o poprawną interpretację Vaticanum Secundum, „Theo-Doctores” 1 (2016), nr 1, s. 15–38.
Zatwardnicki S., Ku teologicznemu pogłębieniu rozumienia natchnienia i interpretacji Pisma Świętego. Śladami Josepha Ratzingera (Benedykta XVI), „Studia Gdańskie” 2013, t. 33, s. 13–31.
Zatwardnicki S., Hermeneutyka wiary w nauczaniu papieża Benedykta XVI, Wrocław 2014.
Balthasar H. Urs von, Cordula albo o świadectwie chrześcijanina, tłum. F. Wycisk, Kraków 2002.
Benedykt XVI, „Wydarzenia, które zachowamy w pamięci i sercu”. Spotkanie z kardynałami, biskupami i pracownikami Kurii Rzymskiej (22.12.2005), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/kuriarz_22122005.html (dostęp: 29.09.2016).
Benedykt XVI, List apostolski w formie motu proprio ogłaszający Rok Wiary „Porta fidei”, Wrocław 2012.
Benedykt XVI, Posynodalna adhortacja apostolska o Eucharystii, źródle i szczycie życia i misji Kościoła „Sacramentum caritatis”, Wrocław 2007.
Benedykt XVI, Posynodalna adhortacja apostolska o Słowie Bożym w życiu i misji Kościoła „Verbum Domini”, Kraków 2010.
Benedykt XVI, Przemówienie do duchowieństwa diecezji rzymskiej „Sobór źródłem entuzjazmu i nadziei” (14.02.2013), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/diec-rzymska_14022013.html (dostęp: 29.09.2016).
Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Komisji Biblijnej: „Tradycja i Pismo Święte przenikają się nawzajem” (23.04.2009), „L’Osservatore Romano” 2009, nr 6, s. 33–35.
Benedykt XVI, Przemówienie Ojca Świętego do biskupów, którzy uczestniczyli w Soborze Watykańskim II „Świętość wprowadza odwieczne «dziś» Boga w «dziś» człowieka naszej epoki” (12.10.2012), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/rw-biskupi_12102012.html (dostęp: 29.09.2016).
Benedykt XVI, Przemówienie wygłoszone w czasie spotkania z Kolegium Kardynałów „Kościół budzi się w duszach” (28.02.2013), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/kardynalowie_28022013.html (dostęp: 29.09.2016).
Benedykt XVI, Seewald P., Ostatnie rozmowy, tłum. J. Jurczyński, Kraków 2016.
Benedykt XVI, Seewald P., Światłość świata. Papież, Kościół i znaki czasu. Benedykt XVI w rozmowie z Peterem Seewaldem, tłum. P. Napiwodzki, Kraków 2011.
Benedykt XVI, Wystąpienie podczas XIV kongregacji generalnej Synodu Biskupów: „Egzegeza nie tylko historyczna, ale i teologiczna” (14.10.2008), „L’Osservatore Romano” 2008, nr 12, s. 34–35.
Bokwa I., Kształtowanie się problematyki chrystologiczno-eschatologicznej w twórczości Hansa Ursa von Balthasara (1905–1988), „Studia Theologica Varsaviensia” 1996, nr 1, s. 155–181.
Braaten C.E., A Chalcedonian Hermeneutic, „Pro Ecclesia” 3 (1994), nr 1, s. 18–22.
Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, opr. S. Głowa, I. Bieda, Poznań 1998.
Cantalamessa R., „Litera zabija, Duch ożywia”. Lektura duchowa Biblii, w: Słowo Boże w życiu i misji Kościoła, red. S. Szymik (Analecta Biblica Lublinensia, 4), red. K. Mielcarek, Lublin 2009, s. 273–285.
Chodkowski F.K., „Ty jesteś Chrystus Syn Boga żywego”. Zarys chrystologii Josepha Ratzingera (Studia i Materiały, 94), Poznań 2007.
Donneaud H., Debata wokół hermeneutyki Soboru, http://christianitas.org/news/debata-wokol-hermeneutyki-soboru/ (dostęp: 29.09.2016).
Farkasfalvy D., W poszukiwaniu nowej, „postkrytycznej” metody egzegezy biblijnej, w: „Nowa ewangelizacja” (Kolekcja „Communio”, 8), red. L. Balter, Poznań 1993, s. 272–290.
Feliga P., „Nowe” a ciągłość doktryny. Głos w dyskusji nad „hermeneutyką reformy” Benedykta XVI, http://christianitas.org/news/nowe-ciaglosc-doktryny-glos-w-dyskusji-nad-hermeneutyka-reformy-benedykta-xvi/ (dostęp: 29.09.2016).
Franciszek, Bulla O Nadzwyczajnym Jubileuszu Miłosierdzia „Misericordiae vultus”, Wrocław 2015.
Jan Paweł II, Przemówienie na temat interpretacji Biblii w Kościele, w: Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele, s. 9–20.
Kasper W., Wystąpienie kard. Waltera Kaspera na temat Soboru Watykańskiego II „Ani mit, ani tanie banały”, http://www.osservatoreromano.va/pl/news/ani-mit-ani-tanie-banay#sthash.ijHMjXFr.dpuf (dostęp: 29.09.2016).
Kempa J., Tożsamość i aktualizacja wiary. Kłopotliwe pole napięć, w: Teologiczna cnota wiary (Opera Theologiae Systematicae, 2), red. W. Wołyniec, Wrocław 2015, s. 20–30.
Kongregacja Nauki Wiary, Nota zawierająca wskazania duszpasterskie na Rok Wiary, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20120106_nota-anno-fede_pl.html (dostęp: 29.09.2016).
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Apostolskość Kościoła i sukcesja apostolska (1973), tłum. J. Królikowski, w: Od wiary do teologii, s. 19–31.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Interpretacja dogmatów (1988), tłum. J. Królikowski, w: Od wiary do teologii, s. 273–302.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Świadomość, jaką Jezus miał o sobie samym i o swoim posłaniu (1985), tłum. J. Bielecki, w: Od wiary do teologii, s. 237–250.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Teologia dzisiaj. Perspektywy, zasady i kryteria (2012), tłum. K. Stopa, Kraków 2012.
Milcarek P., Sobór po katolicku, „Christianitas” 48–49 (2012), s. 16–28.
Moynihan R., Niech jaśnieje światło Boże. Duchowa wizja Ojca Świętego Benedykta XVI, tłum. K. Sylwestrow, Kraków 2006.
Muszyński H., Charyzmat natchnienia biblijnego, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, red. J. Szlaga, Poznań 2008, s. 17–68.
Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000.
Orędzie końcowe Synodu Biskupów do Ludu Bożego: „Słowo Boże w historii” (24.10.2008), „L’Osservatore Romano” 2009, nr 1, s. 24–31.
Ouellet M., „Relatio ante disceptationem” podczas I kongregacji: „Trzeba zaradzić nieznajomości Pisma Świętego” (6.10.2008), „L’Osservatore Romano” 2008, nr 12, s. 13–21.
Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich (Rozprawy i Studia Biblijne, 4), tłum. i red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 1999, s. 25–100.
Pius XII, Divino Afflante Spiritu, w: Biblia w dokumentach Kościoła (Aby lepiej słyszeć słowo Pana, 2), teksty do druku przygotował R. Pietkiewicz; komentarze: A. Jankowski, H. Lempa, R. Pietkiewicz, Wrocław 1997, s. 89–110.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), Formalne zasady chrześcijaństwa. Szkice do teologii fundamentalnej, tłum. W. Szymona, Poznań 2009.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu, cz. 1: Od chrztu w Jordanie do Przemienienia, tłum. W. Szymona, Kraków 2007.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu, cz. 2: Od wjazdu do Jerozolimy do Zmartwychwstania, tłum. W. Szymona, Kielce 2011.
Ratzinger J., Kontrowersje wokół interpretacji Pisma, w: J. Ratzinger – Benedykt XVI, Słowo Boga. Pismo – Tradycja – Urząd, tłum. W. Szymona, Kraków 2008, s. 89–123.
Ratzinger J., Moje życie, oprac. wersji pol. W. Wiśniowski, Częstochowa 2005.
Ratzinger J., O nauczaniu II Soboru Watykańskiego. Formułowanie – przekaz – interpretacja (Opera Omnia, VII/2), tłum. E. Grzesiuk, Lublin 2016.
Ratzinger J., Patrzeć na przebitego. Szkice o chrystologii duchowej, tłum. J. Merecki, Kraków 2008.
Ratzinger J., Prawda w teologii, tłum. M. Mijalska, Kraków 2001.
Ratzinger J., Seewald P., Bóg i świat. Wiara i życie w dzisiejszych czasach. Z kardynałem Josephem Ratzingerem Benedyktem XVI rozmawia Peter Seewald, tłum. G. Sowinski, Kraków 2001.
Ratzinger J., Messori V., Raport o stanie wiary. Z Ks. Kardynałem Josephem Ratzingerem rozmawia Vittorio Messori, tłum. Z. Oryszyn, J. Chrapek, Kraków–Warszawa 1986.
Ratzinger J., Wiara – prawda – tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata, tłum. R. Zajączkowski, Kielce 2005.
Ratzinger J., Wprowadzenie do dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej, w: Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele, s. 21–23.
Senior D., „Verbum Dei”: Authentic Catholic Interpretation of the Bible, „The Bible Today” 50 (2012), nr 1, s. 15–20.
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym „Dei verbum”, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 350–363.
Szymik J., O cudzie Wcielenia, czyli o tym, że Bogu i człowiekowi cudownie jest być razem, Katowice 2001.
Szymik J., O teologii dzisiaj. Zadania, piękno, przyszłość, Pelplin 2006.
Szymik J., Teologia w krainie pepsi-coli. Od teologii-nauki do teologii-mądrości (Biblioteka „Więzi”, 114), Warszawa 1999.
Tornielli A., Ratzinger strażnik wiary, tłum. B. Tomaszek, Kraków 2005.
Vagaggini C., Teologia. Pluralizm teologiczny, tłum. J. Partyka, Kraków 2005.
Weigel G., Katolicyzm ewangeliczny. Gruntowna reforma Kościoła w XXI wieku, tłum. G. Gomola, A. Gomola, Kraków 2014.
Witczyk H., W czterdziestolecie Konstytucji „Dei verbum”. Osiągnięcia i aktualne wyzwania, w: Wierność i aggiornamento. Wokół recepcji Soboru Watykańskiego II, red. G. Kucza (Studia i Materiały Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 32), red. serii A. Malina, Katowice 2006, s. 136–151.
Zatwardnicki S., Hermeneutyka reformy czy zerwania? Benedykta XVI (Josepha Ratzingera) troska o poprawną interpretację Vaticanum Secundum, „Theo-Doctores” 1 (2016), nr 1, s. 15–38.
Zatwardnicki S., Ku teologicznemu pogłębieniu rozumienia natchnienia i interpretacji Pisma Świętego. Śladami Josepha Ratzingera (Benedykta XVI), „Studia Gdańskie” 2013, t. 33, s. 13–31.
Zatwardnicki S., Hermeneutyka wiary w nauczaniu papieża Benedykta XVI, Wrocław 2014.
Sławomir Zatwardnicki
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu https://orcid.org/0000-0001-7597-6604
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu https://orcid.org/0000-0001-7597-6604
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
