Luter’s interpretation of the the Sermon on the Mount (Mt 5-7)
Stefan Szymik
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-9544-2976
Abstract
The purpose of the article is a critical presentation of Luther’s interpretation of Mt 5-7, with a special emphasis on its hermeneutical assumptions and anthropological consequences. At first the author presents the literary sources that contain Luther’s statements on Mt 5-7, i.e. his eminent hebdomadal speeches (Wochenpredigten) and some theological writings as well. Subsequently he discusses hermeneutical keys offered by M. Luther himself: the polemic against “double standard approach” (precepts and counsels) developed by the time of the Middle Ages and the polemic against the principles presented by the Anabaptist and other protestant idealists. However, the most significant factor of this interpretation was Luther’s teaching on two kingdoms (Zwei-Reichen-Lehre). The difference between the secular and spiritual kingdom is essential for Luther’s interpretation of the Sermon on the Mount (cf. WA 32, 299-301). The reformer claims that the message of the sermon is irrelevant for the Christian person in the world and it should be applied only to the Christian life in the Kingdom of God. M. Luther emphasizes also salvation by faith alone, therefore Matt. 5-7 has no soteriological value; it contains the ethical teaching of Jesus Christ. According to Luther the commandments of the Sermon on the Mount denote an impossible demand, therefore they are only a “mirror” of the Christian life. In the fourth step the author presents primary reactions of the Churches on Luther’s interpretation of the Sermon on the Mount. Luther’s interpretation of Mt 5-7 has its significant place in the history of exegesis and nowadays it remains still the standard evangelical standpoint.
Keywords:
Martin Luther, the Sermon on the Mount, Matt. 5-7, two kingdoms doctrine, Zwei-Reiche-Lehre, ethical double standards.References
Althaus P., Luther und die Bergpredigt, „Luther” 27 (1956), s. 1-16.
Althaus P., Luthers Lehre von den zwei Reichen im Feuer der Kritik, „Lutherjahrbuch” 24 (1957), s. 40-68.
Bornkamm H., Luthers Lehre von den zwei Reichen im Zusammenhang seiner Theologie, Gütersloh: Mohn 1960.
Bornkamm K., Umstrittener «spiegel eines Christlichen lebens». Luthers Auslegung der Bergpredigt in seinen Wochenpredigten von 1530 bis 1532, ZThK 85 (1988), s. 409-454.
Bühler P., Freiheit des Lesers und Grenzen der Interpretation nach Umberto Eco – am Beispiel von Martin Luthers Auslegung der Bergpredigt, w: Die prägende Kraft der Texte. Hermeneutik und Wirkungsgeschichte des neuen Testaments, red. M. Mayordomo, Stuttgart: Katholisches Bibelwerk 2005, s. 125-141.
Cano, Melchior, O źródłach teologii. Według wydania Serwacego Sassena, nakładem spadobierców Arnolda Byrckmanna, w Lowanium 1564 roku, w oparciu o wydanie: Juan Belda Plans, De locis theologicis, Biblioteca de autores cristianos, Madrid 2006, tłum. J. Wojtkowski, Olsztyn: Zakład Poligraficzny „Gutgraf” 2016.
D. Martin Luthers Evangelien-Auslegung. 2 Teil: Das Matthäus-Evangelium (Kap. 3-25), hrsg. E. Mülhaupt, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1973.
D. Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe. 32. Band, hg. Knaake J.K.F. (et al.), Weimar: Böhlau [u.a.] 1906.
Diem H., Luthers Lehre von den zwei Reichen, untersucht von seinem Verstandnis der Bergpredigt aus. Ein Beitrag zum Problem: «Gesetz und Evangelium», Evangelische Theologie. Beihefte 5; München: Chr. Kaiser Verlag 1938.
Dumais M., Le sermon sur la montagne. État de la recherche. Interprétation. Bibliographie, Paris: Letouzey & Ané 1995.
Ebeling G., Evangelische Evangelienauslegung. Eine Untersuchung zu Luthers Hermeneutik, Forschungen zur Geschichte und Lehre des Protestantismus 10.1, Tübingen: Mohr 1991.
Geyer H.-G., Luthers Auslegung der Bergpredigt, w: Wenn nicht jetzt, wann dann? Festschrift für H.-J. Kraus, red. H.-G. Geyer, Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlag 1983, s. 283-293.
Gollwitzer H., Bergpredigt und Zwei-Reihe-Lehre, w: Nachfolge und Bergpredigt, hrsg. J. Moltmann, Kaiser Traktate 65, München: Kaiser Verlag 1981, s. 89-120.
Gollwitzer H., Die Bergpredigt in der Sicht Luthers, w: Wenn nicht jetzt, wann dann? Festschrift für H.-J. Kraus, red. H.-G. Geyer, Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlag 1983, s. 295-304.
Holler Z.N., Calvin‘s Exegesis of the Sermon on the Mount, w: Calvin Studies III, ed. J.H. Leith, Davidson: Davidson College 1986, s. 5-20.
Janowski P., Uglorz M., Luter Marcin, w: Encyklopedia Katolicka, t. 11, Lublin: TNKUL 2006, kol. 230-236.
Juntunen K., Der Prediger vom «weißen Berg». Zur Rezeption der «besseren Gerechtigkeit» aus Mt 5 in Martin Luthers Predigtüberlieferung 1522-1546, Helsinki: University Print 2008 (on-line: https://helda.helsinki.fi/handle/10138/21574 [dostęp: 02.02.2018 r.]).
Käßmann M., Rösel M., Die Bibel Martin Luthers. Ein Buch und seine Geschichte, Leipzig: Evangelische Verlagsanstalt – Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2016.
Kazania ks. dra Marcina Lutra. Postylla domowa. Nowy przekład, [spisał] Veit Dietrich, tłum. M. Walter, Kraków: TTL Clinical Marcin Walter 2011.
Kissinger W.S., The Sermon on the Mount. A History of Interpretation and Bibliography, ATLA. Bibliography Series 3, Metuchen, New York: Scarecrow Press 1975.
Kudasiewicz J., Kazanie na górze (Mt 5-7). Problematyka literacka i teologiczna, „Znak” 27 (1975), nr 250-251, s. 567-583.
Lau F., Luthers Lehre von den beiden Reichen, Berlin: Evangelische Verlagsanstalt 1953. Loewenich W. von, Luther als Ausleger der Synoptiker, Forschungen zur Geschichte und Lehre des Protestantismus 10.5, München: Kaiser Verlag 1954.
Loewenich W. von, Probleme der Lutherforschung und der Lutherinterpretation, München: Bayerische Akademie der Wissenschaften 1984.
Luter M., O świeckiej zwierzchności, w jakiej mierze należy być jej posłusznym, w: M. Luter, Pisma etyczne, przekład zbiorowy, Biblioteka Klasyki Ewangelickiej 6, red. M. Hintz, Bielsko-Biała: Augustana 2009, s. 179-215.
Luter M., Rozprawa przeciwko teologii scholastycznej (1517), tłum. P. Augustyniak, „Kronos. Metafizyka, kultura, religia” 4 [23] (2012), s. 5-11.
Luther M., Wochenpredigten über Matth. 5–7. Das fünfte, sechste und siebend Capitel S. Matthei gepredigt und ausgelegt (1532), w: D. Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe. 32. Band, hrsg. J.K.F. Knaake (et al.), Weimar: Böhlau 1906, s. 299-555.
Luz U., Die Bergpredigt im Spiegel ihrer Wirkungsgeschichte, w: Nachfolge und Bergpredigt,hrsg. J. Moltmann, Kaiser Traktate 65, München: Chr. Kaiser 1982, s. 37-72.
Meistad T., Martin Luther and John Wesley on the Sermon on the Mount, Pietist and
Wesleyan Studies 10, Lanham u. London: Scarecrow 1999. Schockenhoff E., Die Bergpredigt. Aufruf zum Christsein, Freiburg im Breisgau: Herder 2014.
Schulken Ch., Lex efficax. Studien zur Sprachwerdung des Gesetzes bei Luther im Anschluss an die Disputationen gegen die Antinomer, Tübingen: Mohr Siebeck 2005.
Stadtland-Neumann H., Evangelische Radikalismen in der Sicht Calvins. Sein Verstandnis der Bergpredigt und der Aussendungsrede (Mt 10), Beiträge zur Geschichte und Lehre der reformierten Kirche 24, Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlag 1966.
Stiewe M., Vouga F., Die Bergpredigt und ihre Rezeption als kurze Darstellung des Christentums, Neutestamentliche Entwürfe zur Theologie 2, Tübingen-Basel: Francke 2001.
Strecker G., Die Bergpredigt. Ein exegetischer Kommentar, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1984.
Szymik S., Historia interpretacji Kazania na Górze, w: Oto idę. Księga pamiątkowa dla Bpa prof. J.B. Szlagi, red. W. Chrostowski, Warszawa: „Vocatio” 2005, s. 403-434.
Teologia wiary. Teologia ks. Marcina Lutra i ksiąg wyznaniowych Kościoła luterańskiego, red. M. Uglorz, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Augustana 2007.
Uglorz M., Władza Słowa i miecza w nauczaniu ks. Marcina Lutra, w: Teologia wiary. Teologia ks. Marcina Lutra i ksiąg wyznaniowych Kościoła luterańskiego, red. M. Uglorz, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Augustana 2007, s. 210-216.
Weder H., Die Reder der Reden. Eine Auslegung der Bergpredigt heute, Zürich: TVZ Theologischer Verlag 2002.
Wybrane księgi symboliczne Kościoła ewangelicko-augsburskiego, tłum. A. Wantuła, W. Niemczyk, Warszawa: „Zwiastun” 1980.
Chwastek D., Zakon i Ewangelia w teologii Marcina Lutra, „Studia Humanistyczno-Teologiczne” (2004), nr 1-2, s. 139-156.
Owsiński P., Tłumaczenie Biblii Marcina Lutra i jego znaczenie dla świata chrześcijańskiego, „Kieleckie Studia Teologiczne” 8 (2009), s. 415-422. Sonntag F.-P., Luter w refleksji katolickiej (tłum. A. Lewek), w: Misterium Verbi, red. H. Muszyński, A. Skowronek, Warszawa: ATK 1985, s. 97-119.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie
Stefan Szymik, duchowny Kościoła Rzymskokatolickiego, członek zgromadzenia Misjonarzy Świętej Rodziny (MSF), profesor nauk teologicznych. Specjalistyczne studia biblijne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1982-1987) i Pontificio Istituto Biblico w Rzymie (1991-1994). Od 1985 r., z przerwą na studia w Rzymie, wykładowca Nowego Testamentu w WSD MSF w Kazimierzu Biskupim (Wydział Teologii UAM w Poznaniu), zatrudniony od 1995 r. w Instytucie Nauk Biblijnych KUL jako adiunkt, a po habilitacji (2003 r.) – kierownik Katedry Hermeneutyki Biblijnej KUL (2004-2014 r.). Specjalizuje się w hermeneutyce i metodologii biblijnej. Opublikował m.in.: (red.) Biblia kodem kulturowym Europy, Lublin 2013; Współczesne modele egzegezy biblijnej, Lublin 2013; (red.), Natchnienie Pisma Świętego w świetle świadectwa tekstów o nich samych, Lublin 2017. Adres do korespondencji – stesz@kul.pl.
https://orcid.org/0000-0001-9544-2976License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivs 4.0 International License.
