Dhuoda z Septymanii, Podręcznik Dhuody skierowany do jej syna Wilhelma (wybór)

Małgorzata Chudzikowska-Wołoszyn

Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego , Poland
https://orcid.org/0000-0001-5631-7259


Abstract

Dzieło karolińskiej arystokratki Dhuody z Septymanii (†843) napisane zostało w okresie od 30 listopada 841 r. do 2 lutego 843 r. Tę szczegółową informację autorka zamieściła w ostatniej – XI – księdze parenetycznego traktatu. Podręcznik prezentuje typ piśmiennictwa napominającego dla świeckich, który w literaturze określony został mianem speculum laicalis – zwierciadło laickie. Dzieła tego gatunku pisane były z myślą o przedstawicielach świeckiej arystokracji i rozwinęły się obok dominującej w okresie karolińskim grupy zwierciadeł królewskich i książęcych. W IX w. powstało pięć pism, które z uwagi na podejmowane wątki zaliczamy do zwierciadeł świeckich. Znajdujące się w tym zbiorze dzieło Dhuody zdecydowanie wyróżnia się na tle pozostałych traktatów. Przede wszystkim ze względu na osobę autorki. W dobie kultury karolińskiej Liber manualis Dhuody stanowi jedyny przykład kobiecego pisarstwa. Na uwagę zasługuje także fakt, że księżna z Septymanii zadedykowała utwór swojemu synowi, pierworodnemu Wilhelmowi (826-850). Pozostałe karolińskie specula laicalium napisane zostały przez duchownych na zamówienie wysokiej rangi świeckich urzędników. Bliska relacja łącząca autorkę ze swoim adresatem skutkowała jedynym w swoim rodzaju osobistym charakterem całego pisma. Celem wszystkich autorów tworzących zwierciadłowe instrukcje dla świeckich było nakreślenie pomocnych reguł, dzięki którym adresaci mogliby osiągnąć zbawienie swoich dusz. Główną treścią traktatów staje się wykładnia chrześcijańskiej moralności, która zostaje ściśle zorientowana na grupę świeckich dygnitarzy pełniących cały szereg społecznych i rodzinnych ról – wojowników, urzędników, doradców, synów, małżonków, a także wreszcie ojców. W ten sposób obok istniejącego już etosu mnicha (który objął cały karoliński kler), a także etosu królewskiego (proklamowanego w zwierciadłach dla władców), doprecyzowano typową etykę świecką i tzw. institutiones dla laików. Okazało się, że laicy w sposób tożsamy do osób duchownych mogli, na drodze realizacji odpowiednich dla nich cnót, reguł i przepisów, prowadzić życie podobające się Bogu i prowadzące ich do Królestwa Bożego.

 

Keywords:

Dhuoda z Septymanii, Liber Manualis Dhuodane quem ad filium suum transmisit Wilhelmum

Bessmertny Y., Le monde vu par une femme noble au IXe siècle. La perception du monde dans l’aristocratie carolingienne Le Moyen Âge, „Revue d'histoire et de philologie” 93 (1987) s. 161-184.

Bianco M.G., Aspetti di quotidianità culturale nel Liber Manualis di Dhuoda: Il libro, l’autrice, il destinatorio, w: Percepta rependere dona. Studi di filologia per Anna Maria Luiselli Fadda, red. C. Bologna - M. Mocan - P. Vaciago, Firenze 2010, s. 1-20.

Brunhölzl F., Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters, t. I, Munich 1975.

Cherewatuk K., Speculum Matris: Dhuoda’s Manual, „Florilegium” 10 (1988-1991) s. 49-64. (Crossref)

Claussen M.A., Fathers of Power and Mothers of Authority: Dhuoda and the Liber manualis, „French Historical Studies” 19 (1996) nr 3, s. 785-809. (Crossref)

Claussen M.A., God and Man in Dhuoda’s Liber Manualis, w: Women in the Church, red. W.J. Sheils - D. Wood, Studies in Church History 27, Oxford 1990, s. 43-52. (Crossref)

Dronke P., Women writers of the middle ages. A Critical Study of Text from Perpetua to Marguerite Porete, Cambridge 1984.

F. Sedlmeier, Laienparänetischen Schriften der Karolingerzeit: Untersuchungen zu ausgewählten Texten des Paulinus von Aquileia, Alkuins, Jonas von Orleans, Dhuodas und Hinkmars von Reims, Neuried 2000.

Garver V.L., Women and Aristocratic Culture in the Carolingian World, London 2009.

Löfstedt B., Zu Dhuodas Liber Manualis, „Arctos” 15 (1981) s. 67-83.

Malan R., The Ancestry of Dhuoda, Duchess of Septimania, „The Genealogist” 11 (1997) nr 1, s. 116-126;

Manitius M., Geschichte der Lateinischen Literatur des Mittelalters, t. I, München 1959.

Marchand J., The Frankish Mother. Dhuoda, w: Medieval Women Writers, red. K.M. Wilson, Manchester 1984, s. 12-28.

Mayeski M.A., Dhuoda. Ninth Century Mother and Theologian, Scranton 1995.

Meyers J., Dhuoda et la Justice d’après son Liber Manualis (IX siècle), „Cahiers de Recherches Médiévales et Humanistes. Journal of Medieval and Humanistic Studies” 25 (2013) 451-462. (Crossref)

Nelson J.L., Dhuoda on Dreams, w: Motherhood, Religion, and Society in Medieval Europe, 400-1400, red. C. Leyser - L. Smith, Burlington 2011, s. 41-53.

Nelson J.L., Dhuoda, w: Lay intellectuals in the Carolingian world, red. P. Wormald, J.L. Nelson, Cambridge 2007, 106-120.

Nelson J.L., Women and the world in the earlier middle ages, w: Women in the Church, red. W.J. Sheils - D. Wood, Studies in Church History 27, Oxford 1990, s. 53-78. (Crossref)

Olsen G.W., One Heart and One Soul (Acts 4:32 and 34) in Dhuoda’s Manual, „Church History” 61 (1992) nr 1, s. 23-33. (Crossref)

Raby F.J.E., A History of Secular Latin Poetry in the Middle Ages, t. 1-2, Oxford 1957.

Rodriguez M., Los Salmos bíblicos como enseñanza en el Manual de Dhuoda (s. IX), Actas III Congreso Hispánico de Latín Medieval, t. 2, León 2002.

Wemple S., Women in Frankish Society, Philadelphia 1984.

Wollasch J., Eine adlige Familie des früher Mittelalters. Ihr Selbstverständnis und ihre Wirklichkeit, „Archiv für Kulturgeschichte” 39 (1957) s. 150-188. (Crossref)


Published
2020-03-15


Chudzikowska-Wołoszyn, M. (2020). Dhuoda z Septymanii, Podręcznik Dhuody skierowany do jej syna Wilhelma (wybór). Vox Patrum, 73, 199–236. https://doi.org/10.31743/vp.4539

Małgorzata Chudzikowska-Wołoszyn  m.chudzikowska@uwm.edu.pl
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego https://orcid.org/0000-0001-5631-7259



License

Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.