Chrześcijaństwo a kultura europejska (w świetle nauczania Jana Pawła II)
Krzysztof Kaucha
Abstract
in this article the author tries to resolve the problem of what is the relation (is it a dialogue?) between christianity and the european culture in the past and today. He tries to see it in the light of John paul ii’s teaching in a few steps: the role of christianity in the origin of europe, the role of christianity in the history of europe, the role of christianity in the identity of europe and its culture, and the modern european culture in its relation to christianity. christianity has created europe and the culture (and ethos) of dialogue. christianity was present in – sometimes tragic – history of europe motivating many positive changes, although christians were not always following the principles of their religion. christianity is the most important element of the europe’s identity and culture, although during its history some other elements, far from christianity, appeared. Modern european culture, which is still in a process of building its identity, consists of many tendencies – far or close to christianity. far from it do not dialogue with it, but close to it – do so. christianity and the church, who represents it,
is ready to the dialogue, although she is aware of its diffculties and necessity.
Keywords:
christianity, church, dialogue, european culture, genesis of europe, history of europe, identity of EuropeReferences
Buttiglione R., Etyka wobec historii, red. A.M. Wierzbicki, TN KUL, Lublin 2005.
Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, t. 2: „…I was prześladować będą”, RW KUL– polski instytut kultury chrześcijańskiej, Lublin-Rzym 1990.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Ecclesia in Europa” (2003).
Jan Paweł II., „Silmy się dobrze myśleć”. Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata nauki i kultury w Trieście (2 V 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 6, s. 14-16.
Jan Paweł II., „Tak” dla Kościoła (katecheza, 24 VII 1991), nr 2-3, w: Jan Paweł II, Wierzę w Kościół jeden, święty, powszechny i apostolski, Libreria Editrice Vaticana – Edizioni Aquila Bianca, Città del Vaticano 1996, s. 19-24.
Jan Paweł II., Aby Bóg był uwielbiony we wszystkim. Homilia podczas uroczystych nieszporów z okazji 1000-lecia opactwa Pannonhalma na Węgrzech (6 IX 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 11-12, s. 10-11.
Jan Paweł II., Aby głębiej zrozumieć tajemnicę Boga, człowieka i stworzenia. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk (27 X 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 2, s. 48-49.
Jan Paweł II., Adwent nowego Przymierza. Homilia podczas mszy św. dla środowisk uniwersyteckich Rzymu (13 XII 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.]11(1990) nr 12, s. 10.
Jan Paweł II., Badania nad genomem ludzkim. Przemówienie do uczestników IV Zgromadzenia plenarnego papieskiej Akademii „Pro Vita” (24 II 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 4, s. 36-37, nr 5.
Jan Paweł II., Badanie świata dla poznania człowieka. przemówienie do grupy naukowców (28 IX 1979), NP II 2, s. 199-201.
Jan Paweł II., Bądźcie gorliwymi poszukiwaczami Niewidzialnego Boga. Przemówienie z okazji jubileuszu naukowców (25 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 7-8, s. 22-23.
Jan Paweł II., Bądźmy świadkami miłosierdzia. Homilia podczas mszy św. beatyfikacyjnej w Krakowie (18 VIII 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 9, s. 20-22.
Jan Paweł II., Biskupstwo-sakrament święceń (katecheza, 30 IX 1992), w: Jan Paweł II, Wierzę w Kościół jeden, święty, powszechny i apostolski, s. 182-186.
Jan Paweł II., Błogosławieni, którzy cierpią dla sprawiedliwości. Homilia podczas mszy św. w Bydgoszczy (7 VI 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 23-25.
Jan Paweł II., Budujcie teraz mocą dojrzałości zdobytej w okresie prześladowań. Przemówienie podczas spotkania z kapłanami, zakonnikami i zakonnicami oraz zaangażowanym laikatem w katedrze św. Wita w Pradze (21 IV 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 4, s. 14-15.
Jan Paweł II., Budujcie teraz mocą dojrzałości zdobytej w okresie prześladowań Prawda, która wyzwala. Przemówienie do uczestników sympozjum naukowego poświęconego Janowi Husowi (17 Xii 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 39-40.
Jan Paweł II., Chrystus nie zwodzi człowieka (4 III 2001). rozważanie podczas modlitwy Anioł Pański, "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 4, s. 24.
Jan Paweł II., Chrystus prawdziwą nadzieją człowieka i historii. przemówienie na rozpoczęcie II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 22-23.
Jan Paweł II., Chrześcijańskie zaangażowanie świeckich, zakonników, kapłanów i biskupów. przemówienie podczas spotkania z Radą Duszpasterską i Radą kapłańską w Lyonie (6 X 1986). "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 11-12, s. 24-25.
Jan Paweł II., Ciężar wspomnienia. Spotkanie z przedstawicielami wspólnoty żydowskiej w Wiedniu (24 VI 1988), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 7, s. 21-22.
Jan Paweł II., Co Duch Święty mówi Kościołowi przez doświadczenia wschodniej i zachodniej Europy? Przemówienie do uczestników zebrania konsultacyjnego przed specjalnym zgromadzeniem Synodu Biskupów poświęconym Europie (5 VI 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 6, s. 1, 16-17.
Jan Paweł II., Co się stało z dziedzictwem waszych męczenników? Nabożeństwo ekumeniczne w amfiteatrze Trzech Galli w Lyonie (4 X 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 10, s. 19-20.
Jan Paweł II., Co się stanie z człowiekiem? Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury Malty (27 V 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 7-8, s. 20.
Jan Paweł II., Człowiek wobec majestatu i tajemnicy stworzenia. przesłanie z okazji XXV Mityngu przyjaźni między narodami (6 VIII 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 10, s. 7-8.
Jan Paweł II., Czy Kościół i świat nauki są gotowe do podjęcia ścisłej współpracy? Przemówienie do uczestników kongresu zorganizowanego przez Watykańskie Obserwatorium Astronomiczne (26 IX 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987) nr 9-10, s. 8.
Jan Paweł II., Dajmy świadectwo zmartwychwstaniu Chrystusa. Homilia na placu przed katedrą w turynie (13 IV 1980), NP III 1, Pallottinum, Poznań-Warszawa 1985, s. 366-370.
Jan Paweł II., Dar odpustu (katecheza, 29 IX 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 1, s. 38-39.
Jan Paweł II., Dialog chrześcijaństwa z kulturą. Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata nauki i kultury Słowenii (19 V 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 7-8, s. 16-18.
Jan Paweł II., Dziedzictwo i posłannictwo. Przemówienie do uczestników kongresu „Kryzys Zachodu i posłannictwo duchowe Europy” (12 XI 1981), NP 4 2, s. 263-265.
Jan Paweł II., Dziedzictwo nie oznacza martwej przeszłości. Przemówienie do uczestników sympozjum „Chrześcijańskie dziedzictwo kultury europejskiej w świadomości współczesnej” (21 IV 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 4, s. 18.
Jan Paweł II., Dziękujmy Panu za rok pracy w Jego Kościele. Homilia podczas nieszporów na zakończenie 1995 r. (31 XII 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 2, s. 25-26.
Jan Paweł II., Encyklika Slavorum apostoli Poznań 1985.
Jan Paweł II., Eucharystia szkołą wolności i solidarności międzyludzkiej. Homilia podczas, Statio Orbis na zakończenie 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego we Wrocławiu (1 VI 1997), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 18(1997) nr 7, s. 13-16.
Jan Paweł II., Europa i wartości chrześcijańskie. Przesłanie z okazji 1200. rocznicy koronacji Karola Wielkiego (14 XII 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22 (2001) nr 3.
Jan Paweł II., Europa potrzebuje Jezusa Chrystusa. Przemówienie do uczestników III Międzynarodowego Forum Fundacji im. Alcide De Gasperiego (23 II 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 5, s. 52-53.
Jan Paweł II., Ewangelizacja kultur. Przemówienie do uczestników przedsynodalnego sympozjum „Chrześcijaństwo i kultura w Europie: pamięć, świadomość, wizja” (31 X 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 1, s. 58-60.
Jan Paweł II., Funkcja sądownicza Kościoła w służbie sprawiedliwości i miłości. przemówienie do członków św. Roty Rzymskiej (17 II 1979), NP II 1, s. 163-166.
Jan Paweł II., Głęboka harmonia łączy prawdy naukowe z prawdami wiary. przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk w 100. rocznicę urodzin Alberta Einsteina (10 XI 1979), NP II 2, s. 529-533.
Jan Paweł II., Głosić Chrystusa na progu nowego tysiąclecia. Orędzie na XXXIV światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 9-10.
Jan Paweł II., Godność człowieka umierającego. Przemówienie do uczestników zgromadzenia ogólnego Papieskiej Akademii „Pro Vita” (27 II 1999), nr 2, "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 4, s. 47-49.
Jan Paweł II., Gorliwiej szukajmy jedności, której pragnie Chrystus. Przemówienie podczas spotkania spotkanie z arcybiskupem Aten i całej Grecji Christodoulosem (4 V 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 7-8, s. 12-13.
Jan Paweł II., Internet: nowe forum głoszenia ewangelii. Orędzie na XXXVI światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 4, s. 6-7.
Jan Paweł II., Jaka wolność? Jaka Europa? Homilia podczas mszy św. na lotnisku włocławskiego aeroklubu (7 VI 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 6, s. 6-8.
Jan Paweł II., Jedność i współpraca. List do konferencji episkopatów Europy (2 I 1986), Osrompol 7(1986) nr 1, s. 14.
Jan Paweł II., Jeżeli Europa chce pozostać sobie wierna. Przemówienie do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europejskiej (8.10.1988), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 10–11, s. 5-6.
Jan Paweł II., Kontynent europejski. Przemówienie podczas wizyty w siedzibie EWG w Brukseli (20 V 1985), NP VIII 1, Pallottinum, Poznań 2003, s. 815-820.
Jan Paweł II., Kościół a kultura medialna. Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu (16 III 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 5, s. 25.
Jan Paweł II., Kościół potępia teorie rasistowskie. Przemówienie do uczestników sympozjum na temat korzeni antyjudaizmu (31 X 1997), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 1, s. 30-31.
Jan Paweł II., Kryzys Europy jest kryzysem chrześcijaństwa w Europie. Przemówienie do uczestników V Sympozjum konferencji episkopatów Europy (5 X 1982), NP V 2, s. 502-506.
Jan Paweł II., Kształtowanie opinii publicznej. Orędzie na światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 1, s. 28.
Jan Paweł II., Kulturalna wspólnota kontynentu nie jest zrozumiała bez chrześcijańskiego orędzia. Homilia w czasie Nieszporów Europejskich na Haldenplatz w Wiedniu (10 IX 1983), NP VI 2, Pallottinum, Poznań 1999, s. 189-193.
Jan Paweł II., List apostolski motu proprio ogłaszający św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę ze Sieny i św. Teresę Benedyktę od krzyża Współpatronkami Europy (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 12-16.
Jan Paweł II., List apostolski na 1000-lecie konsekracji biskupiej św. Wojciecha (2 IV 1983), NP VI 1, Pallottinum, Poznań 1998, s. 418.
Jan Paweł II., List do artystów (4 IV 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 5-6, s. 4-11.
Jan Paweł II., List do kobiet (29 VI 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 8-9, s. 18-22.
Jan Paweł II., List do osób w podeszłym wieku (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 20, s. 4-11.
Jan Paweł II., List do rodzin (2 II 1994), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 15(1994) nr 3, s. 4-35.
Jan Paweł II., List z okazji 300-lecia Unii greckokatolickiego Kościoła Rumunii z Kościołem rzymskim (7 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 1, s. 4-8.
Jan Paweł II., List z okazji kongresu kultury chrześcijańskiej w Lublinie (5 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 10, s. 58.
Jan Paweł II., Ludzkie życie nadal jest zagrożone: eutanazja, zabijanie nienarodzonych. Homilia podczas liturgii słowa z udziałem mieszkańców miasta w Münster (1 V 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987) nr 7, s. 24-26.
Jan Paweł II., Medycyna a prawa człowieka. przemówienie z okazji jubileuszu lekarzy katolickich (7 VII 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 9, s. 35-36.
Jan Paweł II., Misja Kościoła w erze komputerów. Orędzie na XXIV światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 1990). "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 1, s. 1-3.
Jan Paweł II., Misja Sekretariatu do spraw niewierzących (przemówienie, 2 IV 1981), NP IV 1, Pallottinum, Poznań 1989 s. 408–410.
Jan Paweł II., Na szlaku ewangelizacji Słowian (katecheza, 24 V 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 7, s. 12-13.
Jan Paweł II., Na śladach wielkiej bitwy. Przemówienie do Polaków na Monte Cassino (17 V 1979), NP II 1, s. 498-501.
Jan Paweł II., Nadszedł czas otwarcia nowego rozdziału dziejów chrześcijaństwa. Spotkanie ekumeniczne w Trondheim (2 VI 1989), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 10(1989) nr 5-6, s. 23.
Jan Paweł II., Nauka-teologia-Magisterium. Przemówienie do naukowców i studentów w kolonii (15 XI 1980), NP III 2, Poznań-Warszawa 1986, s. 617-623.
Jan Paweł II., Nawrócenie serca warunkiem przywrócenia jedności. Homilia podczas mszy św. w Bazylice św. Pawła za Murami na zakończenie tygodnia Modlitw o Jedność chrześcijan (25 I 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 6, s. 23-24.
Jan Paweł II., Niech świętość będzie celem waszych dążeń. Homilia podczas beatyfikacji 27 męczenników oraz Jozafaty Michaliny Hordaszewskiej (27 VI 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 9, s. 33-34.
Jan Paweł II., Nieugięty papież, święty Grzegorz VII (homilia, Salermo, 26 V 1985), NP VIII 1, s. 857-861.
Jan Paweł II., Nigdy nie ugięli się przed mocą zła. Homilia wygłoszona w ekumeniczne Wspomnienie świadków Wiary XX w. (7 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 7-8, s. 32-34.
Jan Paweł II., Nowe przymierze między Kościołem a kulturą. Spotkanie w Wilnie z przedstawicielami świata kultury i nauki (5 IX 1993), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 12, s. 16-19.
Jan Paweł II., Obowiązek ewangelizacji spoczywa na wszystkich chrześcijanach. Przemówienie podczas ekumenicznej liturgii słowa w katedrze w Paderborn (22 Vi 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 15-16.
Jan Paweł II., Od 40 lat w drodze do jedności. Przemówienie podczas spotkania z patriarchą Bartłomiejem I (29 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 10, s. 48-49.
Jan Paweł II., Odpowiedzi na pytania dotyczące wiary, Kościoła i świata. Dialog z młodzieżą w Lyonie (6 X 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 10, s. 26-29.
Jan Paweł II., Odpowiedzialność ludzi nauki i kultury za prawdę. przemówienie do rektorów wyższych uczelni w Polsce (7 Vi 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 28-29.
Jan Paweł II., Orędzie na Międzynarodowy Dzień środków Społecznego przekazu (10 V 1981), NP IV 2, s. 579-583.
Jan Paweł II., Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 I 2000 r. (8 XII 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 1, s. 4-9.
Jan Paweł II., Orędzie z okazji VIII światowego Dnia Młodzieży 1993 r. (15 VIII 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 10, s. 8-10.
Jan Paweł II., Patrzcie z ufnością w przyszłość. Homilia podczas mszy św. w parku Ipari w Győr na Węgrzech (7 IX 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 11-12, s. 12-14.
Jan Paweł II., Pluralizm, który buduje jedność. Audiencja dla kardynałów i kurii rzymskiej (21 XII 1984), NP VII 2, Pallottinum, Poznań 2002, s. 788-796.
Jan Paweł II., Pomóż nam przybliżyć Chrystusa naszej epoce (przemówienie, Asyż, 5 XI 1978), NP I, Poznań-Warszawa: Pallottinum 1987, s. 42-44.
Jan Paweł II., Powołanie ludzkie i chrześcijańskie narodów kontynentu europejskiego. Akt europejski wygłoszony w Santiago de Compostela (9 XI 1982), NP V 2, s. 772-775.
Jan Paweł II., Prawda, która rządzi światem i kieruje życiem ludzi. Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk (10 XI 2003), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 3, s. 26-27.
Jan Paweł II., Prawo do życia a Europa. przemówienie do uczestników kongresu (18 XII 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 2, s. 25.
Jan Paweł II., Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. Homilia w Dniu przebaczenia w 1. Niedzielę Wielkiego Postu (12 III 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 6, s. 41-42.
Jan Paweł II., Przemówienie w czasie publicznego konsystorza (28 VI 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 6, s. 50-51.
Jan Paweł II., Przesłanie z okazji 50. rocznicy zakończenia drugiej wojny światowej (8 V 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 7, s. 4-10.
Jan Paweł II., Przesłanie z okazji V Światowego Kongresu Filozofii Chrześcijańskiej (1 VIII 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 54-55.
Jan Paweł II., Przyjmijcie Chrystusa do swojego życia. Homilia na zakończenie II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 48-49.
Jan Paweł II., Przykład dla całej Europy. Przemówienie podczas spotkanie w Brukseli z władzami państwowymi i korpusem dyplomatycznym (20 V 1985), NP VIII 1, s. 810-814.
Jan Paweł II., Razem tworzyć wspólne dobro Ojczyzny. Przemówienie w polskim Parlamencie (11 Vi 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 52-55.
Jan Paweł II., Rodzina w Europie. Przemówienie do uczestników europejskiego sympozjum nauczycieli akademickich (25 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 11-12, s. 20-21.
Jan Paweł II., Sescentesia anniversaria. List z okazji 600-lecia chrztu Litwy (5 VI 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987), nr 7, s. 12-13.
Jan Paweł II., Służyć dobru wspólnemu. Przemówienie do przewodniczących parlamentów Unii Europejskiej (23 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 1, s. 44-45.
Jan Paweł II., Spotykamy się dziś na ruinach wieży Babel. Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury i przedstawicielami różnych kościołów i wyznań (21 IV 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 5, s. 21-23.
Jan Paweł II., Sprawa Galileusza lekcją dla współczesnych. Przemówienie podczas spotkania z uczestnikami sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk (31 X 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 1, s. 23-26.
Jan Paweł II., Szukać prawdy i przekazywać ją z miłością. Przesłanie z okazji prezentacji tomu zawierającego Akta Międzynarodowego Sympozjum na temat inkwizycji (15 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 9, s. 8-9.
Jan Paweł II., Św. Stefan zbudował dom dla wszystkich pokoleń Węgrów. Homilia podczas msza św. na Placu Bohaterów w Budapeszcie (20 VIII 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 9-10, s. 31-33.
Jan Paweł II., Świadcząc o jedności i wspólnocie Kościół przyczynia się do odrodzenia Kalabrii (homilia, Reggio, 7 X 1984), NP VII 2, s. 408-411.
Jan Paweł II., Świadectwo Kościoła katolickiego w systemie totalitarnym Europy Środkowo-Wschodniej. Księga Kongresu Teologicznego Europy Środkowo-Wschodniej (KUL, 11-15 sierpnia 1991), red. J. Nagórny i in., RW KUL, Lublin 1994.
Jan Paweł II., Świat patrzy na Rzym i wiele oczekuje od Rzymu. Przemówienie do duchowieństwa diecezji rzymskiej (22 II 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 5, s. 52-54.
Jan Paweł II., Światło Roku Jubileuszowego na Sakrament Bierzmowania (homilia, Kraków, 10 VI 1979), NP II 1, s. 606-617.
Jan Paweł II., Trzeba budować „cywilizację miłości” (katecheza, 15 XII 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 44-45.
Jan Paweł II., Ukierunkować wysiłek poszukiwania ku prawdziwemu dobru człowieka. Przemówienie do wykładowców uniwersyteckich w uczelni najświętszego Serca (22 V 1983), NP VI 1, s. 626-630.
Jan Paweł II., Uniwersytet miejscem zdobywania wiedzy i kształtowania sumienia. przemówienie do rektorów wyższych uczelni w Polsce (30 Viii 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 10, s. 11-13.
Jan Paweł II., Uniwersytet w służbie nowego humanizmu. przemówienie z okazji jubileuszu nauczycieli akademickich (9 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 11-12, s. 6-8.
Jan Paweł II., W naszym działaniu liczymy na pomoc Trójcy Świętej. Homilia na zakończenie nadzwyczajnego konsystorza (24 V 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 7-8, s. 46-47.
Jan Paweł II., Wartości chrześcijańskie duchowym fundamentem Europy. Przesłanie do uczestników Europejskiego Kongresu Naukowego „Ku Konstytucji Europejskiej?” (20 VI 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 10-11, s. 32-34.
Jan Paweł II., Weź swój Krzyż! Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą na placu św. Jana na Lateranie (2 IV 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 5-6, s. 23-24.
Jan Paweł II., Wiara chrześcijańska a teoria ewolucji. Przemówienie do uczestników międzynarodowego sympozjum naukowego (26 IV 1985), NP VIII 1, s. 571-574.
Jan Paweł II., Wiara chrześcijańska duszą Europy. Homilia podczas mszy św. na lotnisku wojskowym w Senne w Niemczech (22 Vi 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 9-11.
Jan Paweł II., Wiara jest odpowiedzią na potrzeby ludzkiego ducha. Przemówienie do uczestników kongresu Duszpasterzy Akademickich Europy (1 V 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 11, s. 45-46.
Jan Paweł II., Wolał przyjąć cierpienia niż zdradzić Chrystusa. Homilia w czasie beatyfikacji kard. Alojzego Stepinaca w Marija Bistrica w Chorwacji (3 X 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 12, s. 7-9.
Jan Paweł II., Wolność darem i zadaniem dla wszystkich, przemówienie do narodu albańskiego w Tiranie (25 IV 1993), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 7, s. 8-10.
Jan Paweł II., Wolność, współpraca, uniwersalizm, służba człowiekowi – warunkami prawdziwego postępu kultury. Przemówienie do przedstawicieli świata nauki i kultury Hiszpanii w czasie 1. pielgrzymki do Hiszpanii (3 XI 1982), NP V 2, s. 685-690.
Jan Paweł II., Wspólne korzenie chrześcijańskie narodów Europy. Przemówienie do uczestników kolokwium (6 XI 1981), NP IV 2, Pallottinum, Poznań 1989, s. 246-248.
Jan Paweł II., Wyznawali wiarę aż do męczeństwa. Homilia podczas beatyfikacji 64 męczenników rewolucji francuskiej i 45 hiszpańskiej wojny domowej oraz włoskiego zakonnika (1 X 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 1, s. 23-24.
Jan Paweł II., Zjednoczenie Europy historycznym wyzwaniem, które należy podjąć. przemówienie do uczestników 76 dialogu z Bergedorf (17 XII 1984), NP II 2, s. 779-781.
Jan Paweł II., Zjednoczenie Europy historycznym wyzwaniem, które należy podjąć. przemówienie do uczestników 76. Dialogu z Bergedorf) (17 XII 1984), NP VII 2, s. 779-781.
Jan Paweł II., Zobowiązanie wobec prawdy, świętości i przyjaźni. przemówienie do członków włoskiej Akcji katolickiej (30 XII 1978), NP I, s. 207-210.
Jan Paweł II., Żyli zgodnie z wyznawaną wiarą. Homilia podczas beatyfikacji 233 męczenników hiszpańskich (11 III 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 5, s. 16-18.
Kaucha K., Diakonia, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I.S. Ledwoń, J. Mastej, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002, s. 306-309.
Knapiński R., Sztuka chrześcijańska, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I. S. Ledwoń, J. Mastej, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002 s. 1171-1187.
Milano A., Między teraźniejszością, przeszłością i przyszłością chrześcijańskiej Europy, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL- Gaudium, Lublin 2005, s. 363-388.
Nagy S., Europa na rozdrożu. Jana Pawła II wizja Europy, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL – Gaudium, Lublin 2005, s. 393-399.
Rusecki M., Chrześcijańskie wartości podstawą jedności Europy, w: Chrześcijaństwo a jedność Europy, red. E. Cyran, A. Czaja, P. Gutowski, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, s. 213-240.
Samsonowicz H., Czy Europa jest wspólnotą wartości?, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, Lublin: KUL 2005, s. 389-392.
Styczeń T., Kim właściwie jest Jan Paweł II?, w: Modlitwa w Getsemani wciąż trwa, red. T. Styczeń, S. Dziwisz, Instytut Jana Pawła II KUL, Lublin-Vaduz 2003, s. 21.
Szostek A., Człowiek drogą Kościoła. Główne linie pontyfikatu Jana Pawła II, „Ethos”. Numer specjalny 2005 (Po pożegnaniu), s. 45-53.
Wierzbicki A. M., Gdy życia koniec szepce do początku… „Ethos”. Numer specjalny 2005 (Po pożegnaniu), s. 136-140.
Życiński J., Inspiracje chrześcijańskie w powstaniu nauki nowożytnej, RW KUL, Lublin 2000, s. 38-48.
Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, t. 2: „…I was prześladować będą”, RW KUL– polski instytut kultury chrześcijańskiej, Lublin-Rzym 1990.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Ecclesia in Europa” (2003).
Jan Paweł II., „Silmy się dobrze myśleć”. Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata nauki i kultury w Trieście (2 V 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 6, s. 14-16.
Jan Paweł II., „Tak” dla Kościoła (katecheza, 24 VII 1991), nr 2-3, w: Jan Paweł II, Wierzę w Kościół jeden, święty, powszechny i apostolski, Libreria Editrice Vaticana – Edizioni Aquila Bianca, Città del Vaticano 1996, s. 19-24.
Jan Paweł II., Aby Bóg był uwielbiony we wszystkim. Homilia podczas uroczystych nieszporów z okazji 1000-lecia opactwa Pannonhalma na Węgrzech (6 IX 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 11-12, s. 10-11.
Jan Paweł II., Aby głębiej zrozumieć tajemnicę Boga, człowieka i stworzenia. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk (27 X 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 2, s. 48-49.
Jan Paweł II., Adwent nowego Przymierza. Homilia podczas mszy św. dla środowisk uniwersyteckich Rzymu (13 XII 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.]11(1990) nr 12, s. 10.
Jan Paweł II., Badania nad genomem ludzkim. Przemówienie do uczestników IV Zgromadzenia plenarnego papieskiej Akademii „Pro Vita” (24 II 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 4, s. 36-37, nr 5.
Jan Paweł II., Badanie świata dla poznania człowieka. przemówienie do grupy naukowców (28 IX 1979), NP II 2, s. 199-201.
Jan Paweł II., Bądźcie gorliwymi poszukiwaczami Niewidzialnego Boga. Przemówienie z okazji jubileuszu naukowców (25 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 7-8, s. 22-23.
Jan Paweł II., Bądźmy świadkami miłosierdzia. Homilia podczas mszy św. beatyfikacyjnej w Krakowie (18 VIII 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 9, s. 20-22.
Jan Paweł II., Biskupstwo-sakrament święceń (katecheza, 30 IX 1992), w: Jan Paweł II, Wierzę w Kościół jeden, święty, powszechny i apostolski, s. 182-186.
Jan Paweł II., Błogosławieni, którzy cierpią dla sprawiedliwości. Homilia podczas mszy św. w Bydgoszczy (7 VI 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 23-25.
Jan Paweł II., Budujcie teraz mocą dojrzałości zdobytej w okresie prześladowań. Przemówienie podczas spotkania z kapłanami, zakonnikami i zakonnicami oraz zaangażowanym laikatem w katedrze św. Wita w Pradze (21 IV 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 4, s. 14-15.
Jan Paweł II., Budujcie teraz mocą dojrzałości zdobytej w okresie prześladowań Prawda, która wyzwala. Przemówienie do uczestników sympozjum naukowego poświęconego Janowi Husowi (17 Xii 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 39-40.
Jan Paweł II., Chrystus nie zwodzi człowieka (4 III 2001). rozważanie podczas modlitwy Anioł Pański, "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 4, s. 24.
Jan Paweł II., Chrystus prawdziwą nadzieją człowieka i historii. przemówienie na rozpoczęcie II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 22-23.
Jan Paweł II., Chrześcijańskie zaangażowanie świeckich, zakonników, kapłanów i biskupów. przemówienie podczas spotkania z Radą Duszpasterską i Radą kapłańską w Lyonie (6 X 1986). "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 11-12, s. 24-25.
Jan Paweł II., Ciężar wspomnienia. Spotkanie z przedstawicielami wspólnoty żydowskiej w Wiedniu (24 VI 1988), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 7, s. 21-22.
Jan Paweł II., Co Duch Święty mówi Kościołowi przez doświadczenia wschodniej i zachodniej Europy? Przemówienie do uczestników zebrania konsultacyjnego przed specjalnym zgromadzeniem Synodu Biskupów poświęconym Europie (5 VI 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 6, s. 1, 16-17.
Jan Paweł II., Co się stało z dziedzictwem waszych męczenników? Nabożeństwo ekumeniczne w amfiteatrze Trzech Galli w Lyonie (4 X 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 10, s. 19-20.
Jan Paweł II., Co się stanie z człowiekiem? Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury Malty (27 V 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 7-8, s. 20.
Jan Paweł II., Człowiek wobec majestatu i tajemnicy stworzenia. przesłanie z okazji XXV Mityngu przyjaźni między narodami (6 VIII 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 10, s. 7-8.
Jan Paweł II., Czy Kościół i świat nauki są gotowe do podjęcia ścisłej współpracy? Przemówienie do uczestników kongresu zorganizowanego przez Watykańskie Obserwatorium Astronomiczne (26 IX 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987) nr 9-10, s. 8.
Jan Paweł II., Dajmy świadectwo zmartwychwstaniu Chrystusa. Homilia na placu przed katedrą w turynie (13 IV 1980), NP III 1, Pallottinum, Poznań-Warszawa 1985, s. 366-370.
Jan Paweł II., Dar odpustu (katecheza, 29 IX 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 1, s. 38-39.
Jan Paweł II., Dialog chrześcijaństwa z kulturą. Przemówienie podczas spotkania z przedstawicielami świata nauki i kultury Słowenii (19 V 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 7-8, s. 16-18.
Jan Paweł II., Dziedzictwo i posłannictwo. Przemówienie do uczestników kongresu „Kryzys Zachodu i posłannictwo duchowe Europy” (12 XI 1981), NP 4 2, s. 263-265.
Jan Paweł II., Dziedzictwo nie oznacza martwej przeszłości. Przemówienie do uczestników sympozjum „Chrześcijańskie dziedzictwo kultury europejskiej w świadomości współczesnej” (21 IV 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 4, s. 18.
Jan Paweł II., Dziękujmy Panu za rok pracy w Jego Kościele. Homilia podczas nieszporów na zakończenie 1995 r. (31 XII 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 2, s. 25-26.
Jan Paweł II., Encyklika Slavorum apostoli Poznań 1985.
Jan Paweł II., Eucharystia szkołą wolności i solidarności międzyludzkiej. Homilia podczas, Statio Orbis na zakończenie 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego we Wrocławiu (1 VI 1997), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 18(1997) nr 7, s. 13-16.
Jan Paweł II., Europa i wartości chrześcijańskie. Przesłanie z okazji 1200. rocznicy koronacji Karola Wielkiego (14 XII 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22 (2001) nr 3.
Jan Paweł II., Europa potrzebuje Jezusa Chrystusa. Przemówienie do uczestników III Międzynarodowego Forum Fundacji im. Alcide De Gasperiego (23 II 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 5, s. 52-53.
Jan Paweł II., Ewangelizacja kultur. Przemówienie do uczestników przedsynodalnego sympozjum „Chrześcijaństwo i kultura w Europie: pamięć, świadomość, wizja” (31 X 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 1, s. 58-60.
Jan Paweł II., Funkcja sądownicza Kościoła w służbie sprawiedliwości i miłości. przemówienie do członków św. Roty Rzymskiej (17 II 1979), NP II 1, s. 163-166.
Jan Paweł II., Głęboka harmonia łączy prawdy naukowe z prawdami wiary. przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk w 100. rocznicę urodzin Alberta Einsteina (10 XI 1979), NP II 2, s. 529-533.
Jan Paweł II., Głosić Chrystusa na progu nowego tysiąclecia. Orędzie na XXXIV światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 9-10.
Jan Paweł II., Godność człowieka umierającego. Przemówienie do uczestników zgromadzenia ogólnego Papieskiej Akademii „Pro Vita” (27 II 1999), nr 2, "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 4, s. 47-49.
Jan Paweł II., Gorliwiej szukajmy jedności, której pragnie Chrystus. Przemówienie podczas spotkania spotkanie z arcybiskupem Aten i całej Grecji Christodoulosem (4 V 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 7-8, s. 12-13.
Jan Paweł II., Internet: nowe forum głoszenia ewangelii. Orędzie na XXXVI światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 4, s. 6-7.
Jan Paweł II., Jaka wolność? Jaka Europa? Homilia podczas mszy św. na lotnisku włocławskiego aeroklubu (7 VI 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 6, s. 6-8.
Jan Paweł II., Jedność i współpraca. List do konferencji episkopatów Europy (2 I 1986), Osrompol 7(1986) nr 1, s. 14.
Jan Paweł II., Jeżeli Europa chce pozostać sobie wierna. Przemówienie do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europejskiej (8.10.1988), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 10–11, s. 5-6.
Jan Paweł II., Kontynent europejski. Przemówienie podczas wizyty w siedzibie EWG w Brukseli (20 V 1985), NP VIII 1, Pallottinum, Poznań 2003, s. 815-820.
Jan Paweł II., Kościół a kultura medialna. Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu (16 III 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 5, s. 25.
Jan Paweł II., Kościół potępia teorie rasistowskie. Przemówienie do uczestników sympozjum na temat korzeni antyjudaizmu (31 X 1997), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 1, s. 30-31.
Jan Paweł II., Kryzys Europy jest kryzysem chrześcijaństwa w Europie. Przemówienie do uczestników V Sympozjum konferencji episkopatów Europy (5 X 1982), NP V 2, s. 502-506.
Jan Paweł II., Kształtowanie opinii publicznej. Orędzie na światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 1, s. 28.
Jan Paweł II., Kulturalna wspólnota kontynentu nie jest zrozumiała bez chrześcijańskiego orędzia. Homilia w czasie Nieszporów Europejskich na Haldenplatz w Wiedniu (10 IX 1983), NP VI 2, Pallottinum, Poznań 1999, s. 189-193.
Jan Paweł II., List apostolski motu proprio ogłaszający św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę ze Sieny i św. Teresę Benedyktę od krzyża Współpatronkami Europy (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 12-16.
Jan Paweł II., List apostolski na 1000-lecie konsekracji biskupiej św. Wojciecha (2 IV 1983), NP VI 1, Pallottinum, Poznań 1998, s. 418.
Jan Paweł II., List do artystów (4 IV 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 5-6, s. 4-11.
Jan Paweł II., List do kobiet (29 VI 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 8-9, s. 18-22.
Jan Paweł II., List do osób w podeszłym wieku (1 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 20, s. 4-11.
Jan Paweł II., List do rodzin (2 II 1994), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 15(1994) nr 3, s. 4-35.
Jan Paweł II., List z okazji 300-lecia Unii greckokatolickiego Kościoła Rumunii z Kościołem rzymskim (7 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 1, s. 4-8.
Jan Paweł II., List z okazji kongresu kultury chrześcijańskiej w Lublinie (5 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 10, s. 58.
Jan Paweł II., Ludzkie życie nadal jest zagrożone: eutanazja, zabijanie nienarodzonych. Homilia podczas liturgii słowa z udziałem mieszkańców miasta w Münster (1 V 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987) nr 7, s. 24-26.
Jan Paweł II., Medycyna a prawa człowieka. przemówienie z okazji jubileuszu lekarzy katolickich (7 VII 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 9, s. 35-36.
Jan Paweł II., Misja Kościoła w erze komputerów. Orędzie na XXIV światowy Dzień środków Społecznego przekazu (24 I 1990). "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 1, s. 1-3.
Jan Paweł II., Misja Sekretariatu do spraw niewierzących (przemówienie, 2 IV 1981), NP IV 1, Pallottinum, Poznań 1989 s. 408–410.
Jan Paweł II., Na szlaku ewangelizacji Słowian (katecheza, 24 V 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 7, s. 12-13.
Jan Paweł II., Na śladach wielkiej bitwy. Przemówienie do Polaków na Monte Cassino (17 V 1979), NP II 1, s. 498-501.
Jan Paweł II., Nadszedł czas otwarcia nowego rozdziału dziejów chrześcijaństwa. Spotkanie ekumeniczne w Trondheim (2 VI 1989), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 10(1989) nr 5-6, s. 23.
Jan Paweł II., Nauka-teologia-Magisterium. Przemówienie do naukowców i studentów w kolonii (15 XI 1980), NP III 2, Poznań-Warszawa 1986, s. 617-623.
Jan Paweł II., Nawrócenie serca warunkiem przywrócenia jedności. Homilia podczas mszy św. w Bazylice św. Pawła za Murami na zakończenie tygodnia Modlitw o Jedność chrześcijan (25 I 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 6, s. 23-24.
Jan Paweł II., Niech świętość będzie celem waszych dążeń. Homilia podczas beatyfikacji 27 męczenników oraz Jozafaty Michaliny Hordaszewskiej (27 VI 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 9, s. 33-34.
Jan Paweł II., Nieugięty papież, święty Grzegorz VII (homilia, Salermo, 26 V 1985), NP VIII 1, s. 857-861.
Jan Paweł II., Nigdy nie ugięli się przed mocą zła. Homilia wygłoszona w ekumeniczne Wspomnienie świadków Wiary XX w. (7 V 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 7-8, s. 32-34.
Jan Paweł II., Nowe przymierze między Kościołem a kulturą. Spotkanie w Wilnie z przedstawicielami świata kultury i nauki (5 IX 1993), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 12, s. 16-19.
Jan Paweł II., Obowiązek ewangelizacji spoczywa na wszystkich chrześcijanach. Przemówienie podczas ekumenicznej liturgii słowa w katedrze w Paderborn (22 Vi 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 15-16.
Jan Paweł II., Od 40 lat w drodze do jedności. Przemówienie podczas spotkania z patriarchą Bartłomiejem I (29 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 10, s. 48-49.
Jan Paweł II., Odpowiedzi na pytania dotyczące wiary, Kościoła i świata. Dialog z młodzieżą w Lyonie (6 X 1986), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 7(1986) nr 10, s. 26-29.
Jan Paweł II., Odpowiedzialność ludzi nauki i kultury za prawdę. przemówienie do rektorów wyższych uczelni w Polsce (7 Vi 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 28-29.
Jan Paweł II., Orędzie na Międzynarodowy Dzień środków Społecznego przekazu (10 V 1981), NP IV 2, s. 579-583.
Jan Paweł II., Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 I 2000 r. (8 XII 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 1, s. 4-9.
Jan Paweł II., Orędzie z okazji VIII światowego Dnia Młodzieży 1993 r. (15 VIII 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 13(1992) nr 10, s. 8-10.
Jan Paweł II., Patrzcie z ufnością w przyszłość. Homilia podczas mszy św. w parku Ipari w Győr na Węgrzech (7 IX 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 11-12, s. 12-14.
Jan Paweł II., Pluralizm, który buduje jedność. Audiencja dla kardynałów i kurii rzymskiej (21 XII 1984), NP VII 2, Pallottinum, Poznań 2002, s. 788-796.
Jan Paweł II., Pomóż nam przybliżyć Chrystusa naszej epoce (przemówienie, Asyż, 5 XI 1978), NP I, Poznań-Warszawa: Pallottinum 1987, s. 42-44.
Jan Paweł II., Powołanie ludzkie i chrześcijańskie narodów kontynentu europejskiego. Akt europejski wygłoszony w Santiago de Compostela (9 XI 1982), NP V 2, s. 772-775.
Jan Paweł II., Prawda, która rządzi światem i kieruje życiem ludzi. Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk (10 XI 2003), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 3, s. 26-27.
Jan Paweł II., Prawo do życia a Europa. przemówienie do uczestników kongresu (18 XII 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 9(1988) nr 2, s. 25.
Jan Paweł II., Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. Homilia w Dniu przebaczenia w 1. Niedzielę Wielkiego Postu (12 III 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 6, s. 41-42.
Jan Paweł II., Przemówienie w czasie publicznego konsystorza (28 VI 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 6, s. 50-51.
Jan Paweł II., Przesłanie z okazji 50. rocznicy zakończenia drugiej wojny światowej (8 V 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 16(1995) nr 7, s. 4-10.
Jan Paweł II., Przesłanie z okazji V Światowego Kongresu Filozofii Chrześcijańskiej (1 VIII 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 54-55.
Jan Paweł II., Przyjmijcie Chrystusa do swojego życia. Homilia na zakończenie II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 X 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 12, s. 48-49.
Jan Paweł II., Przykład dla całej Europy. Przemówienie podczas spotkanie w Brukseli z władzami państwowymi i korpusem dyplomatycznym (20 V 1985), NP VIII 1, s. 810-814.
Jan Paweł II., Razem tworzyć wspólne dobro Ojczyzny. Przemówienie w polskim Parlamencie (11 Vi 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 20(1999) nr 8, s. 52-55.
Jan Paweł II., Rodzina w Europie. Przemówienie do uczestników europejskiego sympozjum nauczycieli akademickich (25 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 11-12, s. 20-21.
Jan Paweł II., Sescentesia anniversaria. List z okazji 600-lecia chrztu Litwy (5 VI 1987), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 8(1987), nr 7, s. 12-13.
Jan Paweł II., Służyć dobru wspólnemu. Przemówienie do przewodniczących parlamentów Unii Europejskiej (23 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 1, s. 44-45.
Jan Paweł II., Spotykamy się dziś na ruinach wieży Babel. Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury i przedstawicielami różnych kościołów i wyznań (21 IV 1990), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 11(1990) nr 5, s. 21-23.
Jan Paweł II., Sprawa Galileusza lekcją dla współczesnych. Przemówienie podczas spotkania z uczestnikami sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk (31 X 1992), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 1, s. 23-26.
Jan Paweł II., Szukać prawdy i przekazywać ją z miłością. Przesłanie z okazji prezentacji tomu zawierającego Akta Międzynarodowego Sympozjum na temat inkwizycji (15 VI 2004), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 25(2004) nr 9, s. 8-9.
Jan Paweł II., Św. Stefan zbudował dom dla wszystkich pokoleń Węgrów. Homilia podczas msza św. na Placu Bohaterów w Budapeszcie (20 VIII 1991), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 12(1991) nr 9-10, s. 31-33.
Jan Paweł II., Świadcząc o jedności i wspólnocie Kościół przyczynia się do odrodzenia Kalabrii (homilia, Reggio, 7 X 1984), NP VII 2, s. 408-411.
Jan Paweł II., Świadectwo Kościoła katolickiego w systemie totalitarnym Europy Środkowo-Wschodniej. Księga Kongresu Teologicznego Europy Środkowo-Wschodniej (KUL, 11-15 sierpnia 1991), red. J. Nagórny i in., RW KUL, Lublin 1994.
Jan Paweł II., Świat patrzy na Rzym i wiele oczekuje od Rzymu. Przemówienie do duchowieństwa diecezji rzymskiej (22 II 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 5, s. 52-54.
Jan Paweł II., Światło Roku Jubileuszowego na Sakrament Bierzmowania (homilia, Kraków, 10 VI 1979), NP II 1, s. 606-617.
Jan Paweł II., Trzeba budować „cywilizację miłości” (katecheza, 15 XII 1999), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 3, s. 44-45.
Jan Paweł II., Ukierunkować wysiłek poszukiwania ku prawdziwemu dobru człowieka. Przemówienie do wykładowców uniwersyteckich w uczelni najświętszego Serca (22 V 1983), NP VI 1, s. 626-630.
Jan Paweł II., Uniwersytet miejscem zdobywania wiedzy i kształtowania sumienia. przemówienie do rektorów wyższych uczelni w Polsce (30 Viii 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 10, s. 11-13.
Jan Paweł II., Uniwersytet w służbie nowego humanizmu. przemówienie z okazji jubileuszu nauczycieli akademickich (9 IX 2000), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 21(2000) nr 11-12, s. 6-8.
Jan Paweł II., W naszym działaniu liczymy na pomoc Trójcy Świętej. Homilia na zakończenie nadzwyczajnego konsystorza (24 V 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 7-8, s. 46-47.
Jan Paweł II., Wartości chrześcijańskie duchowym fundamentem Europy. Przesłanie do uczestników Europejskiego Kongresu Naukowego „Ku Konstytucji Europejskiej?” (20 VI 2002), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 23(2002) nr 10-11, s. 32-34.
Jan Paweł II., Weź swój Krzyż! Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą na placu św. Jana na Lateranie (2 IV 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 5-6, s. 23-24.
Jan Paweł II., Wiara chrześcijańska a teoria ewolucji. Przemówienie do uczestników międzynarodowego sympozjum naukowego (26 IV 1985), NP VIII 1, s. 571-574.
Jan Paweł II., Wiara chrześcijańska duszą Europy. Homilia podczas mszy św. na lotnisku wojskowym w Senne w Niemczech (22 Vi 1996), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 9, s. 9-11.
Jan Paweł II., Wiara jest odpowiedzią na potrzeby ludzkiego ducha. Przemówienie do uczestników kongresu Duszpasterzy Akademickich Europy (1 V 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 11, s. 45-46.
Jan Paweł II., Wolał przyjąć cierpienia niż zdradzić Chrystusa. Homilia w czasie beatyfikacji kard. Alojzego Stepinaca w Marija Bistrica w Chorwacji (3 X 1998), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 19(1998) nr 12, s. 7-9.
Jan Paweł II., Wolność darem i zadaniem dla wszystkich, przemówienie do narodu albańskiego w Tiranie (25 IV 1993), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 14(1993) nr 7, s. 8-10.
Jan Paweł II., Wolność, współpraca, uniwersalizm, służba człowiekowi – warunkami prawdziwego postępu kultury. Przemówienie do przedstawicieli świata nauki i kultury Hiszpanii w czasie 1. pielgrzymki do Hiszpanii (3 XI 1982), NP V 2, s. 685-690.
Jan Paweł II., Wspólne korzenie chrześcijańskie narodów Europy. Przemówienie do uczestników kolokwium (6 XI 1981), NP IV 2, Pallottinum, Poznań 1989, s. 246-248.
Jan Paweł II., Wyznawali wiarę aż do męczeństwa. Homilia podczas beatyfikacji 64 męczenników rewolucji francuskiej i 45 hiszpańskiej wojny domowej oraz włoskiego zakonnika (1 X 1995), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 17(1996) nr 1, s. 23-24.
Jan Paweł II., Zjednoczenie Europy historycznym wyzwaniem, które należy podjąć. przemówienie do uczestników 76 dialogu z Bergedorf (17 XII 1984), NP II 2, s. 779-781.
Jan Paweł II., Zjednoczenie Europy historycznym wyzwaniem, które należy podjąć. przemówienie do uczestników 76. Dialogu z Bergedorf) (17 XII 1984), NP VII 2, s. 779-781.
Jan Paweł II., Zobowiązanie wobec prawdy, świętości i przyjaźni. przemówienie do członków włoskiej Akcji katolickiej (30 XII 1978), NP I, s. 207-210.
Jan Paweł II., Żyli zgodnie z wyznawaną wiarą. Homilia podczas beatyfikacji 233 męczenników hiszpańskich (11 III 2001), "L'Osservatore Romano" [wyd. pol.] 22(2001) nr 5, s. 16-18.
Kaucha K., Diakonia, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I.S. Ledwoń, J. Mastej, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002, s. 306-309.
Knapiński R., Sztuka chrześcijańska, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I. S. Ledwoń, J. Mastej, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002 s. 1171-1187.
Milano A., Między teraźniejszością, przeszłością i przyszłością chrześcijańskiej Europy, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL- Gaudium, Lublin 2005, s. 363-388.
Nagy S., Europa na rozdrożu. Jana Pawła II wizja Europy, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL – Gaudium, Lublin 2005, s. 393-399.
Rusecki M., Chrześcijańskie wartości podstawą jedności Europy, w: Chrześcijaństwo a jedność Europy, red. E. Cyran, A. Czaja, P. Gutowski, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, s. 213-240.
Samsonowicz H., Czy Europa jest wspólnotą wartości?, w: Kościół w czasach Jana Pawła II, red. M. Rusecki, Lublin: KUL 2005, s. 389-392.
Styczeń T., Kim właściwie jest Jan Paweł II?, w: Modlitwa w Getsemani wciąż trwa, red. T. Styczeń, S. Dziwisz, Instytut Jana Pawła II KUL, Lublin-Vaduz 2003, s. 21.
Szostek A., Człowiek drogą Kościoła. Główne linie pontyfikatu Jana Pawła II, „Ethos”. Numer specjalny 2005 (Po pożegnaniu), s. 45-53.
Wierzbicki A. M., Gdy życia koniec szepce do początku… „Ethos”. Numer specjalny 2005 (Po pożegnaniu), s. 136-140.
Życiński J., Inspiracje chrześcijańskie w powstaniu nauki nowożytnej, RW KUL, Lublin 2000, s. 38-48.
Kaucha, K. (2020). Chrześcijaństwo a kultura europejska (w świetle nauczania Jana Pawła II). Studia Nauk Teologicznych PAN, (5), 23–52. Retrieved from https://czasopisma.kul.pl/index.php/snt/article/view/7332
Krzysztof Kaucha
Ur. 1968 w Lublinie; kierownik Katedry Eklezjologii Fundamentalnej w Instytucie Teologii Fundamentalnej KUL. Studiował pod kierunkiem ks. prof. Mariana Ruseckiego, habilitował się na podstawie rozprawy Wiarygodność Kościoła w kontekście wyzwań współczesności europejskiej w świetle nauczania Jana Pawła II (2008). Zajmuje się eklezjologią fundamentalną, myślą Jana Pawła II, obecnością chrześcijaństwa w Europie oraz współpracą teologii z filozofią.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivs 4.0 International License.
