Z dziejów usuwania teologii / wydziałów teologicznych z uniwersytetów

Adam Kubuś

Abstrakt

W niniejszym artykule autor przedstawia sytuację wydziałów teologicznych przed II wojną światową. Kościół rzymskokatolicki w Polsce miał ich pięć: w Krakowie, Wilnie, Lwowie, Warszawie i w ramach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Rozwijały one swoją działalność edukacyjną na wiele różnych sposobów. Po II wojnie światowej, w związku ze zmieniającymi się liniami granicznymi kraju - Kościół rzymskokatolicki stracił wydziały teologiczne w Wilnie i Lwowie. Istniejący od 1702 roku Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego, który działał nawet w czasie II wojny światowej (na pograniczu III Rzeszy), po zakończeniu wojny nie mógł istnieć. W roku 1954 władze PRL - bez zgody Stolicy Apostolskiej – usunęły wydziały teologiczne z Uniwersytetu Jagiellońskiego (założonego przez św. Królową Jadwigę w 1397 r.) oraz z Uniwersytetu Warszawskiego - usuwając je arbitralnie do nieistniejącej wcześniej Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Akademia ta była szkołą ogólnokrajową, a Konferencja Episkopatu Polski, pod pewnymi warunkami, tylko uznawała jej założenie. Stopnie naukowe i tytuły naukowe tej akademii były kanonicznie nieważne. Karta. Karol Wojtyła, tworząc Konferencję Episkopatu Katolickiego Nauki i Rady Episkopatu Polski, wywołał reakcję Stolicy Apostolskiej. Władze Watykanu wznowiły działalność Wydziału Teologicznego we Wrocławiu (rok 1968) i wybudowały nowy, dotychczas nieistniejący, Wydział Teologiczny w Poznaniu. Ponadto Stolica Apostolska nie wyraziła zgody na zamknięcie wydziałów teologicznych w Krakowie i w Warszawie. Dzięki temu w PRL-u istniało pięć wydziałów teologicznych, znajdujących się pod jurysdykcją Kościoła, podobnie jak przedwojenne terytorium kraju. W 1974 r. otrzymały one szlachecki tytuł "Wydziałów Papieskich". Z pewnością stopnie naukowe i tytuły naukowe, uzyskane na tych wydziałach przez ich absolwentów i uczonych, były nieważne dla władz państwowych. Po długich negocjacjach Umowa (30 czerwca 1989 r.) została przyjęta przez rząd PRL i Konferencję Episkopatu Polski. Umowa ta zatwierdziła wszystkie wydziały papieskie oraz wydział filozofii Towarzystwa Jezusowego w Krakowie. W zamian Stolica Apostolska wznowiła Akademię Teologii Katolickiej (ACT) i udzieliła jej kanonicznego zatwierdzenia. Imposed Deal był poważnym wkładem w normalizację stosunków między Kościołem a państwem w Polsce. Jest pewne, że była ona również wielkim osiągnięciem Kościoła rzymskokatolickiego i została zrealizowana - jak się powszechnie uważa - nie bez wpływu wyboru, 16 października 1978 r., karty. Karol Wojtyła dla papieża Jana Pawła II.

Słowa kluczowe:

Polska 1954-1989, wydział teologiczny, likwidacja teologii