Dwie prędkości teologii? O celu, metodzie i perspektywach teologii analitycznej
Abstrakt
Od kilku lat można zaobserwować wzmożone zainteresowanie klasyczną tematyką teologiczną przez analitycznych filozofów religii, a równocześnie zwrócenie się wielu teologów w stronę narzędzi analitycznych, w których dawniej dostrzegano jedynie gry językowe, a dziś docenia się ich przydatność (przynajmniej w jakiejś mierze). To sprawia, że wydawać się może, iż współczesna teologia rozwija się w dwóch prędkościach – jako syntetyczne obejmowanie całości rzeczywistości i analityczne poszukiwanie spójności. To rezultat długiego procesu, który wyznacza pokonanie paradygmatu logiki pozytywistycznej i stworzenie programu tzw. teologii analitycznej. W programowej publikacji z 2009 roku zostały sformułowane podstawowe zadania tej teologii, która kontynuuje drogę teologii filozoficznej. Z jednej strony jej postulaty dotyczą troski o klarowność i skupiają się na analizach zdań związanych z kwestiami teologicznymi, a z drugiej – niektórzy przedstawiciele teologii analitycznej dostrzegają w niej duchowy potencjał: teoretyczne rozumowanie służy również chrześcijańskiej drodze cnót (zarówno moralnych, jak i intelektualnych). Śledząc najnowszą literaturę tematu, artykuł wskazuje również na słabe i mocne strony teologii analitycznej oraz wyzwania, jakie rodzi pojawienie się jej na teologicznej scenie w XXI wieku.
Słowa kluczowe:
teologia analityczna, racjonalność, pozytywizm logiczny, epistemologia religii, teologia filozoficzna, Tomasz z Akwinu, tomizm analitycznyBibliografia
Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology, eds. O. Crisp, M. Rea, Oxford 2009.
Balthasar H.U., Theologik I. Warheit der Welt, Einsiedeln 1985.
Broadie A., Aquinas’s philosophical theology, „British Journal for the History of Philosophy” 2 (1999), s. 353–358.
Coakley S., On Why Analytic Theology Is Not a Club, „Journal of the American Academy of Religion” 3 (2013), s. 601–608.
Cordovilla A., En defensa de la teología, Salamanca 2014.
Dadaczyński J., What Kind of Logic Does Contemporary Theology Need?, w: Logic in Theology, eds. B. Brożek, A. Olszewski, M. Hohol, Kraków 2013, s. 39–60.
Dummett M., Natura i przyszłość filozofii, tłum. i noty M. Iwanicki, T. Szubka, Warszawa 2010.
Fernández S., El encuentro entre filosofía y revelación en el „De Principiis” de Orígenes, „Revista Philosophica” I–II (2013), s. 121–136.
Gasser G., Toward Analytic Theology: An Itinerary, „Scientia et Fides” 2 (2015), s. 23–55.
González de Cardedal O., El quehacer de teología. Génesis. Estructura. Misión, Salamanca 2008.
Hart K., Theology without metaphysics?, w: Groundless Gods. The Theological Prospects of Post-Metaphysical Thought, eds. E. Hall, H. von Sass, Cambridge 2014, s. 41–58.
Icheletti M., Il tomismo analitico. Una breve introduzione storica, „Iride” 43 (2004), s. 593–602.
Japola J. Tomizm analityczny, „Roczniki Filozoficzne” 1 (2003), s. 321–347.
Kerr F., Aquinas and Analytic Philosophy: Natural Allies?, „Modern Theology” 1 (2004), s. 123–139.
Kerr F., ¿Un tomismo analítico?, „Civilizar” 12 (2012), s. 149–158.
MacDonald Jr. P., Analytic Theology: A Summary, Evaluation and Defense, „Modern Theology” 1 (2014), s. 32–65.
Mączka J., Urbańczyk P., Teologia nauki, Kraków 2015.
McGrath A., Nauka i religia, Kraków 2009.
McMartin J., Analytic Philosophy and Christian Theology, „Religion Compass” 7 (2013), s. 361–71.
Metafizyka i teologia. Debata u podstaw, red. R.J. Woźniak, Kraków 2008.
Michon C., Les thomismes analytiques. Un cas de scolastique médiévale et contemporaine, „Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques” 1 (2013), s. 77–94.
Miłkowski M., O rzekomym zmierzchu filozofii analitycznej, „Diametros” 6 (2015), s. 249–254.
Moser P.K., The Severity of God: Religion and Philosophy Reconceived, Cambridge 2013.
Oomen P., Language about God in Whitehead’s Philosophy. Dissimilarities and Similarities between Aquinas and Whitehead, „Open Theology” 1 (2015), s. 342–353.
The Oxford Handbook of Philosophical Theology, eds. Th. Flint, M. Rea, Oxford 2009.
Paterson C., Pugh M.S. (eds.), Analytical Thomism. Traditions in Dialogue, Hampshire–Burlington 2006.
Pepliński M., Analityczna epistemologia religii ostatnich pięciu dekad, „Filo-sofia” 4 (2011), s. 919–938.
Perszon J., Teologia w świecie nauk, „Scientia et Fides” 1 (2013), s. 151–182.
Pidgen Ch., Analytic Philosophy, w: S. Bullivant, M. Ruse, The Oxford Handbook of Atheism, Oxford 2013, s. 307–319.
Ratzinger J., Prawda w teologii, tłum. M. Mijalska, Kraków 2005.
Reading Sacred Scripture with Thomas Aquinas. Hermeneutical Tools, Theological Questions and New Perspectives, eds. P. Roszak, J. Vijgen, Turnhout 2015.
Roszak P., Wiarygodność i tożsamość. Teologia wiary Tomasza z Akwinu a współczesność, Kraków 2013.
Schumacher L., Rationality as Virtue. Towards a Theological Philosophy, Burlington 2015.
Strzelczyk G., Po co zbawienie? Po co Kościół?, w: Wielkie tematy teologii, Warszawa 2015, s. 15–29, „Biblioteka Więzi” 309.
Stump E., Revelation and Biblical Exegesis: Augustine, Aquinas and Swinburne, w: Reason and the Christian Religion: Essays in Honor of Richard Swinburne, ed. A. Padgett, Oxford 1994, s. 161–197.
Stump E., The Problem of Evil: Analytic Philosophy and Narrative, w: Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology, eds. O. Crisp, M. Rea, Oxford 2009, s. 251–264.
Szulakiewicz M., Poszukiwania metafizyczne, Toruń 2014.
Timpe K., Free will in Philosophical Theology, New York 2014.
Timpe K., On Analytic Theology, „Scientia et Fides” 2 (2015), s. 9–22.
Villar J.R., „Praeparatio evangelica”, czyli o propedeutyce wiary we współczesnych czasach, „Teologia i Człowiek” 3 (2013), s. 77–89.
Wolterstorff N., How Philosophical Theology Became Possible within the Analytic Philosophical Tradition, w: Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology, eds. O. Crisp, M. Rea Oxford 2009, s. 155–168.
Wood W., Philosophical Theology in the Religious Studies Academy: Some Questions for Analytic Theologians, „Journal of the American Academy of Religion” 3 (2013), s. 592–600.
Wood W., Analytic Theology as a Way of Life, „Journal of Analytic Theology” 2 (2014), s. 43–60.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
