Films: contemporary loci theologici
Abstract
Numerous films, especially reinterpretations of the Gospel, can be read as loci theologici. Nevertheless, it’s important to recognize that the commercially motivated interest of filmmakers has its theological consequences: a resulting challenge is the catechetical use of apocryphal films in the pastoral praxis of the Church. The paper recalls main documents of the Church, relating to the cinema, stressing the absence of official teaching on the cinema in the last 20 years. Films, produced with commercial motivation, are often kitsch; it’s a result of tendencies to gain the possibly large audiences and to fulfill their expectations. An analysis of selected films (e.g. The Passion of the Christ and Son of God) indicates that the kitschy audiovisual apocrypha, superficial, emotional and lacking of authenticity, become a false filmic transformation of the message of the Bible. The paper postulates the need of constructing a theology of film: its object could be audiovisual texts, which extra-ecclesial theologies influence religious imagination and thinking of the viewers.
Keywords:
apocrypha, Bible, film, Jesus, theologyReferences
Bakker F.L., Jezus in beeld. Een studie naar zijn verschijnen op het witte doek, Utrecht: Van Gruting 2011.
Baugh L., Imaging the Divine. Jesus and Christ-Figures in Film, Kansas City: Sheed & Ward 1997.
Benedetto XVI, Un alfabeto colorato, „L’Osservatore Romano” z 1.09.2011, s. 8.
Benedykt XVI, Posynodalna adhortacja apostolska Verbum Domini, Kraków: Wydawnictwo AA 2010.
Beskow P., Osobliwe opowieści o Jezusie. Analiza nowych apokryfów, tłum. J. Wolak, Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy 2005.
br (KAI), Kinoteka Katechety ma nowego Partnera, 9.11.2015, https://ekai.pl/kinoteka-katechety-ma-nowego-partnera/ [dostęp: 25.04.2019 r.].
Cinema e Chiesa. I documenti del magistero, red. D. Viganò, Cantalupa: Effatà Editrice 2002.
Deacy Ch., Screen Christologies: Redemption and the Medium of Film, Cardiff: University of Wales Press 2001.
Dzidek T., Funkcje sztuki w teologii, Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy 2013.
Jan Paweł II , List Ojca Świętego Jana Pawła II do artystów, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 5/6 (1999), s. 4–11.
Kawecki W. i in., Miejsca teologiczne w kulturze wizualnej, Kraków–Warszawa: Wydawnictwo Scriptum 2013.
Kino w służbie religii, wartości i sztuki. Lista 45 filmów polecanych przez Papieską Radę ds. Środków Społecznego Przekazu, w: Ukryta religijność kina, red. M. Lis, Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego UO 2002, s. 97–98.
Kornacki K., Kino polskie wobec katolicyzmu (1945–1970), Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz/terytoria 2004.
Kościół o środkach komunikowania myśli, oprac. J. Góral, K. Klauza, Częstochowa: Tygodnik Katolicki Niedziela 1997.
Lis M., Figury Chrystusa w „Dekalogu” Krzysztofa Kieślowskiego, Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego UO ²2013.
Lis M., Jezus w filmie fabularnym w XXI wieku: rekonesans, w: Perspektywa teologiczna w badaniach nad filmem, red. B. Wieczorek, Kraków: Wydawnictwo Scriptum 2018, s. 25–38.
Lis M., Krzysztof Zanussi. Przewodnik teologiczny, Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego UO 2015.
Malone P., Screen Jesus. Portrayals of Christ in Television and Film, Lanham–Toronto–Plymouth: The Scarecrow Press 2012.
Marczak M., Apokryficzne figury Chrystusa we współczesnym polskim kinie, „Studia Kulturoznawcze” 2 (2014), s. 149–170.
Melon-Regulska A., Apokryfy w filmie, w: Światowa encyklopedia filmu religijnego, red. M. Lis, A. Garbicz, Kraków: Wydawnictwo Biały Kruk 2007, s. 28–29.
Papieskie Orędzia na Światowe Dni Komunikacji Społecznej 1967-2002, oprac. M. Lis, Częstochowa: Wydawnictwo Św. Pawła 2002.
Perspektywa teologiczna w badaniach nad filmem, red. B. Wieczorek, Kraków: Wydawnictwo Scriptum 2018.
Pietras H., Herezje, Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy 2019.
Postman N., Technopol. Triumf techniki nad kulturą, tłum. A. Tanalska-Dulęba, Warszawa: Wydawnictwo Muza 2004.
Starowieyski M., Tradycje biblijne. Biblia w kulturze europejskiej, Kraków: Wydawnictwo Petrus 2011.
Światowa encyklopedia filmu religijnego, red. M. Lis, A. Garbicz, Kraków: Wydawnictwo Biały Kruk 2007.
Szymik J., W poszukiwaniu teologicznej głębi literatury. Literatura piękna jako locus theologicus, Katowice: Księgarnia Św. Jacka 1994.
The Bible in Motion. A Handbook of the Bible and Its Reception in Film. Part 1, red. R. Burnette-Bletsch, Berlin–Boston: De Gruyter 2016.
The Bible Revisited. Neue Zugänge im Film, red. R. Z wick, P. Hasenberg, Marburg: Schüren Verlag 2016.
Wawrzynów K.J., Sztuka wyzwaniem dla Kościoła i teologii, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 19/1 (2011), s. 149–167.
Żuchowska G., Kicz – przegląd koncepcji teoretycznych i propozycja definicji do celów badawczych, „Kultura i Społeczeństwo” 1 (2013), s. 131–151.
Uniwersytet Opolski
Duchowny Kościoła Rzymskokatolickiego (diecezja opolska), doktor habilitowany nauk teologicznych w zakresie teologii komunikacji, doktor nauk komunikacji społecznej, kierownik Katedry Homiletyki, Mediów i Komunikacji w I nstytucie Liturgii, Muzyki i Sztuki Sakralnej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego, prodziekan WT UO. Autor artykułów i książek głównie z obszaru teologii filmu, komunikacji
w Kościele i mediów, m.in. Audiowizualny przekład Biblii (2002); 100 filmów biblijnych (2005); Figury Chrystusa w „Dekalogu” Krzysztofa Kieślowskiego (22013); Krzysztof Zanussi. Przewodnik teologiczny (2015); redaktor m.in. książek: Ukryta religijność kina (2002); Światowa encyklopedia filmu religijnego (z A. Garbiczem) (2007); Cinematic Transformations of the Gospel, Opole 2013, Kieślowski czyta Dekalog (z M. Leganem) (2014); SIGNIS and Cinema. Looking for God Behind the Screen, Bruxelles–Opole 2016, Mosty, nie mury – 5 lat pontyfikatu Franciszka (2018). Członek jury ekumenicznego na międzynarodowych festiwalach filmowych, m.in. w E rywaniu, Warszawie i C annes. Adres do korespondencji: mlis@uni.opole.pl.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivs 4.0 International License.
