Przyczynek do metodologii eklezjologii integralnej

Andrzej Napiórkowski

Abstrakt

W całej dziedzinie nauk teologicznych, zwłaszcza po Soborze Watykańskim II, dokonało się wiele istotnych zmian, które odnoszą się nie tylko do ich aspektu merytorycznego, ale jeszcze bardziej do metodologii. Potrzeba nowej precyzji i dopracowania jest szczególnie widoczna w traktacie o Kościele. W niniejszym artykule przedstawiono kilka rozważań odnoszących się do metodologii eklezjologii integralnej, czyli tej, która łączy w sobie całość współczesnych osiągnięć nauki o Kościele dokonanych przez apologetykę, teologię fundamentalną i dogmatyczną. Wyzwanie to w naturalny sposób wykracza poza ramy tego opracowania, ponieważ każda z tych trzech dziedzin ma swój własny cel, przedmiot i metodę w ramach własnej autonomii. Niemniej jednak podjęcie naukowej refleksji w tym zakresie może zaowocować dokładniejszym, czyli pełniejszym obrazem rzeczywistości Kościoła, który pozostaje bosko-ludzkim misterium. Aktualnie integralna eklezjologia, dzięki pluralistycznie rozwijającej się teologii fundamentalnej i dogmatycznej, która wyraża tajemnicę Kościoła w perspektywie historyczno-zbawczego, semiotycznego, personalistycznego, transcendentalno-antropologicznego, symbolicznego lub immanentnego, stosuje dwa rodzaje metod: subiektywną i obiektywną. Współczesny zwrot ku człowiekowi spowodował zwrócenie większej uwagi na metody typu subiektywnego. Dlatego wkład wielu teologów w rozwój metod psychologiczno-egzystencjalnych, transcendentalnych i personalistycznych musi być odnotowany z uznaniem. Analiza chrześcijaństwa w jego rzeczywistości kościelnej, w aspekcie człowieka i jego potrzeb, doprowadziła do odkrycia niektórych aspektów Kościoła, które do tej pory nie były tak dobrze wyeksponowane. Niemniej jednak pojawiają się zastrzeżenia wobec metod subiektywnych, wskazujące się na ich brak zadowalającej obiektywizacji i zdatności w uzasadnianiu wiarygodności Objawienia. Takie krytyczne głosy są najczęściej podnoszone przez przedstawicieli metod typu obiektywnego. Wśród metod typu obiektywnego zwyczajowo pojawiają się metody historyczno-syntetyczne, eklezjologiczno-analityczne i historyczno-zbawcze. Metody wymienione powyżej (subiektywne i obiektywne) są niestety wyrażane raczej jednostronnie. Wydaje się, że nadal brakuje w nich całościowego podejścia do tajemnicy Kościoła z pozycji metodologicznej. Trzeba też umieć dostrzec ostateczną nieadekwatność jakiejkolwiek metodologii, także próby stworzenia deklarowanej przez nas metodologii dla teologii integralnej. Każda metoda eklezjologiczna, którą można się posłużyć w ramach eklezjologii calościowej, również nie będzie pozbawiona braków. Sam badacz, aby móc posunąć się do przodu w budowie swojej metody, już na początku stoi przed kilkoma ważnymi wyborami, które zadecydują o jego dalszej pracy. Musi on nie tylko zaakceptować jedną z koncepcji Kościoła, ale także opisać cel i zadania swojego sposobu uprawiania teologii. W tym ostatnim względzie pojawia się także szeroka opcjonalność metody eklezjologii syntetycznej.