Pobożność ludowa jako kontekst mariologii J.M. Bergoglio /papieża Franciszka

Janusz Bujak

Wydział teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego , Polska
https://orcid.org/0000-0001-8881-3134


Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie kontekstu, w jakim kształtowała się duchowość maryjna i mariologia papieża Franciszka. Artykuł w pierwszym paragrafie przyczyny maryjnego charakteru pobożności wiernych w Ameryce Łacińskiej, których należy szukać w samych początkach ewangelizacji Nowego Świata. Drugi paragraf ukazuje etapy kształtowania się teologii i duchowości maryjnej przyszłego papieża, począwszy od domu rodzinnego aż do momentu święceń biskupich w 1992 r. W kolejnym paragrafie zostały przedstawione główne tezy mariologiczne zawarte w dokumentach końcowych Konferencji CELAM. Czwarty paragraf koncentruje się na Dokumencie z Aparecidy i jego analizie, której dokonał kard. Bergoglio w rok po jego publikacji. Piąty i ostatni paragraf prezentuje obecność mariologii południowoamerykańskiej, zwłaszcza Dokumentu z Aparecidy, w adhortacji papieża Franciszka Evangelii gaudium. Z przeprowadzonych badań można wyciągnąć wniosek, że mariologia papieża Franciszka ma wymiar charakter przede wszystkim kerygmatyczny, eklezjotypiczny i funkcjonalny.

Słowa kluczowe:

Papież Franciszek, mariologia, inkulturacja, teologia ludu, Dokument z Aparecidy, Evangelii gaudium

Aparecida (V Conferencia, 13-V al 31-V-2007), http://www.inculturacion.net/documentosmag/7-conferencias-generales-del-episcopado-latinoamericano-y-del-caribe/7-4-aparecida [dostęp: 6 IV 2020 r.].

Bergoglio J.M., Religiosidad popular como inculturación de la fe, 19 de Enero de 2008, https://www.arzbaires.org.ar/inicio/homilias/homilias2008.htm#cultura_y_Religiosidad_popular_ [dostęp: 6 IV 2020 r.].

Borghesi M., Jorge Mario Bergoglio. Biografia intelektualna. Dialektyka i mistyka, Kraków: Bratni Zew 2018.

Bujak J., Trynitarne i antropologiczne aspekty mariologii włoskiej po Soborze Watykańskim II, Szczecin: WNUS 2019.

Cecchin S., Studiowanie Maryi jako powszechna wartość i zasadniczy fakt chrześcijańskiej „myśli”, w: G.M. Bartosik, P. Warchoł, „Złota nić” Niepokalanego Poczęcia w myśli i w życiu bł. Jana Dunsa Szkota i św. Maksymiliana Marii Kolbego, Niepokalanów: WOF 2015, s. 17-30.

CELAM, Documento de Puebla III Conferencia General del Episcopado Latinoamericano, https://www.celam.org/documentos/Documento_Conclusivo_Puebla.pdf [dostęp: 4 IV 2020r.].

CELAM, Documento de Santo Domingo, https://www.celam.org/documentos/Documento_Conclusivo_Santo_Domingo.pdf [dostęp: 4 IV 2020 r.].

CELAM, Documentos finales de Medellín, https://www.ensayistas.org/critica/liberacion/medellin/ [dostęp: 4 IV 2020 r.].

CELAM, V Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Dokument końcowy „Jesteśmy uczniami i misjonarzami Jezusa Chrystusa, aby nasze narody miały w Nim życie”, http://www.ptm.rel.pl/files/pdf-rozne/dokument-z-aparecidy.pdf [dostęp: 5 IV 2020 r.].

Charentenay P., Teologia ludu. Latynoamerykańskie źródła myślenia papieża Franciszka, „Znak” 3 (2018), nr 754, s. 20-27.

Commissione Teologiaca Internazionale, La Sinodalità nella vita e nella missione della Chiesa, Città del Vaticano 2018.

Fiores de S., Maria nella teologia postconciliare, w: R. Laurentin (red.), Vaticano II: bilancio e prospettive venticinque anni dopo (1962–1987), vol. I, Assisi 1988, s. 414-470.

Fiores de S., Mariologia, w: G. Canobbio, P. Coda (red.), La teologia del XX secolo: un bilancio. Prospettive sistematiche, vol. 2, Roma: Città Nuova 2003, s. 577-583.

Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium, Katowice: Gość Niedzielny 2013.

Franciszek, Il Papa prega per chi aiuta a risolvere povertà e fame causate dal Covid-19, https://www.vaticannews.va/it/papa-francesco/messa-santa-marta/2020-04/papa-francesco-messa-santa-marta-coronavirus1.html [dostęp: 8 IV 2020 r.].

Franciszek, Nie należy ignorować „rewolucji czułości” która spowodowała wcielenie Słowa, „L’Osservatore Romano” (Pl) 10 (2013), s. 25-29.

Franciszek, Omelia Del Santo Padre Francesco, Basilica Vaticana, giovedì, 12 XII 2019, http://w2.vatican.va/content/francesco/it/homilies/2019/documents/papa-francesco_20191212_omelia-guadalupe.html [dostęp: 14 IV 2020 r.].

Franciszek, Omelia del Santo Padre Francesco, „L’addolorata, discepola e Madre”, Venerdì, 3 IV 2020, http://w2.vatican.va/content/francesco/it/cotidie/2020/documents/papa-francesco-cotidie_20200403_l-addolorata-discepola-emadre.html [dostęp: 14 IV 2020 r.].

Franciszek, Posynodalna adhortacja apostolska „Christus vivit” do młodych i całego Ludu Bożego, Poznań: Pallottinum 2019.

Franciszek, „Synodalność” konstytutywnym wymiarem Kościoła. Przemówienie Papieża Franciszka podczas uroczystości upamiętniającej 50. rocznicę ustanowienia Synodu Biskupów, „L’Osservatore Romano” (Pl) 11 (2015), s. 4-8.

Galli C.M., Cristo, Maria, la Chiesa e i popoli. La mariologia di papa Francesco, Città del Vaticano 2017.

Galli C.M., Lectura teológica del texto de Evangelii gaudium en el contexto del ministerio pastoral del Papa Francisco, „Medellín” 40 (2014), n. 158, s. 47-88.

Galli C.M., Líneas teológicas, pastorales y espirituales del magisterio del Papa Francisco, „Medellín” 43 (2017), n. 167, s. 93-158.

Gardocki D., Mariologia w ujęciu teologii wyzwolenia, „Studia Bobolanum” 29 (2018), nr 1, s. 47-70.

Gardocki D., Obraz Maryi w dokumentach Rady Biskupów Ameryki Łacińskiej po Soborze Watykańskim II, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 38 (2018), nr 1, s. 49-68.

Goethe J.W. von, West-östlicher Divan. Stuttgart 1819, w: Deutsches Textarchiv, s. 16, http://www.deutschestextarchiv.de/goethe_divan_1819 [dostęp: 8 IV 2020 r.].

Goethe J.W. von, Goethes Werke. Band II: Gedichte und Epen II, München 2005.

Houtart F., Pin E., Kościół w godzinie Ameryki Łacińskiej, Warszawa: IW PAX 1972.

Jasianek J., Zarys ludowej mariologii latynoamerykańskiej, „Salvatoris Mater” 2 (2000) 2, s. 234-246.

Kaproń K., 50 lat soborowej odnowy w Kościele Ameryki Łacińskiej, w: M. Białkowski (red.), Studia Soborowe, T. 2, cz. 2: Historia i recepcja Vaticanum II, Toruń – Łoś: GroupMedia 2015, s. 563-609.

Kaproń K., Pobożność ludowa w dokumentach CELAM i religijności boliwijskiego Altiplano, „Salvatoris Mater” 17 (2015), nr 1-4, s. 199-218.

Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania, tłum. J. Sroka, Poznań: Pallottinum 2003.

Laurentin R., W Ameryce Łacińskiej po Soborze, Warszawa: IW PAX 1974

Mello A.A., Maria-Iglesia: Madre del pueblo misionero. Papa Francisco y la piedad popular mariana a partir del contexto teológico-pastoral latinoamericano, Dayton: b.w. 2017.

Paweł VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi, Warszawa: Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary 1986.

Paweł VI, „Marialis cultus”. Adhortacja apostolska papieża Pawła VI do wszystkich biskupów utrzymujących pokój i jedność ze Stolicą Apostolską o należytym kształtowaniu i rozwijaniu kultu Najświętszej Maryi Panny, Kraków: b.w. 1974.

Pietrzak A., Opcja na rzecz ubogich znakiem wiarygodności Kościoła, Pieniężno: Referat Misyjny SDKW 2002.

Pilar Silveira del M., Nueva búsqueda de la mariología popular latinoamericana. Aportes de la fisonomía de la mariología popular venezolana al conocimiento teológico, https://teologia.javeriana.edu.co/documents/3722978/4927474/5.+Silveira/0c37b8c4-2395-4444-8d2f-1c66fa7a3664 [dostęp: 8 IV 2020 r.].

Piqué E., Franciszek. Życie i rewolucja, Kraków: Znak 2016.

Samiec Ł., Maryja i „preferencyjna opcja na rzecz ubogich”. Projekt soteriologii profetycznej w świetle teologii latynoamerykańskiej, Kraków: WAM 2019.

Santos dos A.A., Spiritualità indigena dell’Amazzonia e cura della „casa comune”, „La Civiltà cattolica” 3 (2019) 4057, s. 13-22.

Saranyana J.I. (ed.), Teología en América Latina, Vol. III. El siglo de las teologías latinoamericanistas (1899–2001), Madrid–Frankfurt am Main: Iberoamericana Vervuert 2002.

Smyrgała D., Latynoamerykańska teologia wyzwolenia – wiara, rewolucja pasywna, nacjonalizm antykolonialny, Studia i Analizy Collegium Civitas 13, Warszawa: Collegium Civitas Press 2014.

Spadaro A., Intervista a papa Francesco, „La Civiltà Cattolica” 3 (2013), s. 449-447.

Szymiczek H., Maryja i ewangelizacja w świetle nauczania dokumentu z Puebla, „Salvatoris Mater” 3 (2001) 2, s. 188-200.

Tomaszewski J., Konferencja Episkopatu Ameryki Łacińskiej, „Las Cinco Conferencias Generales del Episcopado Latinoamericano”, Bogotá 2014, 956 s., „Rocznik Teologii Katolickiej” 14 (2015), nr 2, s. 171-174.

Tomaszewski J., Powrót teologii wyzwolenia w jej katolickim charakterze, „Nurt SVD” 2 (2016), s. 205-224.

Tornielli A., Jorge Mario Bergoglio. Franciszek. Biografia papieża, Kielce: Jedność 2013.

Villar J.R., La sinodalidad en la reflexión teológica actual. Synodality in Current Theological Thought, „Ius canonicum” 58 (2018), s. 69-82.

Warchoł P., Maryja w nauczaniu papieża Franciszka, „Salvatoris Mater” 19 (2017), z. 1-4, s. 216-237.

Wojtczak A., Search for the Specificity of Pope Francis’s Mariology, „Teologia w Polsce” 13 (2019), no 1, s. 19-35.

Zatwardnicki S., Wizja teologii w wypowiedziach papieża Franciszka, „Rocznik Teologii Katolickiej” 12 (2018), nr 3, s. 237-257.

Pobierz

Opublikowane
2020-09-15


Bujak, J. (2020). Pobożność ludowa jako kontekst mariologii J.M. Bergoglio /papieża Franciszka. Studia Nauk Teologicznych PAN, (15), 119–138. https://doi.org/10.31743/snt.8816

Janusz Bujak  janusz.bujak@usz.edu.pl
Wydział teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego

duchowny Kościoła Rzymskokatolickiego (diecezja koszalińsko-kołobrzeska), doktor habilitowany teologii, profesor Uniwersytetu Szczecińskiego. Wykłada również w Instytucie Teologicznym w Koszalinie, jest redaktorem naczelnym „Studiów Koszalińsko – Kołobrzeskich” i odpowiedzialnym za relacje ekumeniczne na terenie diecezji. Obszary badawcze: ekumeniczny dialog katolicko-prawosławny i katolicko-protestancki, antropologia teologiczna, mariologia. Opublikował m.in. Człowiek jako imago Dei. Wokół antropologicznych treści w wybranych dokumentach dialogów doktrynalnych (Szczecin: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego 2007), Sobór Watykański II i jego reformy w świetle hermeneutyki ciągłości Benedykta XVI (Szczecin: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZAPOL Dmochowski 2013), „Mężczyzną i niewiastą stworzył ich”? Współczesny feminizm w poszukiwaniu tożsamości kobiety (Szczecin: Wydawnictwo UŚ 2014); Dialog katolicko-prawosławny w latach 2005-2015 (Szczecin: Wydawnictwo UŚ 2016), Trynitarne i antropologiczne aspekty mariologii włoskiej po Soborze Watykańskim II (Szczecin: Wydawnictwo UŚ 2019). Adres do korespondencji: janusz.bujak@usz.edu.pl.

https://orcid.org/0000-0001-8881-3134