Wpływ Moliny (i Suáreza) na myśl Jakuba Arminiusza (1559-1609)

Damian Dorocki

Uniwersytet Mikołaja Kopernika , Polska


Abstrakt

Artykuł podejmuje problematykę jezuickich źródeł myśli Jakuba Arminiusza. W pierwszej części autor przedstawia argumenty uczonych (Eefa Dekkera, Richarda A. Mullera), którzy zaproponowali suárezańsko-molinistyczną interpretację Arminiusza. Głównym powodem ich poglądów są podobieństwa pomiędzy holenderskim reformatorem i jezuickimi teologami. Owe podobieństwa odnoszą się zasadniczo do próby pogodzenia ludzkiej wolności z Bożą wiedzą. Na drodze tego zabiegu lejdejski profesor miałby zwrócić się ku koncepcji scientia media. W drugiej części zaprezentowano niemolinistyczne odczytanie Arminiusza. Ta perspektywa wychodzi od tomistycznej doktryny Boga i teologii stworzenia holenderskiego reformatora (William G. Witt), dowodząc, iż molinizm jest z nimi sprzeczny, zwłaszcza przez wzgląd na chęć uniknięcia teologicznego determinizmu przez Arminiusza. Innym ważnym faktem, zauważonym przez F. Stuarta Clarka, jest soteriologiczny personalizm lejdejskiego profesora, objawiający się w jego rozumieniu w relacji łaska – wolna wola czy też Duch Święty – człowiek. Ten personalizm nie został wywiedziony z nauczania Suáreza i Moliny, tak więc dość niepewne jest to, że odzwierciedlał ich opinie na temat zgodności łaski i wolnej woli. Wszystko to prowadzi do konkluzji, iż Arminiusz powinien zostać uznany za semimolinistę.

Słowa kluczowe:

Jakub Arminiusz, Franciszek Suárez, Luis de Molina, doktryna Boga, relacja między ludzką wolnością a Bożą wiedzą, scientia media, protestancka scholastyka, soteriologiczny personalizm

Arminius J., Declaratio sententiae Iacobi Arminii, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden 1629, s. 91–133.
Arminius J., Disputationes publicae, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden 1629, s. 197–338.
Arminius J., Disputationes privatae, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden 1629, s. 339–444.
Arminius J., Iacobi Arminii amica collatio cum D. Francisco Iunio de praedestinatione, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden 1629, s. 445–619.
Arminius J., Examen libelli Perkinsiani de Praedestinationis ordine & modo, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden 1629, s. 621–777.
Arminius J., Examen thesium D. Francisci Gomari de praedestinatione, Amsterdam 1645.
Bangs C., Arminius. A Study in the Dutch Reformation, Eugene 1998.
Boer W. den, God’s Twofold Love. The Theology of Jacob Arminius (1559–1609), trans A. Gootjes, Göttingen 2010, Reformed Historical Theology, vol. 14.
Bryant B. E., Molina, Arminius, Plaifere, Goad, and Wesley on Human Free-Will, Divine Omniscience, and Middle Knowledge, „Wesleyan Theological Journal” 1992, vol. 27, s. 93–103.
Clarke F. Stuart, The Ground of Election. Jacobus Arminius’ Doctrine of the Work and Person of Christ, Milton Keynes–Colorado Springs–Hyderabad 2006.
Craig W. L., Middle Knowledge. A Calvinist-Arminian Rapprochement?, w: The Grace of God and the Will of Man, ed. C. H. Pinnock, Minneapolis 1995, s. 141–164.
Dekker E., Rijker dan Midas. Vrijheid, genade en predestinatie in de theologie van Jacobus Arminius, 1559–1609, Zoetermeer 1993.
Dekker E., Jacobus Arminius and His Logic. Analysis of a Letter, „Journal of Theological Studies” 1993, vol. 44, s. 118–142.
Dekker E., Was Arminius a Molinist?, „Sixteenth Century Journal” 27 (1996), s. 337–352.
Dorocki D., Doktryna predestynacji w teologii Jakuba Arminiusza (1559–1609) i jej współczesne odniesienie ekumeniczne [praca magisterska] Uniwersytet Mikołaja Kopernika 2015.
Dorocki D., Jakub Arminiusz – reformator teologii reformowanej, „Teologia i Człowiek” 2015, nr 29, s. 155–173.
Dorocki D., Św. Tomasz w myśli Jakuba Arminiusza, „Roczniki Teologiczne” 62 (2015), z. 7, s. 89–103.
Freddoso A. J., Introduction, w: On Divine Foreknowledge. Part IV of the Concordia Luis de Molina, trans., with an introduction and notes by A. J. Freddoso, Ithaca–London 1988, s. 1–84.
Langston D. C., God’s Willing Knowledge. The Influence of Scotus’ Analysis of Omniscience, University Park–London 1986.
Łukasiewicz D., Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Studium z analitycznej filozofii religii, Kraków–Poznań 2014.
McCall T. H., Was Arminius an Unwitting Determinist? Another Look at Arminius’s Modal Logic, w: Reconsidering Arminius. Beyond the Reformed and Wesleyan Divide, red. K. D. Stanglin, M. G. Bilby, M. H. Mann, Nashville 2014, s. 23–38.
Molina L., Concordia liberi arbitrii cum gratiae donis, divina praescientia, providentia, praedestinatione et reprobatione, Paris 1876.
Muller R. A., Dictionary of Latin and Greek Theological Terms. Drawn Principally from Protestant Scholastic Theology, Grand Rapids 1985.
Muller R. A., Arminius and Scholastic Tradition, „Calvin Theological Journal” 24 (1989), s. 263–277.
Muller R. A., Rijker dan Midas. Vrijheid, genade en predestinatie in de theologie van Jacobus Arminius, 1559–1609 (recenzja), „Calvin Theological Journal” 35 (2000), s. 343–344.
Olson R. E., Historia teologii chrześcijańskiej. Dwadzieścia wieków tradycji i reform, tłum. K. Wiazowski, Warszawa 2003.
Olson R. E., Arminian Theology. Myths and Realities, Downers Grove 2006.
Plantinga A., God, Freedom and Evil, Grand Rapids 1974.
Stanglin K. D., Arminius on Assurance of Salvation. The Context, Roots, and Shape of the Leiden Debate, 1603–1609, Leiden–Boston 2006.
Stanglin K. D., McCall T. H., Jacob Arminius. Theologian of Grace, New York 2012.
Walls J. L., Dongell J. R., Why I am not a Calvinist, Downers Grove 2004.
Witt W. G., Creation, Redemption and Grace in the Theology of Jacob Arminius [dysertacja doktorska], University of Notre Dame 1993.
Pobierz

Opublikowane
2020-03-26



Damian Dorocki 
Uniwersytet Mikołaja Kopernika



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.