Relacje między Kościołem Janowym a judaizmem rabinicznym w świetle najnowszych badań
Mirosław Stanisław Wróbel
Abstract
In the present article the author describes the issue of relation between Synagogue and Church in the context of Johannine writings. The author makes analysis of the Johannine texts in order to show the traces of polemic between Judaism and Christianity. He shows the hostility between Synagogue and Church in the light of terms like aposunagōgos, “Jews” and other polemical expressions which occur in the Gospel of John, in the Letters of John and the Book of Revelation. The author tries to answer the question of how Sitz im Leben of the Johannine writings influences their content. The analysis of Jewish and Christian sources shows the tension and hostility between Rabbinic Judaism and Johannine Community after the destruction of the Jerusalem Temple. It leads to gradual separation between Synagogue and Church. In this article there are shown the reasons for the parting of the ways between Judaism and Christianity and its meaning for the contemporary dialogue between Synagogue and Church.
Keywords:
Polemic, Separation, Johannine writings, Rabbinic Judaism.References
Alexander, P.,‘The Parting of the Ways’ from the Perspective of Rabbinic Judaism, w: Jews and Christians: The Parting of the Ways A.D. 70 to 135, red. J.D. Dunn, Tübingen: Mohr-Siebeck 1992, s. 1-25.
Alon, G., Jews, Judaism and the Classical World, Jerusalem: The Magnes Press 1977.
Ashton, J., The Identity and Function of the Ioudaioi in the Fourth Gospel, „Novum Testamentum” 27 (1985), s. 40-75.
Bauer, W. et al., A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature , Chicago: University of Chicago Press 1979.
Bauer, W., Griechisch-deutsches Wörterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments und früchristlichen Literatur, Berlin: Walter de Gruyter 1988.
Bengtsson, H., Three sobriquets, their meaning and function : the wicked priest, synagogue of satan, and the woman Jezebel, w: The Bible and the Dead Sea scrolls: The second Princeton Symposium on Judaism and Christian Origins, red. J.H. Charlesworth, t. 1, Waco: Baylor University Press 2006, s. 183-208.
Blanchetière, F., La ‘secte des Nazaréens’ ou les débuts du christianisme, w: Aux origines juives du christianisme, red. F. Blanchetière, M. David, Jérusalem: CRF 1993, s. 66-72.
Boismard, M.-É. Lamouille, A., Un évangile pré-johannique, t. 1-2, Paris: Gabalda 1993-1996.
Bowman, J., The Fourth Gospel and the Jews. A Study in R. Akiba, Esther and the Gospel of John, Pittsburgh: Pickwick 1975.
Brown, R.E., Johannine Ecclesiology - The Community’s Origins, „Interpretation” 31 (1977), s. 379-393.
Brown, R.E., The Community of the Beloved Disciple. The Life, Loves, and Hates of an Individual Church in New Testament Times, New York: Paulist Press 1979.
Brown, R., The Birth of Messiah, New York: Doubleday 1993.
Caron, G., Qui sont les ‘Juifs’ de l’évangile de Jean?, Ottawa: Bellarmin 1997.
Chrostowski, W., Jesus Christ in the Eyes of Jews and Judaism, „Collectanea Theologica” 71 (2001), s. 101-113.
Chrostowski, W., Trzecia świątynia w Jerozolimie i inne studia, Warszawa: Vocatio 2012.
Collins, A., Crisis and Catharsis: The Power of the Apocalypse, Philadelphia: Westminster Press 1984.
Cullmann, O., Der johanneische Kreis, Tübingen: Mohr Siebeck 1975.
Culpepper, R.A., The Johannine School: An Evaluation of the Johannine School Hypothesis Based on an Investigation of the Nature of Ancient Schools, Montana: Scholars Press 1975.
De Boer, M.C., L’Évangile de Jean et le christianisme juif (Nazoréen), w: Le déchirement. Juifs et chrétiens au premier siècle, red. D. Marguerat, Genève: Labor et Fides 1996, s. 179-202.
De Boer, M.C., The Depiction of ‘the Jews’ in John’s Gospel: Matters of Behaviour and Identity, w: Anti Judaism and the Fourth Gospel: Papers of Leuven Colloquium, red. R. Bieringer et. al., Assen: Royal Van Gorcum 2001, s. 260-280.
Devillers, L., La fête de l’Envoyé. La section johannique de la féte des Tentes (Jean 7,1 -10,21) et la christologie, Paris: Gabalda 2002
Döller, J., Der Bann (Herem) im Alten Testament und im späteren Judentum, „Zeitschrift für katholische Theologie” 37 (1913), s. 1-24.
Doskocil, W., Der Bann in der Urkirche. Eine Rechtgeschichtliche Untersuchung, München: Karl Zink 1958.
Duff, P.B., ‘The synagogue of Satan’: Crisis mongering and the Apocalypse of John, w: The reality of Apocalyspe:Rhetoric and Politics in the Book of Revelation, red. D.L. Barr, Atlanta: Society of Biblical Literature 2006, s. 147-168.
Flusser, D., The Jewish-Christian Schism, w: Judaism and the Origins of Christianity, Jerusalem: The Magnes Press 1988, s. 617-644.
Forkman, G., The Limits of the Religious Community. Expulsion from the Religious Community within the Qumran Sect, within Rabbinic Judaism and within Primitive Christianity, Lund: Almqvist & Wiksell International 1972.
Grelot, P., Évangiles et histoire, Paris: Desclée 1986.
Grelot, P., Les Juifs dans l’évangile selon Jean. Enquête historique et réflexion théologique, Paris: Gabalda 1995.
Gry, L., The Ruin of the Temple by Titus, „Revue Biblique” 55 (1948) s. 215-226.
Hengel, M., The Johannine Question, Philadelphia: Trinity Press1989.
Hunzinger, C.H., Die jüdische Bannpraxis im neutestamentlichen Zeitalter, Göttingen: Dissertation 1954.
Jaffé, D., (red.), Studies in Rabbinic Judaism and Early Christianity. Text and Context, Leiden: Brill 2010.
Katz, S.T., Issues in the Separation of Judaism and Christianity after 70 C.E.: A Reconsideration, „Journal of Biblical Literature” 103 (1984), s. 43-76.
Kotecki, D., Kościół w świetle Apokalipsy św. Jana, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2008.
Lampe, G.W.H., A Patristic Greek Lexicon, Oxford: Clarendon Press 1972.
Liddel, H.G, Scott, R., A Greek-English Lexicon, Oxford: Clarendon Press 1968.
Lingad, C.G., The Problems of Jewish Christians in the Johannine Community, Roma: Pontifical Gregorian University 2001.
Malina, B.J., John’s: The Maverick Christian Group. The Evidence of Sociolinguistics, „Biblical Theology Bulletin” 24 (1994), s. 167-184.
Manns, F., John and Jamnia: How the Break Occurred Between Jews and Christians c. 80-100 A.D., Jerusalem: Franciscan Printing Press 1988.
Marcus, J., Birkat ha-Minim Revisited, „New Testament Studies” 55 (2009), s. 523-551.
Martyn, J.L., History and Theology in the Fourth Gospel, New York: Paulist Press 1968.
Massyngbaerde, J., Persecution and Martyrdom in the Book of Revelation, „Bible Today” 28 (1990), s. 141-146.
Mędala, S., Ewangelia według św. Jana 1-12. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, NKB IV.1, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2010.
Mędala, S., Ewangelia według św. Jana 13-21. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, NKB IV.2, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2010.
Mimouni, S.C., La ‘Birkat Ha-Minim’: Une priere juive contre les judéo-chrétiens, „Recherches des Sciences Religieuses” 71 (1997), s. 275-298.
Mimouni, S.C., Les nazoréens: Recherche étymologique et historique, „Revue Biblique” 105 (1998), s. 208-262.
Motyer, S., Your Father the Devil? A New Approach to John and ‘the Jews’, London: Paternoster Press 1997.
O’Neil, J.C., The Jews in the Fourth Gospel, „Irish Biblical Studies” 18 (1996), s. 58-74.
Painter, J., The Quest for the Messiah. The History, Literature, and Theology of the Johannine Community, Edinburgh: T & T. Clark 19932.
Pancaro, S., The Law in the Fourth Gospel. The Torah and the Gospel, Moses and Jesus, Judaism and Christianity According to John, Leiden: Brill 1975.
Petuchowski, J.J., The Liturgy of the Synagogue: History, Structure and Content, w: Approaches to Ancient Judaism, red. W.S. Green, t. 4, Chico: Scholars Press 1983, s. 1-66.
Rosik, M Zarzewie konfliktu między Kościołem a Synagogą (do 135 roku), w: Jezus i chrześcijanie w źródłach rabinicznych: Perspektywa historyczna, społeczna, religijna i dialogowa, Estetyka i Krytyka nr 27 (3/2012), red. K. Pilarczyk – A. Mrozek, Kraków: Uniwersytet Jagieloński 2012, s. 69-103.
Schäfer, P., The Jewish Jesus. How Judaism and Christianity shaped each other, Princeton: University Press 2012.
Schäfer, P., Anziehung und Abstoßung. Juden und Christen in der ersten Jahrhunderten ihrer Begegnung, Tübingen: Mohr Siebeck 2015.
Schanks, H. (red.), Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, tł. W. Chrostowski, Warszawa: Vocatio 2013.
Schiffman, L.H., At the Crossroads: Tannaitic Perspectives in the Jewish Christian Schism, w: Jewish and Christian Self-Definition, t. 2, red. E.P. Sanders et al., Philadelphia: Fortress Press 1981, s. 115-156.
Schiffman, L.E., Who was a Jew? Rabbinic and Halakhic Perspectives on the Jewish-Christian Schism, Hoboken: Ktav Publishing House 1985.
Schechter, S., Genizah Specimens, „Jewish Quarterly Review” 10 (1898), s. 654-659.
Setzer, C., Jewish Responses to Early Christians. History and Polemics, 30-150 CE, Minneapolis: Fortress Press 1994.
Strömberg, R., Greek Prefix Studies on the Use of Adjective Particles, „Göteborgs Högskolas Arsskrift” 52 (1946), s. 23-48.
Thompson, L., A Sociological Analysis of Tribulation in the Apocalypse of John, „Semeia” 36 (1986), s. 147-174.
Townsend, J.T., The Gospel of John and the Jews: The Story of a Religious Divorce, w: Antisemitism and the Foundation of Christianity, New York: Paulist Press 1979, s. 72-97.
Vana, L., La birkat ha-minim è una preghiera contro i giudeo-cristiani?, w: Verus Israel. Nuove prospettive sul giudeocristianesimo, Brescia: Paideia Editrice 2001, s. 147-189.
Van der Horst, P.W., The Birkat ha-Minim in recent Research, w: Hellenism – Judaism – Christianism. Essays on their Interaction, Kampen: Kok Pharos Publishing House 1994.
Von Wahlde, U.C., The Gospel of John and the Presentation of Jews and Judaism, w: Within Context Essays on Jews and Judaism in the New Testament, red. D.P. Efroymson et. al., Collefeville: Liturgical Press 1993, s 67-84.
Wead, D.W., The Literary Devices in John’s Gospel, Basel: Theologische Dissertationen 1970.
Wengst, K., Bedrängte Gemeinde und verherrlichter Christus: Der historischer Ort des Johannesevangeliums als Schlüssel zu seiner Interpretation, Neukirchen-Vluzn: Neukirchener Verlag 1983.
Wojciechowski, M., Kościół jako Izrael według Apokalipsy, „Studia Theologica Varsaviensia” 26/1 (1988), s. 221-234.
Wojciechowski, M., Apokalipsa św. Jana. Nowy Komentarz Biblijny, t. XX, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2012.
Wróbel, M.S., Kim jest avnqrwpokto,noj w J 8,44?, „Roczniki Teologiczne” 49 (2002), s. 77-92.
Wróbel, M.S., Synagoga a rodzący się Kościół, Kielce: Verbum 2002.
Wróbel, M.S., Who are the Father and His Children in Jn 8:44?, Paris: Gabalda 2005.
Wróbel, M.S., Antyjudaizm a Ewangelia według św. Jana. Nowe spojrzenie na relację czwartej Ewangelii do judaizmu, Lublin: Wydawnictwo KUL 2005.
Wróbel, M.S., Jezus i Jego wyznawcy w Talmudzie. Analiza tekstologiczna, historyczna i socjologiczna, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013.
Zerwick, M. Grosvenor, M., A Grammatical Analysis of the Greek New Testament, Rome: Biblical Institute Press 1993.
Alon, G., Jews, Judaism and the Classical World, Jerusalem: The Magnes Press 1977.
Ashton, J., The Identity and Function of the Ioudaioi in the Fourth Gospel, „Novum Testamentum” 27 (1985), s. 40-75.
Bauer, W. et al., A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature , Chicago: University of Chicago Press 1979.
Bauer, W., Griechisch-deutsches Wörterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments und früchristlichen Literatur, Berlin: Walter de Gruyter 1988.
Bengtsson, H., Three sobriquets, their meaning and function : the wicked priest, synagogue of satan, and the woman Jezebel, w: The Bible and the Dead Sea scrolls: The second Princeton Symposium on Judaism and Christian Origins, red. J.H. Charlesworth, t. 1, Waco: Baylor University Press 2006, s. 183-208.
Blanchetière, F., La ‘secte des Nazaréens’ ou les débuts du christianisme, w: Aux origines juives du christianisme, red. F. Blanchetière, M. David, Jérusalem: CRF 1993, s. 66-72.
Boismard, M.-É. Lamouille, A., Un évangile pré-johannique, t. 1-2, Paris: Gabalda 1993-1996.
Bowman, J., The Fourth Gospel and the Jews. A Study in R. Akiba, Esther and the Gospel of John, Pittsburgh: Pickwick 1975.
Brown, R.E., Johannine Ecclesiology - The Community’s Origins, „Interpretation” 31 (1977), s. 379-393.
Brown, R.E., The Community of the Beloved Disciple. The Life, Loves, and Hates of an Individual Church in New Testament Times, New York: Paulist Press 1979.
Brown, R., The Birth of Messiah, New York: Doubleday 1993.
Caron, G., Qui sont les ‘Juifs’ de l’évangile de Jean?, Ottawa: Bellarmin 1997.
Chrostowski, W., Jesus Christ in the Eyes of Jews and Judaism, „Collectanea Theologica” 71 (2001), s. 101-113.
Chrostowski, W., Trzecia świątynia w Jerozolimie i inne studia, Warszawa: Vocatio 2012.
Collins, A., Crisis and Catharsis: The Power of the Apocalypse, Philadelphia: Westminster Press 1984.
Cullmann, O., Der johanneische Kreis, Tübingen: Mohr Siebeck 1975.
Culpepper, R.A., The Johannine School: An Evaluation of the Johannine School Hypothesis Based on an Investigation of the Nature of Ancient Schools, Montana: Scholars Press 1975.
De Boer, M.C., L’Évangile de Jean et le christianisme juif (Nazoréen), w: Le déchirement. Juifs et chrétiens au premier siècle, red. D. Marguerat, Genève: Labor et Fides 1996, s. 179-202.
De Boer, M.C., The Depiction of ‘the Jews’ in John’s Gospel: Matters of Behaviour and Identity, w: Anti Judaism and the Fourth Gospel: Papers of Leuven Colloquium, red. R. Bieringer et. al., Assen: Royal Van Gorcum 2001, s. 260-280.
Devillers, L., La fête de l’Envoyé. La section johannique de la féte des Tentes (Jean 7,1 -10,21) et la christologie, Paris: Gabalda 2002
Döller, J., Der Bann (Herem) im Alten Testament und im späteren Judentum, „Zeitschrift für katholische Theologie” 37 (1913), s. 1-24.
Doskocil, W., Der Bann in der Urkirche. Eine Rechtgeschichtliche Untersuchung, München: Karl Zink 1958.
Duff, P.B., ‘The synagogue of Satan’: Crisis mongering and the Apocalypse of John, w: The reality of Apocalyspe:Rhetoric and Politics in the Book of Revelation, red. D.L. Barr, Atlanta: Society of Biblical Literature 2006, s. 147-168.
Flusser, D., The Jewish-Christian Schism, w: Judaism and the Origins of Christianity, Jerusalem: The Magnes Press 1988, s. 617-644.
Forkman, G., The Limits of the Religious Community. Expulsion from the Religious Community within the Qumran Sect, within Rabbinic Judaism and within Primitive Christianity, Lund: Almqvist & Wiksell International 1972.
Grelot, P., Évangiles et histoire, Paris: Desclée 1986.
Grelot, P., Les Juifs dans l’évangile selon Jean. Enquête historique et réflexion théologique, Paris: Gabalda 1995.
Gry, L., The Ruin of the Temple by Titus, „Revue Biblique” 55 (1948) s. 215-226.
Hengel, M., The Johannine Question, Philadelphia: Trinity Press1989.
Hunzinger, C.H., Die jüdische Bannpraxis im neutestamentlichen Zeitalter, Göttingen: Dissertation 1954.
Jaffé, D., (red.), Studies in Rabbinic Judaism and Early Christianity. Text and Context, Leiden: Brill 2010.
Katz, S.T., Issues in the Separation of Judaism and Christianity after 70 C.E.: A Reconsideration, „Journal of Biblical Literature” 103 (1984), s. 43-76.
Kotecki, D., Kościół w świetle Apokalipsy św. Jana, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2008.
Lampe, G.W.H., A Patristic Greek Lexicon, Oxford: Clarendon Press 1972.
Liddel, H.G, Scott, R., A Greek-English Lexicon, Oxford: Clarendon Press 1968.
Lingad, C.G., The Problems of Jewish Christians in the Johannine Community, Roma: Pontifical Gregorian University 2001.
Malina, B.J., John’s: The Maverick Christian Group. The Evidence of Sociolinguistics, „Biblical Theology Bulletin” 24 (1994), s. 167-184.
Manns, F., John and Jamnia: How the Break Occurred Between Jews and Christians c. 80-100 A.D., Jerusalem: Franciscan Printing Press 1988.
Marcus, J., Birkat ha-Minim Revisited, „New Testament Studies” 55 (2009), s. 523-551.
Martyn, J.L., History and Theology in the Fourth Gospel, New York: Paulist Press 1968.
Massyngbaerde, J., Persecution and Martyrdom in the Book of Revelation, „Bible Today” 28 (1990), s. 141-146.
Mędala, S., Ewangelia według św. Jana 1-12. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, NKB IV.1, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2010.
Mędala, S., Ewangelia według św. Jana 13-21. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, NKB IV.2, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2010.
Mimouni, S.C., La ‘Birkat Ha-Minim’: Une priere juive contre les judéo-chrétiens, „Recherches des Sciences Religieuses” 71 (1997), s. 275-298.
Mimouni, S.C., Les nazoréens: Recherche étymologique et historique, „Revue Biblique” 105 (1998), s. 208-262.
Motyer, S., Your Father the Devil? A New Approach to John and ‘the Jews’, London: Paternoster Press 1997.
O’Neil, J.C., The Jews in the Fourth Gospel, „Irish Biblical Studies” 18 (1996), s. 58-74.
Painter, J., The Quest for the Messiah. The History, Literature, and Theology of the Johannine Community, Edinburgh: T & T. Clark 19932.
Pancaro, S., The Law in the Fourth Gospel. The Torah and the Gospel, Moses and Jesus, Judaism and Christianity According to John, Leiden: Brill 1975.
Petuchowski, J.J., The Liturgy of the Synagogue: History, Structure and Content, w: Approaches to Ancient Judaism, red. W.S. Green, t. 4, Chico: Scholars Press 1983, s. 1-66.
Rosik, M Zarzewie konfliktu między Kościołem a Synagogą (do 135 roku), w: Jezus i chrześcijanie w źródłach rabinicznych: Perspektywa historyczna, społeczna, religijna i dialogowa, Estetyka i Krytyka nr 27 (3/2012), red. K. Pilarczyk – A. Mrozek, Kraków: Uniwersytet Jagieloński 2012, s. 69-103.
Schäfer, P., The Jewish Jesus. How Judaism and Christianity shaped each other, Princeton: University Press 2012.
Schäfer, P., Anziehung und Abstoßung. Juden und Christen in der ersten Jahrhunderten ihrer Begegnung, Tübingen: Mohr Siebeck 2015.
Schanks, H. (red.), Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, tł. W. Chrostowski, Warszawa: Vocatio 2013.
Schiffman, L.H., At the Crossroads: Tannaitic Perspectives in the Jewish Christian Schism, w: Jewish and Christian Self-Definition, t. 2, red. E.P. Sanders et al., Philadelphia: Fortress Press 1981, s. 115-156.
Schiffman, L.E., Who was a Jew? Rabbinic and Halakhic Perspectives on the Jewish-Christian Schism, Hoboken: Ktav Publishing House 1985.
Schechter, S., Genizah Specimens, „Jewish Quarterly Review” 10 (1898), s. 654-659.
Setzer, C., Jewish Responses to Early Christians. History and Polemics, 30-150 CE, Minneapolis: Fortress Press 1994.
Strömberg, R., Greek Prefix Studies on the Use of Adjective Particles, „Göteborgs Högskolas Arsskrift” 52 (1946), s. 23-48.
Thompson, L., A Sociological Analysis of Tribulation in the Apocalypse of John, „Semeia” 36 (1986), s. 147-174.
Townsend, J.T., The Gospel of John and the Jews: The Story of a Religious Divorce, w: Antisemitism and the Foundation of Christianity, New York: Paulist Press 1979, s. 72-97.
Vana, L., La birkat ha-minim è una preghiera contro i giudeo-cristiani?, w: Verus Israel. Nuove prospettive sul giudeocristianesimo, Brescia: Paideia Editrice 2001, s. 147-189.
Van der Horst, P.W., The Birkat ha-Minim in recent Research, w: Hellenism – Judaism – Christianism. Essays on their Interaction, Kampen: Kok Pharos Publishing House 1994.
Von Wahlde, U.C., The Gospel of John and the Presentation of Jews and Judaism, w: Within Context Essays on Jews and Judaism in the New Testament, red. D.P. Efroymson et. al., Collefeville: Liturgical Press 1993, s 67-84.
Wead, D.W., The Literary Devices in John’s Gospel, Basel: Theologische Dissertationen 1970.
Wengst, K., Bedrängte Gemeinde und verherrlichter Christus: Der historischer Ort des Johannesevangeliums als Schlüssel zu seiner Interpretation, Neukirchen-Vluzn: Neukirchener Verlag 1983.
Wojciechowski, M., Kościół jako Izrael według Apokalipsy, „Studia Theologica Varsaviensia” 26/1 (1988), s. 221-234.
Wojciechowski, M., Apokalipsa św. Jana. Nowy Komentarz Biblijny, t. XX, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2012.
Wróbel, M.S., Kim jest avnqrwpokto,noj w J 8,44?, „Roczniki Teologiczne” 49 (2002), s. 77-92.
Wróbel, M.S., Synagoga a rodzący się Kościół, Kielce: Verbum 2002.
Wróbel, M.S., Who are the Father and His Children in Jn 8:44?, Paris: Gabalda 2005.
Wróbel, M.S., Antyjudaizm a Ewangelia według św. Jana. Nowe spojrzenie na relację czwartej Ewangelii do judaizmu, Lublin: Wydawnictwo KUL 2005.
Wróbel, M.S., Jezus i Jego wyznawcy w Talmudzie. Analiza tekstologiczna, historyczna i socjologiczna, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013.
Zerwick, M. Grosvenor, M., A Grammatical Analysis of the Greek New Testament, Rome: Biblical Institute Press 1993.
Wróbel, M. S. (2020). Relacje między Kościołem Janowym a judaizmem rabinicznym w świetle najnowszych badań. Studia Nauk Teologicznych PAN, (11), 13–32. Retrieved from https://czasopisma.kul.pl/index.php/snt/article/view/6087
Mirosław Stanisław Wróbel
ur. 1966, kapłan archidiecezji lubelskiej, profesor nauk teologicznych. Tłumacz Biblii, profesor nadzwyczajny w Instytucie Nauk Biblijnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Studiował na KULu, Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, École Biblique w Jerozolimie. Od 2006 pełni funkcję kierownika Katedry Literatury Międzytestamentalnej i Nauk Pomocniczych Biblistyki w Instytucie Nauk Biblijnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Obszar zainteresowań naukowych: relacje między chrześcijaństwem a judaizmem, literatura targumiczna i rabinacka, pisma qumrańskie, apokryfy Starego i Nowego Testamentu, języki starożytne (hebrajski, aramejski, syryjski i grecki), pisma Janowe. Opublikował m.in. Listy Janowe. Wstęp i komentarz. Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Częstochowa 2005; Who are the father and his children in Jn 8:44? The literary, historical and theological analysis of Jn 8:44 and its context, Paris 2005; Studia z Ewangelii Janowej, Tarnów 2009. Adres do korespondencji: miwrobel@kul.lublin.pl
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivs 4.0 International License.
