Constantinian shift – the truth or a myth?
Sławomir Bralewski
Uniwersytet Łódzki , PolandAbstract
Zdefiniowanie zjawiska nazwanego przełomem czy rewolucją konstantyńską nie jest łatwe. Wydaje się, że trzeba w nim widzieć epokowy czyn cesarza, który nie tylko uznał i otoczył opieką Kościół, ale związał go z państwem i doprowadził do wielkiego znaczenia, pozyskując w zamian, w swoim głębokim przekonaniu, błogosławieństwo samego Boga dla Imperium Romanum i jego władców. Konsekwencją wydarzeń określanych tym mianem –według wielu badaczy – była epoka czy era konstantyńska, w której Kościół narażony był na dwojakie niebezpieczeństwo. Mógł on bowiem zdominować rządzących i państwo bądź podporządkować się im i stać się instrumentem w ich rękach. W Kościele katolickim zakończyć epokę tę miał dopiero II Sobór Watykański. Konstantyn w swej polityce państwowej był przede wszystkim kontynuatorem tradycji odziedziczonej po przodkach, co było zaprzeczeniem idei przełomu. Zapoczątkował jednak procesy, dzięki którym z czasem dokonało się gruntowne przeobrażenie Cesarstwa Rzymskiego. Niewątpliwie charakter przełomowy miało samo nawrócenie cesarza na chrześcijaństwo, jakkolwiek by je rozumieć i datować, chociaż i ono mogło być postrzegane przez Rzymian jako wybór boskiego patrona, który zapewnia zwycięstwa cesarzowi oraz wychowanie cesarskich dzieci w duchu chrześcijańskim. Jednak oddanie siebie i swego państwa przez Konstantyna w opiekę jedynego Boga samo w sobie miało charakter rewolucyjny. Monoteizm wszak z natury wykluczał inne kulty i choć upłynęło jeszcze kilkadziesiąt lat, nim chrześcijaństwo oficjalnie stało się religią państwową w Imperium Romanum, to było to konsekwencją wyboru dokonanego przez Konstantyna.
Keywords:
empereur Constantine I, Constantinian Shift, Constantinian revolution, christianisation of Imperium RomanumReferences
Alfoldi A., The conversion of Constantine and Pagan Rome, Oxford 1948
Aphraatis Sapientis Persae Demon¬stationes, ed. R. Parisot, PSyr I, Paris 1894
Balbuza K., Triumfator. Triumf i ideologia zwycięstwa w starożytnym Rzymie epoki ce¬sarstwa, Poznań 2005
Banaszak M., Następstwo tzw. przełomu konstantyńskiego, in: Historia Koś¬cioła Katolickiego, t. 1: Starożytność, Warszawa 1989
Barbey Weabey F., L’Église et la politique en Afrique: Eléments de réflexion pour dédramatiser le débat, Paris 2009
Bardill J., Constantine, Divine Emperor of the Christian Golden Age, Cambridge 2011
Barnes T., Constantine. Dynasty, Religion and Power in the Later roman Empire, Oxford 2011
Barnes T.D., Constantine and the Christians of Persia, JRS 75 (1985)
Barnes T.D., The Constantinian Reformation, in Ernest Crake Memorial Lectures 1984, Sackville – New Brunswick 1986
Barnes T., Was there a Constaninian Revoution, “Journal of Late Antiquity” 2 (2009)
Bleicken J., Constantin der Große und die Christen. Überlegungen zur konstantinischen Wende, München 1992
Bonamente G., La “svolta constantiniana” in: Cristianesimo e istituzioni politiche. Da Augusto a Guistiniano, a cura di E. Dal Covolo – R. Uglione, Roma 2001
Bralewski S., Historiografia pro i antykonstantyńska w Bibliotece Focjusza, “Piotrkow¬skie Zeszyty Historyczne” 3 (2001) 31-40
Bralewski S., Przełom konstantyń¬ski a religijność Rzymian w wiekach IV i V – wybrane zagadnienia, in: Bitwa przy moście mulwij¬skim. Konsekwencje, red. Z. Kalinowski – D. Próchniak, Poznań 2013
Brandt H., Konstantin der Grosse. Der erste christliche Kaiser, Münich 2006
Buchheit V., Goldene Zeit und Paradies auf Erden (Laktanz, Inst. 5,5-8), “Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft” NF 4 (1978) 161-185
Carlà F. – Castello M.G., Questioni tardoantiche. Storia e mito della svolta costantiniana, Roma 2010
Champeaux J., “Pietas”: piété personelle et piété collective à Rome, “Bulletin l’Associa¬tion Guillaume Budé” 3 (1989) 263-279
Charlesworth M.P., The Virtues of a Roman Emperor: Propaganda and the Creation of Be¬lief, Proceedings of the British Academy 23, London 1937
Chenu M.D., La fin de l’”ère constantinienne”, in: Un concile pour notre temps, éd. J.P. Dubois-Dumée, Paris 1961
Clauss M., Konstantin der Grosse und seine Zeit, Münich 2009
Constantine the Great: York’s Roman Emperor, ed. E. Hartley – J. Hawkes – M. Henig – F. Mee, York 2006
Dam R. van, Remembering Constantine at the Milvian Bridge, Cam¬bridge 2011
Damme R. Van, The Roman Revolution of Constantine, Cambridge 2008
Die Kirche Angesichts der Konstantinischen Wende, hrsg. G. Ruhbach, Darmstadt 1976
Die konstantinische Wende, hrsg. E. Müchlenberg, Gütersloh 1998
Decker D. de, La politique religieuse de Maxence, “Byzantion” 38 (1968) 472-562
Drake H.A., Constantine and the bishops: the Politics of in¬tolerance, Baltimore 2000
Drijvers J.W., The Power of the Cross – Celestial Cross Appearances in the Fourth Century, w: The Power of Religion in Late Antiquity, ed. A. Cain – N. Lenski, Farnham – Burlington 2009
Dvornik F., Early Christian and Byzantine Political Philosophy, Washington 1966
Eusebius, Chronicon sub anno 313, ed. R. Helm: Die Chronik des Hieronymus, GCS 47 (Eusebius Werke 7), Berlin 1956
Eusebius Caesariensis, Vita Constantini, ed. F. Winkelmann, GCS 7/1 (Eusebius Werke 1/1), Berlin 1975
Farina R., Eusebio di Cesarea e la “Svolta Costantiniana”, “Augustinianum” 26 (1986) 313-322
Farina R., L’Impero e l’omperatore cristiano in Eusebio di Cesarea. La prima teologia politica del cristianesimo, Bibliotheca Theologica Salesiana, Ser. I: Fontes, vol. 2, Zürich 1966
Fears J.R., The cult of Virtues and Roman Imperial Ideology, ANRW II 17, 2, Berlin – New York 1981
Girardet K.M., Der Kaiser und sein Gott. Das Christentum im Denken und in der Religionspolitik Konstantins der Grosse, Berlin – New York 2010
Girardet M., Die Konstantinische Wende. Voraussetzungen und geistige Grundlagen der Religionspolitik Kon¬stantins des Grossen. Darmstadt 2006
Girardet K.M., Die Konstantinische Wende und ihre Bedeutung für das Reich. Althistori¬sche Überlegungen zu den geistigen Grundlagen der Religionspolitik Konstantins d. Gr., in: Girardet K.M., Die Konstantinische Wende. Voraussetzungen und geistige Grundlagen der Religionspolitik Kon¬stantins des Grossen. Darmstadt 2006
Hekster O., The city of Rome in late imperial ideology: The Tetrachs, Maxentius and Constantine, “Mediterraneo Antico” 2 (1999)
Hernegger R., Macht ohne Auftrag. Die Entstehung der Staats und Volkskirche, Olten – Fribourg en Brisgau 1963
Herrmann-Otto E., Konstantin der Grosse, Darmstadt 2007
Hieronymus Stridonensis, Epistulae, ed. I. Hilberg, CSEL 54-56, Vindobonae 1910-1918
Holloway R.R., Constantine and Rome, New Haven 2004
Ilski K., Idea jedności politycznej społecznej i religijnej w świetle pism Ambrożego z Mediolanu, Poznań 2001
Ja¬czynowska M., Religie świata rzymskiego, Warszawa 1987
Kolb F., Ideał późnoantycznego władcy. Ideologia i autoprezentacja, transl. A. Gierlińska, Poznań 2008
Konstantin der Grosse: Geschichte, Archäologie, Rezeption, hrsg. A. Demandt – J. Engemann, Trier 2006
Konstantin der Grosse. Kaiser einer Epochenwende, hrsg. F. Schuller – H. Wolff , Mün¬chen 2007
Korpanty J., Studia nad łacińską terminologią polityczno-socjalną okresu republiki rzym¬skiej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1976
Kotłowska A., Obraz dziejów w Chronici Canones Euzebiusza z Cezarei, Poznań 2009
Królak T., Kontemplacja i zdradzony świat. Rozmowy z prof. Stefanem Swieżawskim, Poznań 1999
Lançon B. – Moreau T., Constantin. Un Auguste chrétien, Paris 2012
Liebeschuetz W., The religious position of Livy’s History, JRS 57 (1967) 45-55
Long J., How to Read a Halo Three (or More) Versions of Constantine’s Vision, in: The Power of Religion in Late Antiquity, ed. A. Cain – N. Lenski, Farnham – Burlington 2009
Lange C.H., Constantine’s Civil War Triumph of AD 312 and the Adaptability of Tri¬umphal Tradition, “Analecta Romana Instituti Danici” 37 (2012) 29-53
Leithart P.J., Defending Constantine. The Twilight of an Empire and the Dawn of Christendom, Downers Grove 2010
Linderski J., Roman religion in Livy, in: Livius : Aspekte seines Werkes, hrsg. W. Schuller, Constance 1993
Łukaszewicz A., A propos u symbolisme impérial romain au IVe siècle: Quelques remarques sur le christogramme, “Historia” 39 (1990) fasc. 4
Maraval P., Constantin, empereur romain et chrétien, Paris 2011
Maraval P., Eusèbe de Césarée. La théologie politique de l’empire chrétien. Louanges de Constantin (Triakontaétérikos), Paris 2001
Marcone A., Cos¬tantino il Grande, Rome – Bari 2000
Marcus Tullius Cicero, De haruspicum responsis, ed. N.H. Watts, Loeb Classical Library 158, London 1923
Marcus Tullius Cicero, Pro Flacco, ed. C.F.W. Müller: M. Tulii Ciceronis Orationes: Pro Sulla; Pro A. Licinio Archia poeta; Pro L. Fracco, Lipsiae 1906
Mikocki T., Zgodna, pobożna, płodna, skromna, piękna... Propaganda cnót żeńskich w sztuce rzymskiej, Wrocław 1997
Nicholson O., Caelum potius intuemini: Lactantius and a Statue of Constantine, StPatr 34 (2001)
Ni¬cholson O., Constantine’s Vision of the Cross, VigCh 54 (2000) 309-323
Nicholson O., Golden Age and the End of the World: Myths of Mediterranean Life from Lactantius to Joshua the Stylite, in: The Mediaeval Mediterranean, ed. M. Chiat – K. Reyerson – S. Cloud, Minnesota, 1989
Odahl Ch.M., Constantine and the Christian Empire, London – New York 2004
Pietri Ch., La politique de Constance II: un premier “césaropapisme” ou l’imitatio Constantini?, in: L’Église et L’Empire au IVe siècle, éd. A. Dihle, Genève 1989, 113-173
Potter D., Constantine the Emperor, Oxford 2013
Puech V., Constantin, Paris 2011
Rist J., Constantin et l’Église. Remarques sur le soi-disant tournant constantinien, “Connaissance des Pères de l’Église” 109 (2008) 43-55
Sansterre J.M., Eusèbe de Césarée et la naissance de la théorie “césaropapiste”, “Byzantion” 42 (1972) 131-195
Schmidt O., Constantin der Grosse (275-337), Stuttgart 2007
Seston W., La vision païenne de 310 et les origines du chrisme constantinien, “Annuaire de l’Institut de philologie et d’histoire orientales et slaves” 4 (1936) 373-395
Socrates, HE, ed. G.Ch. Hansen, GCS NF 1, Berlin 1995
Stephenson P., Constantine. Unconquered Emperor, Christian Victor, London 2009
Straub J.A., Konstantins christliches Sendungsbewusstsein, “Das neue Bild der Antike” 2 (1942)
Straub J., W sprawie przełomu konstantyńskiego, transl. M. Kaczmarkowski, RTK 27 (1980) z. 4, 157-166
Swift L.J., Lactantius and the Golden Age, “American Journal of Philology” 89 (1968) 144-156
The Cambridge companion to the age of Constantine, ed. N. Lenski, Cambridge 2006
The Homilies of Aphraates I, trans. W. Wright, London 1869
Turcan R., Con¬stantin. Le baptême ou la pourpre, Dijon 2007
Vogt J., Con¬stantin der Grosse und sein Jahrhundert, München 1960
Vogt J., Upadek Rzymu, transl. A. Łukaszewicz, Warszawa 1993
Waagenvoort H., Pietas. Selected Studies in Roman Religion, Leiden 1980
Wallace-Hadrill A., The Emperor and His Virtues, “Historia” 30 (1981) 298-323
Ziółkowski A., Wizja Konstantyna. Reinterpre¬tacja, VoxP 3 (1983) t. 4, 200-215
Aphraatis Sapientis Persae Demon¬stationes, ed. R. Parisot, PSyr I, Paris 1894
Balbuza K., Triumfator. Triumf i ideologia zwycięstwa w starożytnym Rzymie epoki ce¬sarstwa, Poznań 2005
Banaszak M., Następstwo tzw. przełomu konstantyńskiego, in: Historia Koś¬cioła Katolickiego, t. 1: Starożytność, Warszawa 1989
Barbey Weabey F., L’Église et la politique en Afrique: Eléments de réflexion pour dédramatiser le débat, Paris 2009
Bardill J., Constantine, Divine Emperor of the Christian Golden Age, Cambridge 2011
Barnes T., Constantine. Dynasty, Religion and Power in the Later roman Empire, Oxford 2011
Barnes T.D., Constantine and the Christians of Persia, JRS 75 (1985)
Barnes T.D., The Constantinian Reformation, in Ernest Crake Memorial Lectures 1984, Sackville – New Brunswick 1986
Barnes T., Was there a Constaninian Revoution, “Journal of Late Antiquity” 2 (2009)
Bleicken J., Constantin der Große und die Christen. Überlegungen zur konstantinischen Wende, München 1992
Bonamente G., La “svolta constantiniana” in: Cristianesimo e istituzioni politiche. Da Augusto a Guistiniano, a cura di E. Dal Covolo – R. Uglione, Roma 2001
Bralewski S., Historiografia pro i antykonstantyńska w Bibliotece Focjusza, “Piotrkow¬skie Zeszyty Historyczne” 3 (2001) 31-40
Bralewski S., Przełom konstantyń¬ski a religijność Rzymian w wiekach IV i V – wybrane zagadnienia, in: Bitwa przy moście mulwij¬skim. Konsekwencje, red. Z. Kalinowski – D. Próchniak, Poznań 2013
Brandt H., Konstantin der Grosse. Der erste christliche Kaiser, Münich 2006
Buchheit V., Goldene Zeit und Paradies auf Erden (Laktanz, Inst. 5,5-8), “Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft” NF 4 (1978) 161-185
Carlà F. – Castello M.G., Questioni tardoantiche. Storia e mito della svolta costantiniana, Roma 2010
Champeaux J., “Pietas”: piété personelle et piété collective à Rome, “Bulletin l’Associa¬tion Guillaume Budé” 3 (1989) 263-279
Charlesworth M.P., The Virtues of a Roman Emperor: Propaganda and the Creation of Be¬lief, Proceedings of the British Academy 23, London 1937
Chenu M.D., La fin de l’”ère constantinienne”, in: Un concile pour notre temps, éd. J.P. Dubois-Dumée, Paris 1961
Clauss M., Konstantin der Grosse und seine Zeit, Münich 2009
Constantine the Great: York’s Roman Emperor, ed. E. Hartley – J. Hawkes – M. Henig – F. Mee, York 2006
Dam R. van, Remembering Constantine at the Milvian Bridge, Cam¬bridge 2011
Damme R. Van, The Roman Revolution of Constantine, Cambridge 2008
Die Kirche Angesichts der Konstantinischen Wende, hrsg. G. Ruhbach, Darmstadt 1976
Die konstantinische Wende, hrsg. E. Müchlenberg, Gütersloh 1998
Decker D. de, La politique religieuse de Maxence, “Byzantion” 38 (1968) 472-562
Drake H.A., Constantine and the bishops: the Politics of in¬tolerance, Baltimore 2000
Drijvers J.W., The Power of the Cross – Celestial Cross Appearances in the Fourth Century, w: The Power of Religion in Late Antiquity, ed. A. Cain – N. Lenski, Farnham – Burlington 2009
Dvornik F., Early Christian and Byzantine Political Philosophy, Washington 1966
Eusebius, Chronicon sub anno 313, ed. R. Helm: Die Chronik des Hieronymus, GCS 47 (Eusebius Werke 7), Berlin 1956
Eusebius Caesariensis, Vita Constantini, ed. F. Winkelmann, GCS 7/1 (Eusebius Werke 1/1), Berlin 1975
Farina R., Eusebio di Cesarea e la “Svolta Costantiniana”, “Augustinianum” 26 (1986) 313-322
Farina R., L’Impero e l’omperatore cristiano in Eusebio di Cesarea. La prima teologia politica del cristianesimo, Bibliotheca Theologica Salesiana, Ser. I: Fontes, vol. 2, Zürich 1966
Fears J.R., The cult of Virtues and Roman Imperial Ideology, ANRW II 17, 2, Berlin – New York 1981
Girardet K.M., Der Kaiser und sein Gott. Das Christentum im Denken und in der Religionspolitik Konstantins der Grosse, Berlin – New York 2010
Girardet M., Die Konstantinische Wende. Voraussetzungen und geistige Grundlagen der Religionspolitik Kon¬stantins des Grossen. Darmstadt 2006
Girardet K.M., Die Konstantinische Wende und ihre Bedeutung für das Reich. Althistori¬sche Überlegungen zu den geistigen Grundlagen der Religionspolitik Konstantins d. Gr., in: Girardet K.M., Die Konstantinische Wende. Voraussetzungen und geistige Grundlagen der Religionspolitik Kon¬stantins des Grossen. Darmstadt 2006
Hekster O., The city of Rome in late imperial ideology: The Tetrachs, Maxentius and Constantine, “Mediterraneo Antico” 2 (1999)
Hernegger R., Macht ohne Auftrag. Die Entstehung der Staats und Volkskirche, Olten – Fribourg en Brisgau 1963
Herrmann-Otto E., Konstantin der Grosse, Darmstadt 2007
Hieronymus Stridonensis, Epistulae, ed. I. Hilberg, CSEL 54-56, Vindobonae 1910-1918
Holloway R.R., Constantine and Rome, New Haven 2004
Ilski K., Idea jedności politycznej społecznej i religijnej w świetle pism Ambrożego z Mediolanu, Poznań 2001
Ja¬czynowska M., Religie świata rzymskiego, Warszawa 1987
Kolb F., Ideał późnoantycznego władcy. Ideologia i autoprezentacja, transl. A. Gierlińska, Poznań 2008
Konstantin der Grosse: Geschichte, Archäologie, Rezeption, hrsg. A. Demandt – J. Engemann, Trier 2006
Konstantin der Grosse. Kaiser einer Epochenwende, hrsg. F. Schuller – H. Wolff , Mün¬chen 2007
Korpanty J., Studia nad łacińską terminologią polityczno-socjalną okresu republiki rzym¬skiej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1976
Kotłowska A., Obraz dziejów w Chronici Canones Euzebiusza z Cezarei, Poznań 2009
Królak T., Kontemplacja i zdradzony świat. Rozmowy z prof. Stefanem Swieżawskim, Poznań 1999
Lançon B. – Moreau T., Constantin. Un Auguste chrétien, Paris 2012
Liebeschuetz W., The religious position of Livy’s History, JRS 57 (1967) 45-55
Long J., How to Read a Halo Three (or More) Versions of Constantine’s Vision, in: The Power of Religion in Late Antiquity, ed. A. Cain – N. Lenski, Farnham – Burlington 2009
Lange C.H., Constantine’s Civil War Triumph of AD 312 and the Adaptability of Tri¬umphal Tradition, “Analecta Romana Instituti Danici” 37 (2012) 29-53
Leithart P.J., Defending Constantine. The Twilight of an Empire and the Dawn of Christendom, Downers Grove 2010
Linderski J., Roman religion in Livy, in: Livius : Aspekte seines Werkes, hrsg. W. Schuller, Constance 1993
Łukaszewicz A., A propos u symbolisme impérial romain au IVe siècle: Quelques remarques sur le christogramme, “Historia” 39 (1990) fasc. 4
Maraval P., Constantin, empereur romain et chrétien, Paris 2011
Maraval P., Eusèbe de Césarée. La théologie politique de l’empire chrétien. Louanges de Constantin (Triakontaétérikos), Paris 2001
Marcone A., Cos¬tantino il Grande, Rome – Bari 2000
Marcus Tullius Cicero, De haruspicum responsis, ed. N.H. Watts, Loeb Classical Library 158, London 1923
Marcus Tullius Cicero, Pro Flacco, ed. C.F.W. Müller: M. Tulii Ciceronis Orationes: Pro Sulla; Pro A. Licinio Archia poeta; Pro L. Fracco, Lipsiae 1906
Mikocki T., Zgodna, pobożna, płodna, skromna, piękna... Propaganda cnót żeńskich w sztuce rzymskiej, Wrocław 1997
Nicholson O., Caelum potius intuemini: Lactantius and a Statue of Constantine, StPatr 34 (2001)
Ni¬cholson O., Constantine’s Vision of the Cross, VigCh 54 (2000) 309-323
Nicholson O., Golden Age and the End of the World: Myths of Mediterranean Life from Lactantius to Joshua the Stylite, in: The Mediaeval Mediterranean, ed. M. Chiat – K. Reyerson – S. Cloud, Minnesota, 1989
Odahl Ch.M., Constantine and the Christian Empire, London – New York 2004
Pietri Ch., La politique de Constance II: un premier “césaropapisme” ou l’imitatio Constantini?, in: L’Église et L’Empire au IVe siècle, éd. A. Dihle, Genève 1989, 113-173
Potter D., Constantine the Emperor, Oxford 2013
Puech V., Constantin, Paris 2011
Rist J., Constantin et l’Église. Remarques sur le soi-disant tournant constantinien, “Connaissance des Pères de l’Église” 109 (2008) 43-55
Sansterre J.M., Eusèbe de Césarée et la naissance de la théorie “césaropapiste”, “Byzantion” 42 (1972) 131-195
Schmidt O., Constantin der Grosse (275-337), Stuttgart 2007
Seston W., La vision païenne de 310 et les origines du chrisme constantinien, “Annuaire de l’Institut de philologie et d’histoire orientales et slaves” 4 (1936) 373-395
Socrates, HE, ed. G.Ch. Hansen, GCS NF 1, Berlin 1995
Stephenson P., Constantine. Unconquered Emperor, Christian Victor, London 2009
Straub J.A., Konstantins christliches Sendungsbewusstsein, “Das neue Bild der Antike” 2 (1942)
Straub J., W sprawie przełomu konstantyńskiego, transl. M. Kaczmarkowski, RTK 27 (1980) z. 4, 157-166
Swift L.J., Lactantius and the Golden Age, “American Journal of Philology” 89 (1968) 144-156
The Cambridge companion to the age of Constantine, ed. N. Lenski, Cambridge 2006
The Homilies of Aphraates I, trans. W. Wright, London 1869
Turcan R., Con¬stantin. Le baptême ou la pourpre, Dijon 2007
Vogt J., Con¬stantin der Grosse und sein Jahrhundert, München 1960
Vogt J., Upadek Rzymu, transl. A. Łukaszewicz, Warszawa 1993
Waagenvoort H., Pietas. Selected Studies in Roman Religion, Leiden 1980
Wallace-Hadrill A., The Emperor and His Virtues, “Historia” 30 (1981) 298-323
Ziółkowski A., Wizja Konstantyna. Reinterpre¬tacja, VoxP 3 (1983) t. 4, 200-215
Bralewski, S. (2014). Constantinian shift – the truth or a myth?. Vox Patrum, 61, 39–53. https://doi.org/10.31743/vp.3608
Sławomir Bralewski
Uniwersytet Łódzki
Uniwersytet Łódzki
License
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
