Marriage and the Family as a Challenge to Interreligious Dialogue

Eugeniusz Sakowicz

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , Poland
https://orcid.org/0000-0001-8064-9042



Abstract

This paper discusses the essence of marriage in the world’s major religions (Judaism, Islam, Hinduism, Buddhism, religions of primitive peoples) and presents the customs and forms of concluding marriage as well as the ethics of marital cohabitation. The paper goes on to analyse selected statements by the teaching office of the Church on the subject of marriage and family in various religions. The question of “mixed” or interreligious marriage is analysed from the perspective of religious rules, law and interreligious dialogue. Attention is drawn to the pastoral care shown by the Catholic Church to mixed marriages and families. This care is a manifestation of interreligious dialogue. Each religion has its own unique understanding of the institution of marriage and family. A mixed marriage brings together two different views of this institution: these views are mutually exclusive in some aspects and coincident in other aspects. Marriage and family undoubtedly constitute the foundation of societies representing various cultures and religions. The religious views on marriage exert an indisputable impact on the moral and social order of individual groups, communities and societies. 

Keywords:

Marriage, mixed marriages, the family, non-Christian religions, dialogue, ethics of marriage, interreligious dialogue

Abramowicz Z., Dziecko w starożytności, „Filomata” (1979-80), s. 135-145.

Abu-Rub H., Zabża H., Status kobiety w islamie, Wrocław 2002.

Antykoncepcja w islamie (www.planetaislam.com, z dn. 20 X 2004).

Arinze F., Pastoral Attention to Traditional Religious in Asia, America and Oceania, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 644-649.

Bartnicki R., Będą dwoje jednym ciałem. Małżeństwo w świetle Nowego Testamentu, Warszawa 2007.

Blée B., Podwójna przynależność religijna i dialog międzymonastyczny, „Annales Missiologici Posnanienses” 14 (2004), s. 7-28.

Błaszczyk I., Ossowska A., Rączewska V., Historia wychowania rodzinnego i kształcenia w starożytności. Przewodnik bibliograficzny, Bydgoszcz 1997.

Brick D., The Dharmaśātric Debate on Widow-Burning, „Journal of the American Oriental Society” 130 (2010) z. 2, s. 203-223.

Brożek M., Kształcenie i wychowanie w najdawniejszej starożytności rzymskiej, „Meander” 24 (1969), s. 313-325.

Comision Episcopal para las relaciones interconfesionales, Orientaciones para la celebracion de los matrimonios entre catolicos y musulmanes en España, Madrid 1988.

Conferenza Episcopale Italiana, I matrimoni tra cattolici e musulmani in Italia. Indicazioni della Conferenza Episcopale Italiana, Roma 2005.

Czerniak-Drożdżowicz M., Indyjskie zwyczaje małżeńskie i rodzinne – Indie dawne i współczesne, w: Rodzina w wielkich religiach świata, red. Z. J. Kijas, Kraków 1999 s. 21-29.

Cyrzan H., Dzieci tzw. drugorzędnych żon i niewolnic, „Przegląd Religioznawczy” 2 (1994), s. 37-38.

Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra aetate”, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Poznań 1986, s. 334-338.

Drygalska M., Wybrane społeczne aspekty funkcjonowania rodziny i małżeństwa w dawnym judaizmie, „Słupskie Prace Pedagogiczne” 1 (2001), s. 5-11.

Dłużewska A., Małżeństwo w Tunezji, „Afryka, Azja, Ameryka” 74 (1997), s. 7-21.

Durrani T., Mój pan i władca, Warszawa 2003.

Eckmann A. Starożytna rodzina grecka i rzymska, „Vox Patrum” 8-9 (1985), s. 29-50.

Fijałkowski K., Małżeństwo i rodzina w kulturach afrykańskich, „Przegląd Powszechny” 113 (1996) nr 7-8, s. 135-138.

Filipiak M., Dziecko w rodzinie starożytnych Hebrajczyków. Aspekt społeczny i pedagogiczny, „Przegląd Religioznawczy” 2 (1994), s. 29-36.

Fredouille J.C., Małżeństwo, w: Słownik cywilizacji rzymskiej, Katowice 1996, s. 167.

Friedman M., Tradycja rodzinna w judaizmie, w: Rodzina w wielkich religiach świata, red. Z. J. Kijas, Kraków 1999, s. 45-58.

Grimal P., W dawnym Rzymie, Wrocław 1968.

Grodź S., Małżeństwo. I. W religiach niechrześcijańskich, w: Encyklopedia katolicka, t. 11, Lublin 2006, kol. 1055-1058.

Grzywaczewski J., Małżeństwo chrześcijańskie na tle kultury antycznej, „Ateneum Kapłańskie” 162(2014) z. 2, s. 221-239.

Gutt R.W., Matka, dziecko i medycyna w Grecji starożytnej i Rzymie, „Meander” 34 (1979) z. 5-6, s. 265-280.

Hauziński J., Gwarancje socjalne w doktrynie i praktyce państwa muzułmańskiego w dobie kalifatu, „Przegląd Religioznawczy” 2 (1994), s. 129-136.

Heurgon J., Życie codzienne Etrusków, Warszawa 1966.

Hryciów I., Indyjskie zwyczaje małżeńskie i rodzinne – Indie dawne i współczesne, w: Rodzina w wielkich religiach świata, red. Z. J. Kijas, Kraków 1999, s. 31-43.

Huber H., Bujo B., Sontheimer G. D., Malek R., J. Z. Werblowsky, A. Th. Khoury, Małżeństwo/Rodzina, w: Leksykon religii, red. H. Waldenfels, Warszawa 1997, s. 227-234.

Ideały i modele zachowań dla kobiet w Koranie, „hadisach” i „sirah” (www.planetaislam.

com, z dn. 4 II 2004).

Insadowski H., Rzymskie prawo małżeńskie a chrześcijaństwo, Lublin 1935.

Instrukcja Episkopatu Polski o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele Katolickim, Kraków 1990.

Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie duszpasterstwa małżeństw o różnej przynależności kościelnej z 14.03.1987, www.kkbids.episkopat.pl/dokumentydlep/malzenstwo.htm#etykieta1 (z dn. 26 IX 2006).

Jakobschy S., Małżeństwo i rodzina w buddyzmie therawada, w: Buddyzm, red. J. Drabina, Kraków 2004, s. 113-124.

Jan Paweł II, Spotkanie ekumeniczne, Lizbona, 14 maja 1982, w: Islam w dokumentach Kościoła i nauczaniu Jana Pawła II (1965-1996), red. E. Sakowicz, Warszawa 1997, s. 99-101.

Jan Paweł II, Wspólnota i ludzkie braterstwo. Spotkanie z muzułmanami, Jaunde, 12 sierpnia

, w: Islam w dokumentach Kościoła i nauczaniu Jana Pawła II (1965-1996), red. E. Sakowicz, Warszawa 1997, s. 117-119.

Jan Paweł II, Zwartości Nigerii sprzyja połączenie sił w imię Boże. Spotkanie z ludnością muzułmańską, Kaduna, 15 lutego 1982, w: Islam w dokumentach Kościoła i nauczaniu Jana Pawła II (1965-1996), red. E. Sakowicz, Warszawa 1997, s. 96-98.

John Paul II, Message to the Indigenous Peoples of America, Santo Domingo, October 12, 1992, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 492-497.

John Paul II, To Representatives of the Muslim of Guinea, Conakry, February 25, 1992, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 480-483.

John Paul II, To the Bishops of North Africa on Their Ad Limina Visit, Rome, November 23,1981, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 245-248.

John Paul II, To the Bishops of Zaire, Kinshasa, May 3, 1980, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 223-226.

John Paul II, To the Members of the Mandaean Supreme Council, Rome, June 8, 1990, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 435.

John Paul II, To the Participants in the Interreligious Colloquium on „Marriage and the Family in Today’s World”, Castel Gandolfo, September 23, 1994, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 528.

Jundziłł J., Modele małżeństwa w Rzymie pogańskim a chrześcijańskim, w: Społeczeństwo i kultura do XVI w., red. J. Śliwiński, Olsztyn 1992, s. 9-18.

Jundziłł J., Partnerstwo w małżeństwie rzymskim – typy i modele, „Miscellanea Anthropologica et Sociologia” 2 (1993), s. 89-96.

Jundziłł J., Rodzina rzymska w czasie prosperity i przemian ideowych II wieku, Bydgoszcz 1996.

Jundziłł J., Wzorce i modele wychowania w rodzinie rzymskiej: okresu III wiek p.n.e. – III wiek n.e., Bydgoszcz 2001.

Jurewicz O., Winniczuk L., Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, Warszawa 1970, s. 7-27.

Kamienik R., Z zagadnień życia rodzinnego niewolników w Rzymie, „Antiquitas” 5 (1975) z. 5, s. 49-77.

Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 1994.

Khurshid A., Rodzina w islamie, Wrocław 2002.

Kierman Th., Wedyjska koncepcja rodziny, „Przegląd Religioznawczy” 2 (1994), s. 109-

Klöcker M., Tworuschka M. i U., Etyka wielkich religii. Mały słownik, Warszawa 2002.

Kobieta w islamie (www.islam.com.pl, z dn. 24 V 2006).

Kobiety w islamie poza stereotypami (www.planetaislam.com, z dn. 10 II 2004).

Komisja Episkopatu Hiszpanii ds. Stosunków Międzywyznaniowych, Wskazówki dotyczące związków małżeńskich pomiędzy katolikami i muzułmanami w Hiszpanii, „Nurt SVD” 39 (2005) z. 2, s. 179-204.

Kowalska B., Muzułmanka w rodzinie i w społeczeństwie, „Małżeństwo i Rodzina” 2 (2003) nr 3, s. 42-46.

Lewandowski G., Etyczny wymiar małżeństwa i rodziny w chrześcijaństwie i islamie, „Universitatis Gedanensis” 9 (1997) nr 1-2, s. 25-42.

Łapott J., Tradycjonalizm kulturowy plemienia Dagon z Mali, w: Trzeci Świat w polskich badaniach etnograficznych, red. M. Paradowska, Warszawa 1987, s. 211-231.

Malinowski B., Aborygeni australijscy: socjologiczne studium rodziny, Warszawa

Michałowski A., Judaizm wobec problemu przerywania ciąży, w: Dzieci Jednego Boga, red. W. Chrostowski, Warszawa 1991, s. 380-391.

Pałubicki W., Dziecko w świetle Talmudu, „Przegląd Religioznawczy” 4 (1996), s. 127-133.

Pałubicki W., Małżeństwo i rodzina w świetle Talmudu, Gdańsk 2002.

Pałubicki W., Rola kobiety w małżeństwie i rodzinie starożytnych Hebrajczyków, „Przegląd

Orientalistyczny” 3 (1975), s. 255-267.

Paul VI, Letter to the Assembly of the Episcopal Conference of Asia, Rome, March 30, 1974, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 194-196.

Paul VI, Message for the Centennial of Gandhi’s Birth, Rome, August 22, 1969, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 167-168.

Paul VI, Message to the Catholic Hierarchy and to All the Peoples of Africa, Rome, October 29, 1967, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 151-152.

Paul VI, Radio Message to All the Peoples of Asia. Manila, November 29, 1970, w: Interreligious Dialogue, The Offcial Teaching of the Catholic Church (1963-1995), Boston 1997, s. 173-175.

Pereira J. „Jedno ciało” czy dwa? Perspektywy kanoniczne dla małżeństw o różnych religiach, „Nurt SVD” 33 (1999) nr 3, s. 149-163.

Rodzina w wielkich religiach świata, red. Z. J. Kijas, Kraków 1999.

Saj M., Małżeństwo katolicko-muzułmańskie. Aspekty prawne, „Ateneum Kapłańskie” 151 (2008) z. 1, s. 83-96.

Sakowicz E., Rodzina. II. W religiach pozachrześcijańskich, w: Encyklopedia katolicka, t. 17, Lublin 2012, kol. 180-181.

Sakowicz E., Symbolika inicjacji chłopców u ludu Ndembu w Zambii, „Collectanea Theologica” 55 (1985) z. 3, s. 158-167.

Słuszkiewicz E., Państwo i społeczeństwo w dawnych Indiach, Warszawa 1949.

Szymik S., Małżeństwo. II. W Biblii. A. W Starym Testamencie, w: Encyklopedia katolicka, t. 11, Lublin 2006, kol. 1058-1061.

Szymkiewicz S., Małżeństwo, w: Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, Warszawa-Poznań 1987, s. 222-225.

The Role of Religion in Marriage and Family Counseling, ed. J. D. Onedera, New York 2008.

Tutaj J., Małżeństwo i rodzina w doktrynie buddyjskiej, „Przegląd Religioznawczy” 2 (1994), s. 121-127.

Werblowsky R. J. Z., Małżeństwo/Rodzina. V. W judaizmie, w: Leksykon religii, red. Waldenfels H., Warszawa 1997, s. 230-231.

Wałkówska H., Formy zawierania małżeństw w Indiach starożytnych, ich geneza i rozwój, Wrocław 1967.

Wałkówska H., Ze studiów nad obrzędami małżeńskimi w Indiach starożytnych, „Antiquitas”

(1966), s. 79-98.

Wrzesińska A., Rodzina afrykańska w procesie przemian, „Przegląd Religioznawczy” 2 (1994), s. 51-60.

Zawadzka M., Ideał kobiety wedyjskiej, „Przegląd Religioznawczy” 2 (1994), s. 117-119.

Zarzecki M., Prawo szariatu, w: Czy islam jest religią terrorystów?, red E Sakowicz, Kraków 2002, s. 99-107.

Zyzik Z., Małżeństwo w prawie muzułmańskim, Warszawa 2003.


Published
2020-03-04


Sakowicz, E. (2020). Małżeństwo i rodzina w religiach niechrześcijańskich – wyzwaniem dla dialogu międzyreligijnego. Studia Nauk Teologicznych PAN, (6-7), 141–164. Retrieved from https://czasopisma.kul.pl/index.php/snt/article/view/6120

Eugeniusz Sakowicz 
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Eugeniusz Sakowicz ‒ ur. w 1958 r.; prof. zw. dr hab.; profesor tytularny nauk teologicznych; kierownik Katedry Pedagogiki Kultury i Edukacji Międzykulturowej na Wydziale Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; były kierownik Sekcji Religiologii (Religioznawstwa) oraz Katedry Teologii Religii na Wydziale Teologicznym UKSW; konsulator Rady do Spraw Dialogu Religijnego Konferencji Episkopatu Polski; badania naukowe prowadzi w zakresie: dialogu międzyreligijnego, wychowania w religiach świata, edukacji międzykulturowej; opublikował ponad 300 publikacji naukowych i popularnonaukowych oraz ponad 1 600 haseł oraz artykułów encyklopedycznych; wydał kilkanaście książek, m.in. autorskich: Dialog Kościoła z islamem według dokumentów soborowych i posoborowych (1963-1999) (Lublin 2000); Uniwersytet katolicki. Teksty – bibliografia – dokumenty (Lublin 2012) oraz pod redakcją: Jan Paweł II. Encyklopedia dialogu i ekumenizmu (Radom 2006).

https://orcid.org/0000-0001-8064-9042