Wydział teologiczny na uniwersytecie. Aspekt historyczny i prawny
Wojciech Góralski
Abstract
Starting with Bologna and Paris, a classical model of a European university usually contained four faculties: theological, philosophical, legal (of secular and canon law) and medical. One must remember that establishing theological faculty had to be agreed with the Holy See. Th e same university structure existed in Poland too, when in 1364 the Cracow University came into being. Beginning from 1397 it had its Th eological Faculty. Th e faculty also functioned at other universities: in Vilnius (1578), in Zamość (the Zamość Academy, 1595), in Lviv (1759), in Warsaw (1817), in Lublin (the Catholic University of Lublin, 1918), again in Warsaw (the Academy of Catholic Th eology, 1954 and later the Cardinal Stefan Wyszyński University, 1999), in Opole (1994), in Poznań (1988), in Olsztyn (1999), in Katowice (2000), in Toruń (2001) and in Szczecin (2003). Besides, aft er eradication of the Th eological Faculty in Cracow, there came into being Papal Th eological Faculty (1959), transformed into Papal Th eological Academy (1974). A Th eological Faculty was also founded in Wrocław (1964), transformed
into Papal Th eological Faculty (1974), in Poznań (1968), transformed into Papal Th eological Faculty (1974) and then in Warsaw – as the Papal Th eological Faculty (1982). Th e Catholic University of Lublin (where there was a Th eological Faculty), as well as Papal Th eological Faculties have got the status of ecclesiastical schools which are treated as higher education public schools. In the Th ird Polish Republic (aft er 1989) there were created theological faculties at the following public universities: in Opole (1994), in Olsztyn (1999), at the
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw (1999), in Poznań (1998), in Katowice (2000), in Toruń (2001) and in Szczecin (2003). In accordance with the regulations of Polish law and canon law, the named above faculties are liable to both ecclesiastical authorities and state authorities.
Keywords:
university, faculty, theological faculty, college, academyReferences
Jan Paweł II, Zadaniem uniwersytetu jest ukazywanie drogi kształtowania dojrzałego człowieczeństwa. Spotkanie z profesorami i studentami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Częstochowa, 6 czerwca 1979, w: Uniwersytety w nauczaniu Jana Pawła II, t. 1 (1978–1988), red. S. Urbański, Instytut Badań Naukowych Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. B. Jańskiego, Warszawa 1999.
Salij J., Próba określenia specyfiki nowego uniwersytetu w Warszawie, w: Nowy Uniwersytet dla Warszawy. Materiały z sympozjum w Akademii Teologii Katolickiej z dnia 09.11.1998 roku, War¬szawa 1999.
Góralski W., W poszukiwaniu pełnej prawdy, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2003.
Müller R.A., Geschichte der Universität. Von der mittelalterlichen Uni¬versitas zur deutschen Hochschule, München 1990.
Wielgus S., Uniwersytet – wczoraj, dziś, jutro, „Notatki Płockie” 2001 nr 4/189.
Cec¬chetti I., Paschini P., Università, w: Enciclopedia Cattolica, t. 12, Città del Vaticano 1954.
Marongin A., Alle origini dell’università. La costituzione „Habita“ di Federico Barbarossa, w: Stato e scuola. Esperienza e problemi della scuola occidentale, Milano 1974.
Talamanca A., Uni¬versità degli studi, w: Enciclopedia Giuridica, t. 32, Roma 1994.
Uniwersytet, w: Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 19 [b.m.r.w.].
Wielgus S., Bogu i ojczyźnie. Uniwersyteckie przemówienia i listy 1996–1998, KUL, Lublin 1999.
Wielgus S., Model uniwersytetu na dziś, „Przegląd Uniwersytecki” 8(1966) nr 6(44).
Rechowicz M., Dzieje nauki teologicznej, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 1, cz. 1, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1974.
Karasiewicz W., Piszcz E., Oświata kościelna w Polsce, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 1, cz. 1, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1974.
Markowski M., Jagiellońska Fundacja wydziału teologicznego w Krakowie, „Analecta Cracoviensia” 21–22(1989/90).
Morawski K., Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Średnie wie¬ki i odrodzenie, t. 1, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1900.
Dąbrowski J., Czasy Kazimierza Wielkiego, w: Dzieje Uniwersy¬tetu Jagiellońskiego w latach 1364–1764, t. 1, red. K. Lepszy, PWN, Kraków 1964.
Włodek Z., Eklezjologia krakowska w pierwszej połowie XV wieku, w: Jubileusz sześćsetlecia Wydziału Teologicznego w Krako¬wie 20 X 1996 – 20 X 1997, red. A. Kubiś, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 1998.
Rechowicz M., Wydział teologiczny Akademii Krakowskiej w XVII i XVIII wieku, w: Dzie-je teologii katolickiej w Polsce, red. M. Rechowicz, t. 2, cz. 2, TN KUL, Lublin 1975.
Kumor B., Ustrój Kościoła w Polsce Stanisławowskiej, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 1, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1979.
Kumor B., Ustrój Kościoła katolickiego w zaborze austriackim (1772–1815), w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 1, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1979.
Urban W., Dzieje ustroju Kościoła w zaborze austriackim, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 1, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1979.
Petrani A., Szkolnictwo teologiczne w Polsce, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, red. M. Rechowicz, t. 1, TN KUL, Lublin 1969.
Kubiś A., Sześćset lat istnienia Wydziału Teologicznego, w: Jubileusz sześćsetlecia Wydziału Teologicznego w Krako¬wie 20 X 1996 – 20 X 1997, red. A. Kubiś, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 1998.
Weiss A., Studium teologii w Akademii Lubrańskiego (1519–1572), w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, red. M. Rechowicz, t. 1, TN KUL, Lublin 1974.
Rechowicz M., Dzieje polskiej nauki teologicznej, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 1, cz. 2, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1974.
Kumor B., Wyższe szkolnictwo kościelne. Seminaria duchowne, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 1, cz. 2, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1974.
Piechnik L., Akademie i uczelnie jezuickie, w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, red. M. Rechowicz, t. 1, TN KUL, Lublin 1974.
Kosman M., Uniwersytet Wileński 1579–1979, Ossolineum, Wrocław 1981.
Kumor B., Ustrój Kościoła katolickiego w zaborze rosyjskim (1772–1815), w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 1, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1979.
Urban W., Dzieje ustroju Kościoła na ziemiach polskich pod zaborem rosyj¬skim, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 1, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1979.
Bolewski J., Bobolanum – Wydział i Sekcja w Warszawie, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Karola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Wojtyska H.D., Nauczanie przedmiotów teologicznych w Akademii Zamojskiej, w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, red. M. Rechowicz, t. 2., TN KUL, Lublin 1975.
Urban W., Dzieje ustroju Kościoła na terenach polskich pod zaborem pruskim, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 1, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1979.
Bartnicki R., Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Miejsce ATK i UKSW w kościelnym szkolnictwie wyższym, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Kwiatkowski W., Początki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu w Warszawie (1816– 1826), „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 36(1952).
Wawrykowa M., Uniwer¬sytet Warszawski w latach 1816–1831, w: Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807–1915, red. S. Kienie¬wicz, PWN, Warszawa 1981.
Rechowicz M., Dzieje nauki teologicznej, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 2, Pallottinum, Poznań– Warszawa 1979.
Śmigiel K., Życie i działalność Kościoła, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 2, Pallottinum, Poznań– Warszawa 1979.
Wyczawski H.E., Ogólny zarys dziejów Akademii Teologii Katolickiej, w: XX lat Akademii Teo¬logii Katolickiej. Księga pamiątkowa 1954-1974, red. H.E. Wyczawski, ATK, Warszawa 1976.
Myrcha M., Zagadnienia prawne Akademii Teologii Katolickiej, „Polonia Sacra” 7(1955).
Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1999.
Kubiś A., Papieski Wydział Teologiczny w Krakowie 1954–1981, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Porozumienie zawarte między przedstawi¬cielami Rządu RP i Episkopatu Polskiego, w: Położenie prawne kościołów i związków wyznaniowych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zbiór przepisów i dokumentów wg stanu na dzień 1 października 1960 r., oprac. E. Małkiewicz, S. Podemski, Warszawa 1960.
Miazek J., Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie. Sekcja św. Jana Chrzciciela, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Dec I., Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Jędraszewski M., Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Mezglewski A., Szkolnictwo wyznaniowe, w: Prawo wyznaniowe, red. H. Misztal, Wydawnictwo Diecezjalne, Lublin-Sandomierz 2000.
Krukowski J., Polskie prawo wyznaniowe, Wydawnictwa Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005.
Sobański R., Rechtliche Stellung der theologischen Facultaten in Polen, „Bulletin ET [Eu-ropean Society for Catholic Theology]” 13(2002).
Sobeczko H.J., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Wojtkowski J., Wydział Teologii w Olsztynie, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Myszor W., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Bagrowicz J., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Ka¬rola Wojtyły i jej realizacja, red. J. Majka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2002.
Jan Paweł II, Przemówienie w kolegiacie św. Anny w Krakowie (8 czerwca 1997), w: Jubileusz sześćsetlecia Wydziału Teologicznego w Krako¬wie 20 X 1996 – 20 X 1997, red. A. Kubiś, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 1998.
Jan Paweł II, Wymiar moralny studiów i poszukiwań naukowych. Audiencja dla uczestników Międzynarodowego Kongresu Univ’80, Rzym, 1 kwietnia 1980 r., w: Uniwersytety w nauczaniu Jana Pawła II, t. 1 (1978–1988), red. S. Urbański, Instytut Badań Naukowych Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. B. Jańskiego, Warszawa 1999, s. 173-178.
Tischner J., Etos uniwersytetu a teologia, w: Debaty akademickie. Dodatek do „Życia Uniwer¬syteckiego” (UAM) 1998 nr 3.
ur. 1939 w Poznaniu; kierownik Katedry Kościelnego Prawa Małżeńskiego i Rodzinnego na Wydziale Prawa Kanonicznego UKSW i profesor prawa kanonicznego w WSD w Płocku, redaktor naczelny rocznika „Ius Matrimoniale”, autor kilkuset publikacji, m.in.: I primi sinodi di San Carlo Borromeo (1989), Kanoniczna zgoda małżeńska (1991), Matrimonium facit consensus (2000), Studia nad małżeństwem i rodziną (2007). Laureat Nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka, wiceprezes Stowarzyszenia Kanonistów Polskich, członek Komitetu Nauk Prawnych PAN oraz Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów. Mieszka w Płocku.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivs 4.0 International License.
