Wolność a łaska. Interpretacje problemu w tradycji chrześcijańskiej

Grzegorz Barth

Katolicki Uniwersytet Lubelski , Polska
https://orcid.org/0000-0002-2590-0182

Abstrakt

Zbawienie (gr. σωτηρία, łac. salus), jako rzeczywistość będąca w centrum wiary chrześcijańskiej, ale i wypowiadającej jej sens teologii, oznacza spełnienie ludzkiej egzystencji, otwartej na Boga (capax Dei). Realizuje się ono w dialogu między Bogiem i człowiekiem, między bezwarunkowym darem miłości Boskiej i przyjmującej oraz odpowiadającej na ów dar wolnej natury człowieka. Relacja ta nigdy w tradycji chrześcijańskiej nie była oczywista, o czym świadczą długie spory o rozumienie statusu łaski i wolności, roli Boga i miejsca człowieka w tym procesie. Poczynając od sporu między Augustynem a Pelagiuszem, a kończąc na współczesnych interpretacjach problemu, widzimy w dużym uproszczeniu, jak jedne ujęcia przeceniały wolność kosztem roli łaski, inne zaś chciały pomniejszyć znaczenie wolności, aby ukazać bezwzględność działania Bożego. W artykule została nakreślona panorama tradycyjnych ujęć łaski, a także trzy najbardziej reprezentatywne dla nakreślenia wspomnianej relacji stanowiska: monergizm, synergizm oraz energizm. Ostatnia z propozycji – energizm (jako ujęcie inkluzywne) – mówi o specyficznie rozumianej współpracy między Bogiem i człowiekiem w dziele zbawienia, a mianowicie równoczesności Bożego i ludzkiego działania, w której łaska staje się wyzwalającą siłą ludzkiej wolności. W świetle zasady energizmu, najbardziej dowiedzionej w osobie Jezusa Chrystusa, zbawienie posiada charakter osobowy i historyczny, który za każdym razem domaga się wolnej decyzji każdej ze stron, zgody umotywowanej miłością, realizowanej w geście perychoretycznej gościnności.

Słowa kluczowe:

łaska, wolność, energizm, Augustyn, Pelagiusz, synergizm