Wpływ Biblii na Koran
Krzysztof Kościelniak
Abstrakt
Z badań nad Koranem wynika jasno, że tradycje Nowego i Starego Testamentu przejawiają się w różnych formach w świętej księdze muzułmanów. Niniejsze opracowanie przedstawia fenomen tych biblijnych zapożyczeń, podając odniesienia w Koranie do osób biblijnych i głównych tematów. Wiele z opowiadań proroków Starego i Nowego Testamentu znajdujemy niekiedy w precyzyjnych formach, w których zapisy Koranu są relatywnie identyczne z wersjami biblijnymi. Na innych fragmentach narracje koraniczne zawierają elementy tradycji biblijnych wymieszane z folklorem i bajkami wyekstrahowanymi z Talmudu, a w niektórych przypadkach (jak np. historia Abrahama i bożków) źródłami są całkowicie midraszycko-agadyjskie lub apokryficzne. Warto zaznaczyć, że wpływ prawosławnego chrześcijaństwa na Koran był niewielki, ale apokryficzne i heretyckie legendy chrześcijańskie są wyraźnie widoczne w różnych fragmentach Koranu. Prawdopodobnie jest to rezultat podróży Mahometa między Syrią, Hijazem i Jemenem. Naukowcy przyjęli wiele różnych teorii wyjaśniających zjawisko biblijnych zapożyczeń znalezionych w Koranie. Na przykład mówi się o uzależnieniu Muhammada od żydowskich nauczycieli, a tym samym o nadrzędnym żydowskim wpływie na islam. Powszechnie przyznaje się, że Muhammad miał możliwość zetknięcia się z Jemenitami, Abisynianami, Ghassanitami i chrześcijanami syryjskimi, zwłaszcza heretykami. Analizy Koranu w świetle równoległych fragmentów Biblii, Talmudu i Apokryfy pozwalają nam sformułować pogląd, że wczesne objawienia islamskie były kompilacją inspiracji Mahometa z powtarzaniem informacji przychodzących do jego uszu, część z nich biblijnych i prawdziwych dla historii, reszta głównie mitycznych i fikcyjnych. Ta teza nie jest akceptowana przez uczonych muzułmańskich, którzy utrzymują, że Koran jest boskim słowem Bożym bez żadnej interpolacji.
Słowa kluczowe:
Biblia, Koran, apokryfy, religiaBibliografia
Abel A., Le chapitre CI du Livre des heresies de Jean Damascène: son authenticité, „Studia Islamica” 19(1963), s. 5-25.
Ahrens K., Muhammad als Religionsstifter, „Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes” 19(1935), s. 80.
Andrae T., Die Abhängikeiten des Krans von Judentum und Christentum, Stuttgart 1922.
Arnaldez R., Jésus dans la pensée musulmane, Paris 1988.
Arnaldez R., Jésus fils de Marie prophète de l’Islam, Paris 1980.
Ashkar D. E., The Sources for the Marian References in the Qur’an, „Marian Studies” (1996), s. 65-87.
Attalah W., L’Évangile selon Thomas et le Coran, „Arabica” 23(1976) t. 1-3, s. 309-313.
Ballin C., Le Christ et le Mahdi La communauté chrétienne au Soudan dan son contexte islamique en particulier durant la période de la révolution mahdiste (1881–1898), Paris 2008.
Baseti Sani G., Maria e Gesừ figlio di Maria nel Corano, Palma 1989.
Baumstark A., Das Problem eines vorislamischen christlichen-kirchlischn Schrifttums in Arabischer Sprache, w: „Islamica” 4(1931), s. 562-575.
Bauschke M., Jesu im Koran, Köln 2001.
Bazargan M., Und Jesus ist sein Prophet: der Koran und die Christen, München 2006.
Becker C. H., Islamstudien, Leipzig 1924.
Becker C. H., Islamstudien, t. 1, Leipzig 1924.
Bell R., The Origin of Islam in its Christian Envirment, London 1926, s. 57-59.
Bernstein M. S., Stories of Joseph: narrative Migration between Judaism and Islam, Detroit 2006.
Bobzin H., Der Koran. Eine Einführung, München 2007.
Bötrich Ch., Ego B., Eisler F., Abraham in Judentum, Christentum und Islam, Göttingen 2009.
Bousset W., Die Religion des Judentums im neutestamentlische Zeitalter, Berlin 1906.
Bousset W., Hauptprobleme der Gnosis, Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments, 10, Götinngen 1907.
Bruner T., Christentum du Islam – theologische Wechselwirkungen zwischen Bibel und Koran, Regensburg 2008.
Busse H., Die theologischen Beziehungen des Islams zu Judentum und Christentum, Grundlagen des Dialogs im Koran und die gegenwärtige Situation, Darmstadt 1988.
Caspar R., Pour un regard chrétien sur l’islam, Paris 1990.
Causse M., The Theology of Separation and the Theology of Community. A Study of the prophetic Career of Moses according to the Qur’ān, w: The Koran, t. : Themes and doctrines, red. C. Turner, London 2004, s. 323-344.
Christiensen T., Johannes Damaskenos Opgør med Islam, „Dansk Theologisk Tiddkrift” 32(1969), s. 34-50.
Courtois V., Mary in Islam, Calcutta 1954.
Dabashi H., Authority in Islam from the Rise of Muhammad to the establishment of the Umayyades, New Brunswick 1989.
Desclais J. L., E. Platti, M. Borrmans, Les grandes figures bibliques dans le Coran, „Le Monde de la Bible” 115(1998), s. 10-65.
Die Apokryphen und Pseudoepigraphen des Alten Testament, red. E. Kauzsch, t. 2, Tübingen 1900.
Farah C., Islam Beliefs and Observations, New York 1987.
Faris N. A., Gliden H. W., The Development of the Meaning of Koraic Hanif, „The Journal of the Palestine Oriental Society” 19(1939/1940), s. 1-13.
Geagea N., Maia nel messagio coranico, Roma 1972.
Geiger A., Was hat Mohammed aus dem Judenthume aufgenommen, Bonn 1833.
Gilis C. A., Marie en Islam, Paris 1990.
Hagemann L., E. Pulsfort, Maria die Mutter Jesu in Bibel und Koran (Religions-wissenschaftlische Studien, 19), Altenberge 1992.
Hagemann L., Mariologische Aspekte im Koran Forschungsergebnisse seit dem letztem Jahrhundert, w: De cultu mariano saeculis XIX–XX, t. 2, Roma 1991, s. 605-635.
Halm H., Das rech des Mahdi, München 1991.
Hayek M., Le Christ de l’Islam, Paris 1959.
Hemami A., Descendents of Adam to Noah in the Genesis and Quran. A Comparative Study, „Pazhuhesh Dini (Religious Study)” 2006 nr 12, s. 101-111.
Hemami A., Story of Noah until the Flood in the Quran and Genesis. A Comparative Study, „Pazhuhesh Dini (Religious Study)” 2006 nr 13, s. 51-60.
Henninger J., Spuren christlischen Glaubenslehren im Koran, Schöneck 1951.
Hirschberg J. W., Jüdische und christliche Lehrn im vor- und frühislamischen Arabien, Kraków 1939.
Hirschfeld H., Jüdische Elemente im Koran, Berlin 1878.
Hirschfeld H., New Researches into the Composition and Exegesis of the Koran, London 1901.
Hoheisel K., Jonas im Koran, w: „Jahrbuch für Antike und Christentum” 23(1996), s. 611-621.
Horn C. B., Mary between Bible and Qur’an. Soundings into the Transmission and Reception History of the Protoevangelium of James on the Basis of selected literary sources in Coptic and Copto-Arabic and of Art Historical evidence pertaining to Egypt, w: „Islam and Christian- -Muslim Relations” 18(2007) nr 4, s. 509-538.
Horowitz J., Koranische Untersuchungen, Berlin 1926.
Horst H., Israelitische Propheten im Koran, „Zeitschrift für Religions-und Geistesgesichte” 16(1964), s. 42-57.
Ilker H., Maria und Jesus im Islam. Darstellung anhand des Korans und der islamischen kononischen Tradition unter Berücksichtigung der islamischen Exegeten, Wiesbaden 2007.
Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994.
Jeffery A., Materials for the History of the Text of the Quran, New york 1952.
Jeffery A., The Foreign Vocabulary of the Quran, Baroda 1938.
Katsh A. I., Judaism in Islam. Biblical and Talmudic backgrounds to the Koran and its commentaries, New York 1954.
Khoury A. Th., Les théologiens byzantins et l’islam. Textes et auteurs (VIIIe–XIIIe siècles), Münster 1966.
Khoury P., Jean Damascène et l’islam, „Proche Orient Chrétien” 7(1957), s. 44-63; 8(1958), s. 313-339.
Kienzler K., Jesus und Maria im Koran, w: Islam und Christentum. Religion im Gespräch, red. K. Kienzler, Münster 2001, s. 99-110.
King M. O., S. Joannis Damasceni ‘De Haeresibus’ cap. CI and Islam, „Studia Patristica” 7(1966), s. 76-81.
Kohlbrugge H., Hiob in der Bibel und im Koran, Wiesbaden 1980.
Kościelniak K., Al-qiyama – Zmartwychwstanie w nauce islamu, „Resovia Sacra” 6(1999), s. 95-114.
Kościelniak K., Arabskie dżinny na usługach Salomona. Znaczenie, geneza i rola tradycji apokryficznych w transformacji biblijnego obrazu Salomona w Koranie, w: Religie świata śródziemnomorskiego, Portolana. Studia Mediterranea, 2, Kraków 2006, s. 83-90.
Kościelniak K., Chrześcijańskie piśmiennictwo arabskie przed Mahometem i jego wpływ na islam, „Analecta Cracoviensia” 35(2003), s. 329-343.
Kościelniak K., Eschatologia muzułmańska. Możliwości dialogu na podstawie analizy islamskiej nauki o Al-A‘arāf- „czyśćcu”, w: Dialog międzyreligijny, red. H. Zimoń, Lublin 2004, s. 289-310.
Kościelniak K., Grecy i Arabowie. Historia Kościoła melkickiego (katolickiego) na ziemiach zdobytych przez muzułmanów 634-1516, Kraków 2004.
Kościelniak K., Les éléments apocryphes dans la démonologie coranique, w: Authority, Privacy and Public Order in Islam. Proceedings of the 22nd Congress of L’Union Européenne des Arabisants et Islamisants, red. B. Michalak-Pikulska (Orientalia Lovaniensia Analecta, 148), Leuven–Paris–Dudley 2006, s. 48-49.
Kościelniak K., Quelques remarques sur la littérature pré-islamique arabe chrétienne, „Rocznik Orientalistyczny” 57(2004), s. 9-76.
Kościelniak K., Quelques remarques sur la littérature pré-islamique arabe chrétienne, w: „Rocznik Orientalistyczny” 57(2004), s. 69-70.
Kościelniak K., Rola apokryfów w procesie przenikania idei demonologii biblijnej do Koranu, „Przegląd Orientalistyczny” 1-2(2000), s. 61
Kościelniak K., XX wieków chrześcijaństwa w kulturze arabskiej, t. 1, Arabia starożytna. Chrześcijaństwo w Arabii do Mahometa, Kraków 2000.
Kościelniak K., Złe duchy w Biblii i Koranie. Wpływ demonologii biblijnej na koraniczne koncepcje szatana w kontekście oddziaływań religii starożytnych, Kraków 1999.
Kuschel K. J., Strei um Abraham. Was Juden, Christen und Muslime trennt – und was sie eint, München 1994, s. 168-211.
M.A.S. Abdel Halem, The Qur’anic Employment of the Story of Noah, „Journal of Qur’anic Studies” 8(2006), s. 38-57.
Margoliouth D. S., On the Origin and Import f the Names Muslim and Hanif, „Journal Royal Asiatic Society” 35(1903), s. 478-479.
Masson D., Le Coran et la révélation judéo-chrétienne – études comparées, Paris 1958.
McAuliffe J. D., Chosen of all women. Mar and Fatima in Qur’anic Exegesis, „Islamochristiana” 7(1981), s. 19-28.
Merill J. E., On the tractate of John of Damascus on Islam, „The Muslim World” 41(1951), s. 88-97.
Meyendorff J., Byzantin Views of Islam (Dumbarton Oaks Papers, 18), Washington 1964.
Michalski M., Antologia literatury patrystycznej, t. 1, Warszawa 1975.
Müller C. D. M., Kirche und Mission unter den Arabern in vorislamisher Zeit, Tübigen 1967.
Neusner J., Confronting Creation. How Judaism Reads Genesis. An Anthology of Genesis Rabbah, Columbia 1991.
Nöldeke T., Geschichte des Qorans, t. 1, Leipzig 1909.
Nöldeke Th., Geschichte des Korans. Die Sammlung des Qorans, Leipzig 1919.
Ourghi M., Schiitischer Messianismus und Mahdi-Glaube in der Neuzeit, Würzburg 2008.
Parrinder G., Jesus in the Qur’an, London 1965.
Pedersen J., The Sabians, w: Volume of Oriental Studies presented to Edward G. Browne, Cambridge 1922, s. 387-391.
Pregill M. E., The Hebrew Bible and the Quran. The Problem of the Jewish “Influence” on Islam, „Religion Compass” 1/6(2007), s. 643-665.
Puin G., Observations on Early Qur’an Manuscripts in Sanaa, w: The Qur’an as Text, red. S. Wild, Leiden 1996, s. 107-111.
Ragozzino G., Maryam La Vergine-Madre nel Corno e nella tradizione musulmana, Padova 1990.
Ryckmans J., Le christianisme en Arabie du Sud préislamique, w: L’Oriente cristianonella storia della civiltà, Roma 1964, s. 413-454.
Sahas D. J., John of Damascus on Islam. The Heresy of the Ishmaelites, Leiden 1972.
Salzberger G., Salomosage in er semitischen Literatur. Ein Beitrag zur vergeichenden Sagenkunde, Berlin 1907.
Schapiro I., Die haggadishen Elemente im erzählenden Teil des Korans, Lepzig 1907.
Smith A. P., Die verborgenen Worte Jesu. Jesus in Gnosis, Koran und Neuoffenbarung, Stuttgart 2007.
Spayer H., Die biblischen Erzählungen im Qoran, Hildesheim 1961.
Stillman N. A., The Story of Cain and Abel in the Qur’an and the Muslim Commentators. Some Observations, „Journal of Semitic Studies” 19(1974), s. 231-239.
Testamentum Salomonis, w: Patrologia cursus completus. Series Graeca, oprac. J.P. Migne, t. 122, Turnholti 1893, s. 1315-1358.
Tottoli R., Biblical Prophets in the Qur’ān and Muslim Literature, Richmond 2002.
Voorhis W. J., John of Damascus on the Moslem Heresy, „The Muslim World” 24(1934), s. 391-398.
Voorhis W. J., The Discussion of a Christian and a Saracen, w: „The Muslim World” 25(1935), s. 206-273.
Wellausen J., Reste arabischen Heidentums, Berlin 1897.
Wheeler B. M., Moses in the Quran ad Islamic Exegesis, London 2002.
Wheeler B. M., Prophets in the Quran. An Introduction to the Quran and Muslim Exegesis, London 2002, s. 83-108.
Wright J. E., The early History of Heaven, Oxford 2002.
Ziegenbein F., Jesus in Bibel und Koran. Eine Analyse der Lehrunterschiede zwischen Islam und Christentum aus missionstheologischer Perspektive, Hammerbrücke 2005.
Ahrens K., Muhammad als Religionsstifter, „Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes” 19(1935), s. 80.
Andrae T., Die Abhängikeiten des Krans von Judentum und Christentum, Stuttgart 1922.
Arnaldez R., Jésus dans la pensée musulmane, Paris 1988.
Arnaldez R., Jésus fils de Marie prophète de l’Islam, Paris 1980.
Ashkar D. E., The Sources for the Marian References in the Qur’an, „Marian Studies” (1996), s. 65-87.
Attalah W., L’Évangile selon Thomas et le Coran, „Arabica” 23(1976) t. 1-3, s. 309-313.
Ballin C., Le Christ et le Mahdi La communauté chrétienne au Soudan dan son contexte islamique en particulier durant la période de la révolution mahdiste (1881–1898), Paris 2008.
Baseti Sani G., Maria e Gesừ figlio di Maria nel Corano, Palma 1989.
Baumstark A., Das Problem eines vorislamischen christlichen-kirchlischn Schrifttums in Arabischer Sprache, w: „Islamica” 4(1931), s. 562-575.
Bauschke M., Jesu im Koran, Köln 2001.
Bazargan M., Und Jesus ist sein Prophet: der Koran und die Christen, München 2006.
Becker C. H., Islamstudien, Leipzig 1924.
Becker C. H., Islamstudien, t. 1, Leipzig 1924.
Bell R., The Origin of Islam in its Christian Envirment, London 1926, s. 57-59.
Bernstein M. S., Stories of Joseph: narrative Migration between Judaism and Islam, Detroit 2006.
Bobzin H., Der Koran. Eine Einführung, München 2007.
Bötrich Ch., Ego B., Eisler F., Abraham in Judentum, Christentum und Islam, Göttingen 2009.
Bousset W., Die Religion des Judentums im neutestamentlische Zeitalter, Berlin 1906.
Bousset W., Hauptprobleme der Gnosis, Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments, 10, Götinngen 1907.
Bruner T., Christentum du Islam – theologische Wechselwirkungen zwischen Bibel und Koran, Regensburg 2008.
Busse H., Die theologischen Beziehungen des Islams zu Judentum und Christentum, Grundlagen des Dialogs im Koran und die gegenwärtige Situation, Darmstadt 1988.
Caspar R., Pour un regard chrétien sur l’islam, Paris 1990.
Causse M., The Theology of Separation and the Theology of Community. A Study of the prophetic Career of Moses according to the Qur’ān, w: The Koran, t. : Themes and doctrines, red. C. Turner, London 2004, s. 323-344.
Christiensen T., Johannes Damaskenos Opgør med Islam, „Dansk Theologisk Tiddkrift” 32(1969), s. 34-50.
Courtois V., Mary in Islam, Calcutta 1954.
Dabashi H., Authority in Islam from the Rise of Muhammad to the establishment of the Umayyades, New Brunswick 1989.
Desclais J. L., E. Platti, M. Borrmans, Les grandes figures bibliques dans le Coran, „Le Monde de la Bible” 115(1998), s. 10-65.
Die Apokryphen und Pseudoepigraphen des Alten Testament, red. E. Kauzsch, t. 2, Tübingen 1900.
Farah C., Islam Beliefs and Observations, New York 1987.
Faris N. A., Gliden H. W., The Development of the Meaning of Koraic Hanif, „The Journal of the Palestine Oriental Society” 19(1939/1940), s. 1-13.
Geagea N., Maia nel messagio coranico, Roma 1972.
Geiger A., Was hat Mohammed aus dem Judenthume aufgenommen, Bonn 1833.
Gilis C. A., Marie en Islam, Paris 1990.
Hagemann L., E. Pulsfort, Maria die Mutter Jesu in Bibel und Koran (Religions-wissenschaftlische Studien, 19), Altenberge 1992.
Hagemann L., Mariologische Aspekte im Koran Forschungsergebnisse seit dem letztem Jahrhundert, w: De cultu mariano saeculis XIX–XX, t. 2, Roma 1991, s. 605-635.
Halm H., Das rech des Mahdi, München 1991.
Hayek M., Le Christ de l’Islam, Paris 1959.
Hemami A., Descendents of Adam to Noah in the Genesis and Quran. A Comparative Study, „Pazhuhesh Dini (Religious Study)” 2006 nr 12, s. 101-111.
Hemami A., Story of Noah until the Flood in the Quran and Genesis. A Comparative Study, „Pazhuhesh Dini (Religious Study)” 2006 nr 13, s. 51-60.
Henninger J., Spuren christlischen Glaubenslehren im Koran, Schöneck 1951.
Hirschberg J. W., Jüdische und christliche Lehrn im vor- und frühislamischen Arabien, Kraków 1939.
Hirschfeld H., Jüdische Elemente im Koran, Berlin 1878.
Hirschfeld H., New Researches into the Composition and Exegesis of the Koran, London 1901.
Hoheisel K., Jonas im Koran, w: „Jahrbuch für Antike und Christentum” 23(1996), s. 611-621.
Horn C. B., Mary between Bible and Qur’an. Soundings into the Transmission and Reception History of the Protoevangelium of James on the Basis of selected literary sources in Coptic and Copto-Arabic and of Art Historical evidence pertaining to Egypt, w: „Islam and Christian- -Muslim Relations” 18(2007) nr 4, s. 509-538.
Horowitz J., Koranische Untersuchungen, Berlin 1926.
Horst H., Israelitische Propheten im Koran, „Zeitschrift für Religions-und Geistesgesichte” 16(1964), s. 42-57.
Ilker H., Maria und Jesus im Islam. Darstellung anhand des Korans und der islamischen kononischen Tradition unter Berücksichtigung der islamischen Exegeten, Wiesbaden 2007.
Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994.
Jeffery A., Materials for the History of the Text of the Quran, New york 1952.
Jeffery A., The Foreign Vocabulary of the Quran, Baroda 1938.
Katsh A. I., Judaism in Islam. Biblical and Talmudic backgrounds to the Koran and its commentaries, New York 1954.
Khoury A. Th., Les théologiens byzantins et l’islam. Textes et auteurs (VIIIe–XIIIe siècles), Münster 1966.
Khoury P., Jean Damascène et l’islam, „Proche Orient Chrétien” 7(1957), s. 44-63; 8(1958), s. 313-339.
Kienzler K., Jesus und Maria im Koran, w: Islam und Christentum. Religion im Gespräch, red. K. Kienzler, Münster 2001, s. 99-110.
King M. O., S. Joannis Damasceni ‘De Haeresibus’ cap. CI and Islam, „Studia Patristica” 7(1966), s. 76-81.
Kohlbrugge H., Hiob in der Bibel und im Koran, Wiesbaden 1980.
Kościelniak K., Al-qiyama – Zmartwychwstanie w nauce islamu, „Resovia Sacra” 6(1999), s. 95-114.
Kościelniak K., Arabskie dżinny na usługach Salomona. Znaczenie, geneza i rola tradycji apokryficznych w transformacji biblijnego obrazu Salomona w Koranie, w: Religie świata śródziemnomorskiego, Portolana. Studia Mediterranea, 2, Kraków 2006, s. 83-90.
Kościelniak K., Chrześcijańskie piśmiennictwo arabskie przed Mahometem i jego wpływ na islam, „Analecta Cracoviensia” 35(2003), s. 329-343.
Kościelniak K., Eschatologia muzułmańska. Możliwości dialogu na podstawie analizy islamskiej nauki o Al-A‘arāf- „czyśćcu”, w: Dialog międzyreligijny, red. H. Zimoń, Lublin 2004, s. 289-310.
Kościelniak K., Grecy i Arabowie. Historia Kościoła melkickiego (katolickiego) na ziemiach zdobytych przez muzułmanów 634-1516, Kraków 2004.
Kościelniak K., Les éléments apocryphes dans la démonologie coranique, w: Authority, Privacy and Public Order in Islam. Proceedings of the 22nd Congress of L’Union Européenne des Arabisants et Islamisants, red. B. Michalak-Pikulska (Orientalia Lovaniensia Analecta, 148), Leuven–Paris–Dudley 2006, s. 48-49.
Kościelniak K., Quelques remarques sur la littérature pré-islamique arabe chrétienne, „Rocznik Orientalistyczny” 57(2004), s. 9-76.
Kościelniak K., Quelques remarques sur la littérature pré-islamique arabe chrétienne, w: „Rocznik Orientalistyczny” 57(2004), s. 69-70.
Kościelniak K., Rola apokryfów w procesie przenikania idei demonologii biblijnej do Koranu, „Przegląd Orientalistyczny” 1-2(2000), s. 61
Kościelniak K., XX wieków chrześcijaństwa w kulturze arabskiej, t. 1, Arabia starożytna. Chrześcijaństwo w Arabii do Mahometa, Kraków 2000.
Kościelniak K., Złe duchy w Biblii i Koranie. Wpływ demonologii biblijnej na koraniczne koncepcje szatana w kontekście oddziaływań religii starożytnych, Kraków 1999.
Kuschel K. J., Strei um Abraham. Was Juden, Christen und Muslime trennt – und was sie eint, München 1994, s. 168-211.
M.A.S. Abdel Halem, The Qur’anic Employment of the Story of Noah, „Journal of Qur’anic Studies” 8(2006), s. 38-57.
Margoliouth D. S., On the Origin and Import f the Names Muslim and Hanif, „Journal Royal Asiatic Society” 35(1903), s. 478-479.
Masson D., Le Coran et la révélation judéo-chrétienne – études comparées, Paris 1958.
McAuliffe J. D., Chosen of all women. Mar and Fatima in Qur’anic Exegesis, „Islamochristiana” 7(1981), s. 19-28.
Merill J. E., On the tractate of John of Damascus on Islam, „The Muslim World” 41(1951), s. 88-97.
Meyendorff J., Byzantin Views of Islam (Dumbarton Oaks Papers, 18), Washington 1964.
Michalski M., Antologia literatury patrystycznej, t. 1, Warszawa 1975.
Müller C. D. M., Kirche und Mission unter den Arabern in vorislamisher Zeit, Tübigen 1967.
Neusner J., Confronting Creation. How Judaism Reads Genesis. An Anthology of Genesis Rabbah, Columbia 1991.
Nöldeke T., Geschichte des Qorans, t. 1, Leipzig 1909.
Nöldeke Th., Geschichte des Korans. Die Sammlung des Qorans, Leipzig 1919.
Ourghi M., Schiitischer Messianismus und Mahdi-Glaube in der Neuzeit, Würzburg 2008.
Parrinder G., Jesus in the Qur’an, London 1965.
Pedersen J., The Sabians, w: Volume of Oriental Studies presented to Edward G. Browne, Cambridge 1922, s. 387-391.
Pregill M. E., The Hebrew Bible and the Quran. The Problem of the Jewish “Influence” on Islam, „Religion Compass” 1/6(2007), s. 643-665.
Puin G., Observations on Early Qur’an Manuscripts in Sanaa, w: The Qur’an as Text, red. S. Wild, Leiden 1996, s. 107-111.
Ragozzino G., Maryam La Vergine-Madre nel Corno e nella tradizione musulmana, Padova 1990.
Ryckmans J., Le christianisme en Arabie du Sud préislamique, w: L’Oriente cristianonella storia della civiltà, Roma 1964, s. 413-454.
Sahas D. J., John of Damascus on Islam. The Heresy of the Ishmaelites, Leiden 1972.
Salzberger G., Salomosage in er semitischen Literatur. Ein Beitrag zur vergeichenden Sagenkunde, Berlin 1907.
Schapiro I., Die haggadishen Elemente im erzählenden Teil des Korans, Lepzig 1907.
Smith A. P., Die verborgenen Worte Jesu. Jesus in Gnosis, Koran und Neuoffenbarung, Stuttgart 2007.
Spayer H., Die biblischen Erzählungen im Qoran, Hildesheim 1961.
Stillman N. A., The Story of Cain and Abel in the Qur’an and the Muslim Commentators. Some Observations, „Journal of Semitic Studies” 19(1974), s. 231-239.
Testamentum Salomonis, w: Patrologia cursus completus. Series Graeca, oprac. J.P. Migne, t. 122, Turnholti 1893, s. 1315-1358.
Tottoli R., Biblical Prophets in the Qur’ān and Muslim Literature, Richmond 2002.
Voorhis W. J., John of Damascus on the Moslem Heresy, „The Muslim World” 24(1934), s. 391-398.
Voorhis W. J., The Discussion of a Christian and a Saracen, w: „The Muslim World” 25(1935), s. 206-273.
Wellausen J., Reste arabischen Heidentums, Berlin 1897.
Wheeler B. M., Moses in the Quran ad Islamic Exegesis, London 2002.
Wheeler B. M., Prophets in the Quran. An Introduction to the Quran and Muslim Exegesis, London 2002, s. 83-108.
Wright J. E., The early History of Heaven, Oxford 2002.
Ziegenbein F., Jesus in Bibel und Koran. Eine Analyse der Lehrunterschiede zwischen Islam und Christentum aus missionstheologischer Perspektive, Hammerbrücke 2005.
Kościelniak, K. (2020). Wpływ Biblii na Koran. Studia Nauk Teologicznych PAN, (4), 55–74. Pobrano z https://czasopisma.kul.pl/index.php/snt/article/view/9161
Krzysztof Kościelniak
Ur. 1965 w Rabce; kierownik katedry Historii Religii Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Papieskiego im. Jana Pawła II oraz pracownik Uniwersytetu Jagiellon´skiego (Katedra Bliskiego i Dalekiego Wschodu na Wydziale Studio´w Mie˛ dzynarodowych). Członek Komisji Orientalistycznej oraz Komisji Bizantynologicznej PAN, L’Union Europe´ene des Arabisants et Islamisants oraz Stowarzyszenia Teologo´w Fun- damentalnych w Polsce. W ostatnich latach opublikował m.in. ksia˛z˙ki: Chxistentum und islam. Pexspehtive und Pxobleme des Dialogs (2005), Tematyczna honhoxdanc¡a do Hoxanu (2006), Funna, hadisy i txadyc¡onis´ci. Wste˛p do txadyc¡i muzulman´shie¡ (2006). W 2009 nagrodzony przez Rektora UJ za osia˛gnie˛ cia w nauce.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
